Gắn bó với tuổi thơ của biết bao thế hệ thiếu nhi, nhà văn Nguyễn Quang Thiều sở hữu nhiều tác phẩm đặc sắc, mang đậm dấu ấn. Trong đó, tác phẩm “Bầy chim chìa vôi” là một trong số truyện tiêu biểu đón nhận sự yêu mến nhất là độc giả nhỏ tuổi. Tác phẩm là một câu chuyện đẹp về tình yêu, sự gắn bó giữa con người với thiên nhiên. Qua câu chuyện, chúng ta thấy được tấm lòng nhân hậu, tình yêu thương của những đứa trẻ đối với bầy chim chìa vôi nhỏ bé nhưng kiên cường, dũng cảm; mag đến cho bạn đọc những bài học ý nghĩa, giá trị trong cuộc sống.

Truyện ngắn bắt đầu từ cuộc nói chuyện và suy nghĩ của hai anh em Mên và Mon về tổ chìa vôi có thể bị nước sông nhấn chìm. Với tấm lòng nhân hậu, hai anh em quyết định đi tới sông ngay trong đêm mưa. Tận mắt nhìn thấy những chú chim non bay lên từ bãi cát giữa sông vào lúc bình minh, trong lòng hai anh em trào lên sự vui vẻ, cảm động khó tả. Giữa đêm mưa, Mon và Mên đều khó ngủ, lí do bắt nguồn từ sự lo lắng nước sông dâng cao ngập bãi sông, hai anh lo lắng cho những chú chim chìa vôi non sẽ bị chết đuối. Sau khi trải qua cả đêm vật lộn, bình minh đã đến, hai anh em cũng đã tới bãi sông. Khung cảnh bình minh hiện ra đẹp kì diệu, ánh bình minh rọi sáng những hạt mưa trên mặt sông thì một cảnh tượng như huyền thoại hiện ra, từ mặt nước những cánh chim bé bỏng và ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước khổng lồ bay lên. Cuộc cất cánh của bầy chim chìa vôi non xảy ra một cách bất ngờ và ngoạn mục, khiến hai anh em im lặng, hai đứa đứng không nhúc nhích, xúc động đến phát khóc khi thấy bầy chim non bay lên và hạ cánh an toàn bên một lùm dứa dại bờ sông. Đây là một khung cảnh vô cùng cảm động trong mắt hai bạn nhỏ, bởi với những chú chim, bầy chim non thực hiện xong chuyến bay đầu tiên, quan trọng trong cuộc đời của chúng, còn với Mon và Mên, đây là khung cảnh vỡ òa sau bao lo lắng, bất an của hai anh em.

Với chủ đề viết về tuổi thơ và thiên nhiên (truyện về hai đứa trẻ và bầy chim chìa vôi bên bãi sông gắn bó với quê hương) tác phẩm thể hiện được vẻ đẹp của tâm hồn trẻ thơ nhạy cảm, trong sáng, tràn đầy tình yêu thương vạn vật xung quanh. Không những thế tác phẩm còn khắc hoạ những cậu bé dũng cảm, dám hành động, biết quan tâm, yêu thương những gì diễn ra xung quanh mình. Câu chuyện mà nhà văn mang đến nhận được nhiều sự chú ý của độc giả trong cách khai thác đề tài, chủ đề gần gũi cuộc sống nhưng chứa đựng ý nghĩa, giá trị nhân sinh sâu sắc.

Nhà văn Nguyễn Quang Thiều đã đưa người đọc trở về thế giới tuổi thơ với việc xây dựng nhân vật hai anh em Mên và Mon đầy nghệ thuật. Miêu tả tâm lí tinh tế, ngôn ngữ đối thoại sinh động; đặt nhân vật vào tình huống mang tính thử thách để bộc lộ tính cách. Người đọc theo dõi hành trình câu chuyện từ hai giờ sáng đến bình minh thức dậy bằng cách nói chuyện lo lắng, quan tâm dành cho những chú chim chìa vôi non ở đầu câu chuyện, đến hành động ra sống để cứu bầy chim rồi khó trong sự sung sướng bất ngờ ở cuối truyện ... Với tính cách trẻ thơ hồn nhiên và trong sáng cùng với đó là một tấm lòng yêu thương động vật và trân trọng sự sống của hai anh em. Qua những cử chỉ, hành động và lời nói của các nhân vật thế giới tình yêu thương, sự vô tư, hồn nhiên, trong sáng qua ngòi bút tài hoa của nhà văn Nguyễn Quang Thiều đã thể hiện.

Chúng ta dễ nhận thấy dù là em nhỏ, nhưng Mon có những suy nghĩ, lo lắng xuất phát từ trái tim tốt bụng, biết quan sát, lanh lợi và rất đáng yêu. Cậu bé không thể chìm vào giấc ngủ vì lo cho sự sống những chú chim nhỏ có thể bị dòng nước cuốn trôi, liên tục đặt ra những câu hỏi với chi tiết lặp lại: “anh bảo…” đi kèm với các sự việc: mưa to không, nước sông lên có to không, bãi cát giữa sông đã ngập chưa, những con chìa vôi… Dù Mon đã cố nghĩ sang chuyện vui khác, nhưng suy nghĩ của em vẫn hướng tới bầy chim chìa vôi trên sông, em rất lo cho tổ chim chìa vôi. “Những con chim chìa vôi non bị chết đuối mất”. Nghĩ thế, sự ngập ngừng dần trở nên quyết đoán, khiến Mon đề xuất với anh Mên: “Hay mình mang chúng nó vào bờ?” và dần thành một câu khẳng định, quả quyết: “Mình phải đem chúng nó vào bờ, anh ạ”. Quyết định đi cứu những chú chim non không phải đến từ anh Mên mà lại chính là Mon càng thể hiện sự dũng cảm, nhân hậu và lòng quyết tâm của Mon.