Cây gỗ sồi là cây gì?

Sồi là tên gọi chung của khoảng 400 loài cây gỗ hay cây bụi thuộc chi Quercus của họ Sồi. "Sồi" cũng có thể xuất hiện trong tên gọi của các loài thuộc các chi có quan hệ họ hàng, đáng chú ý là Lithocarpus (sồi đá) hay chi Fagus (còn được gọi là dẻ gai). Chi này là bản địa của Bắc bán cầu, và bao gồm các loài thường xanh hay sớm rụng lá, sinh sống trong khu vực từ các vĩ độ hàn đới tới khu vực nhiệt đới châu Á và châu Mỹ.



Các loài sồi có lá mọc vòng, với mép lá xẻ thùy ở nhiều loài; một số loài có mép lá xẻ khía răng cưa hay mép lá nguyên. Hoa là kiểu đuôi sóc, ra hoa vào mùa xuân. Quả là dạng quả kiên được gọi là quả đấu, mọc ra trong một cấu trúc hình chén; mỗi quả đấu chứa 1 hạt (hiếm khi 2 hay 3) và mất 6–18 tháng để chín, phụ thuộc vào loài. Nhóm sồi thường xanh được phân biệt do nó chứa các loài có lá thường xanh, nhưng trên thực tế không phải là một nhóm khác biệt về mặt phát sinh loài mà thay vì thế nó chứa các loài nằm rải rác và phân tán trong cây phát sinh loài của chi Quercus.









Phân loại
Chi Quercus được phân chia thành 2 phân chi và một loạt các tiết đoạn.

Phân chi Quercus
Phân chi Quercus được chia thành các đoạn:
- Đoạn Quercus (đồng nghĩa: Lepidobalanus và Leucobalanus), chứa các loài sồi trắng tại châu Âu, châu Á và Bắc Mỹ. Vòi nhụy ngắn; quả đấu chín sau 6 tháng và có vị ngọt hay hơi đắng; bên trong vỏ quả đấu không lông. Lá gần như thiếu gai cứng trên các chóp thùy của chúng, thường là thuôn tròn.
- Đoạn Mesobalanus, sồi Hungary và các họ hàng tại châu Âu và châu Á. Vòi nhụy dài; quả đấu chín trong khoảng 6 tháng và có vị đắng; bên trong vỏ quả đấu không lông. Đoạn Mesobalanus có quan hệ gần với đoạn Quercus và đôi khi được gộp trong đó.
- Đoạn Cerris, sồi Thổ Nhĩ Kỳ và các họ hàng tại châu Âu và châu Á. Vòi nhụy dài; quả đấu chín trong 18 tháng và có vị rất đắng; bên trong vỏ quả đấu không lông. Lá của chúng thường có các chóp thùy nhọn, với các gai cứng tại chóp thùy.
- Đoạn Protobalanus, sồi thường xanh Canyon và các họ hàng, tại tây nam Hoa Kỳ và tây bắc Mexico. Vòi nhụy ngắn, quả đấu chín trong 18 tháng và có vị rất đắng. Bên trong vỏ quả đấu có lông tơ. Lá thường có các chóp thùy nhọn, với các gai cứng tại chóp thùy.
- Đoạn Lobatae (đồng nghĩa: Erythrobalanus), sồi đỏ tại Bắc Mỹ, Trung Mỹ và miền bắc Nam Mỹ. Vòi nhụy dài, quả đấu chín trong 18 tháng và có vị rất đắng. Bên trong vỏ quả đấu có lông tơ. Quả kiên thật sự được bọc trong lớp da mỏng, bám sát, dạng giấy. Lá thường có các chóp thùy nhọn, với các gai cứng tại thùy.



Phân chi Cyclobalanopsis

Sồi với quả dạng chén-vòng tại Đông Á và Đông Nam Á. Cây gỗ thường xanh cao tới 10–40 m. Chúng khác biệt với phân chi Quercus ở chỗ chúng có quả đấu với các chén khác biệt mang các vòng vẩy liên trưởng; chúng cũng có các quả đấu mọc thành cụm dày dặc, mặc dù điều này không đúng với tất cả các loài. Quần thực vật Trung Hoa coi Cyclobalanopsis là một chi khác biệt, nhưng phần lớn các nhà phân loại học khác chỉ coi nó là phân chi của chi Quercus. Nó chứa khoảng 150 loài.



