Nam Cao là một trong những nhà văn hiện thực xuất sắc của văn học Việt Nam, nổi tiếng với những tác phẩm phản ánh sâu sắc cuộc sống và số phận con người trong xã hội phong kiến và thời kỳ đầu của cách mạng. Truyện ngắn "Một đám cưới" là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông, thể hiện rõ nét nghệ thuật xây dựng tình huống và nhân vật độc đáo.

Trước hết, nghệ thuật xây dựng tình huống trong "Một đám cưới" được Nam Cao thể hiện qua việc tạo ra một bối cảnh đặc biệt, đó là một đám cưới nghèo. Đám cưới vốn dĩ là một sự kiện vui vẻ, hạnh phúc, nhưng trong truyện ngắn này, nó lại mang một màu sắc u ám, buồn bã. Tình huống này không chỉ làm nổi bật sự đối lập giữa niềm vui và nỗi buồn, mà còn phản ánh hiện thực xã hội đầy bất công, nơi mà ngay cả những sự kiện đáng lẽ phải vui vẻ nhất cũng bị biến thành nỗi đau khổ.

Nam Cao đã khéo léo sử dụng tình huống này để làm nổi bật sự nghèo khó và bất hạnh của nhân vật chính - cô dâu và chú rể. Họ không có tiền để tổ chức một đám cưới đúng nghĩa, phải mượn áo cưới, mượn xe đạp, và thậm chí không có nổi một bữa tiệc cưới đàng hoàng. Tình huống này không chỉ làm nổi bật sự nghèo khó của họ, mà còn thể hiện sự bất lực, tuyệt vọng trước cuộc sống.

Bên cạnh đó, nghệ thuật xây dựng nhân vật trong "Một đám cưới" cũng là một điểm sáng đáng chú ý. Nam Cao đã khắc họa nhân vật một cách chân thực, sống động, với những nét tính cách và số phận riêng biệt. Cô dâu và chú rể là những người trẻ tuổi, đầy ước mơ và hy vọng, nhưng lại bị cuộc sống nghèo khó đè nặng. Họ không có quyền lựa chọn, không có quyền mơ ước, chỉ biết chấp nhận số phận và cố gắng sống qua ngày.

Nhân vật cô dâu được miêu tả với vẻ ngoài xinh đẹp, nhưng ánh mắt lại chất chứa nỗi buồn và sự lo lắng. Cô không có niềm vui thực sự trong ngày cưới của mình, mà chỉ có sự lo lắng về tương lai, về cuộc sống khó khăn đang chờ đợi. Chú rể cũng không khá hơn, anh ta phải đối mặt với áp lực từ gia đình, từ xã hội, và từ chính bản thân mình. Anh ta không thể mang lại hạnh phúc cho người mình yêu, và điều đó khiến anh ta cảm thấy bất lực và đau khổ.

Ngoài ra, Nam Cao còn sử dụng những nhân vật phụ để làm nổi bật thêm tình huống và tính cách của nhân vật chính. Những người hàng xóm, bạn bè, họ hàng đều thể hiện sự thương cảm, nhưng cũng không thể giúp đỡ gì hơn. Họ chỉ có thể đứng nhìn, chia sẻ nỗi buồn, và cầu chúc cho đôi trẻ một tương lai tốt đẹp hơn.

Tóm lại, nghệ thuật xây dựng tình huống và nhân vật trong truyện ngắn "Một đám cưới" của Nam Cao đã góp phần làm nổi bật chủ đề và thông điệp của tác phẩm. Qua đó, Nam Cao không chỉ phản ánh hiện thực xã hội đầy bất công, mà còn thể hiện sự cảm thông sâu sắc đối với những con người nghèo khó, bất hạnh. Tác phẩm là một bức tranh chân thực, sống động về cuộc sống, đồng thời cũng là lời kêu gọi sự thay đổi, sự công bằng và nhân ái trong xã hội.