Vào thời điểm nhà Lý dời đô, xảy ra vào cuối thế kỷ 10 và đầu thế kỷ 11, Việt Nam đang trong giai đoạn phân tranh và xung đột nội bộ. Trước đó, triều đại nhà Đinh đã bị nhà Tiền Lê lật đổ và nhà Lý lên nắm quyền. Tuy nhiên, sau khi lên ngôi, nhà Lý cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức.

Một trong những hoàn cảnh chính khiến nhà Lý phải dời đô là tình hình an ninh không ổn định. Trong thời gian này, các tộc người ngoại vi như Chăm, Khơ Mú, Mường, Mán và các bộ tộc miền núi đều tiến hành các cuộc tấn công và xâm lược vào lãnh thổ Việt Nam. Đặc biệt, quân đội của nhà Lý đã phải đối mặt với sự xâm lược của quân đội của nhà Tống (Trung Quốc) và nhà Nam Hán (Trung Quốc). Việc dời đô nhằm tìm kiếm một vị trí mới có lợi thế về quân sự để bảo vệ đất nước khỏi các cuộc tấn công này.

Ngoài ra, việc dời đô cũng liên quan đến việc tìm kiếm một vị trí mới có lợi thế về kinh tế và phát triển. Trước đó, đô thành Hoa Lư (Ninh Bình) đã trở nên hạn chế về mặt kinh tế do địa hình và địa vị địa lý. Nhà Lý cần một địa điểm mới có thể thuận lợi cho việc phát triển nông nghiệp, thương mại và giao lưu văn hóa với các quốc gia khác.

Cuối cùng, việc dời đô cũng có mục đích chính trị. Nhà Lý muốn tạo ra một trung tâm quyền lực mới, tách biệt với quyền lực truyền thống của nhà Tiền Lê. Bằng cách dời đô, nhà Lý hy vọng có thể tạo ra một sự thay đổi trong cách thức quản lý và trị vì đất nước.

Tóm lại, hoàn cảnh khi nhà Lý dời đô bao gồm tình hình an ninh không ổn định, nhu cầu phát triển kinh tế và mục tiêu chính trị của triều đại. Việc dời đô đã tạo ra một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử Việt Nam và đánh dấu sự thay đổi trong cách thức quản lý và phát triển đất nước.