Cây sồi thần tiên





Nằm ở Nam Carolina, trên đảo Johns, cây sồi tiên đến nay đã 1.500 tuổi. Tán của nó bao phủ trên một diện tích là 1.597 m2. Cây sồi tiên có vẻ đẹp đáng kinh ngạc này là một trong những sinh vật sống lâu nhất về phía đông sông Mississippi. Với chu vi hơn 8,5m và các nhánh phụ dài tới 30,5 m, cây sồi tiên đã hứng chịu và trải qua nhiều thảm họa tự nhiên như trận động đất Charleston năm 1886, bão lũ Hugo năm 1989.
 

Nhà thờ độc đáo trên cây sồi nghìn tuổi ở nước Pháp
Ngôi làng Allouville-Bellefosse ở Pháp có ngôi nhà thờ Chêne Chapelle (nhà thờ cây sồi) nổi tiếng, nó được xem là nhà thờ độc đáo nhất trên thế giới bởi ngôi nhà thờ này được xây dựng ngay trên một cây sồi ngàn năm tuổi.



Ngôi nhà thờ kỳ lạ này bao gồm một cầu thang bằng gỗ chạy uốn quanh thân cây sồi cổ thụ, dọc theo cầu thang dẫn tới 2 khoang phòng. Hai khoang phòng này được người dân địa phương sử dụng như là nơi thiêng liêng nhất để họ cầu nguyện.

Niên đại của cây sồi cho đến nay vẫn chưa xác định một cách chính xác nhất. Mặc dù vậy, người ta vẫn tin rằng đây là cây sồi có niên đại lâu nhất ở Pháp. Cây sồi có thể được trồng từ thế kỷ 13, trong thời kỳ trị vì của Louis IX, thời điểm mà Pháp đang là một vương quốc tập quyền.

Trải qua hàng trăm năm, qua các cuộc chiến tranh, biến cố lịch sử cây sồi vẫn sống sừng sững cho đến ngày nay. Trong khi các nguồn tài liệu sử học địa phương cho biết; cây sồi có niên đại  tầm khoảng 1000 năm tuổi thì các chuyên gia nghiên cứu cây thì lại nói, cây sồi chỉ khoảng 800 năm, điều này có nghĩa là nguồn gốc của cây sồi bắt nguồn từ thế kỷ 13 là hợp lý.



Vào cuối những năm 1600, thời điểm đó là lúc cây sồi tầm khoảng 500 tuổi, nó đã bị tia sét đánh trung trong một cơn bão lớn. Tia sét đánh vào cây có nhiệt độ ước tính lên tới 30.000°C. Mặc dù vậy, cây sồi vẫn sống sững sừng thách thức với thời gian. Mặc dù có một lỗ hỗng đã bị cháy ngay giữa thân cây, nhưng các cành và lá mới vẫn mọc ra tua tủa và có sức sống mãnh liệt hơn.



Đối với những người nặng quan điểm tâm linh thì họ cho rằng cây sồi có một sức mạnh siêu nhiên. Người ta đã cho đóng cọc xung quanh cây sồi và xem đây như là một nơi kinh thiêng. Sau đó, người ta cho xây một ngôi nhà thờ trên cây để cầu nguyện. Lỗ hỗng chính giữa cây do sét đánh là nơi thờ Đức mẹ Mary. Hàng năm, có rất nhiều các tín đồ tôn giáo gần xa đã đến đây để cầu nguyện.



Nhìn từ xa, cây sồi trông khá đẹp mắt, và dĩ nhiên bề ngoài của nó nhuốm một màu thời gian. Để bảo về cây sồi, cũng như nhà thờ, nhiều cọc chống đã được dựng lên để giúp cho cây đứng thẳng, đồng thời người ta đã “mặc” vào cho cây sồi một bộ “giáp” bằng gỗ để che kín những nơi mà phần vỏ đã bị bung ra.