1. Khủng hoảng kinh tế
Kinh tế trì trệ: Các nền kinh tế xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu đã gặp phải sự trì trệ nghiêm trọng. Hệ thống kế hoạch hóa tập trung, thiếu đổi mới và sáng tạo, cùng với các chính sách kinh tế không hiệu quả đã khiến sản xuất giảm sút, thiếu hàng hóa tiêu dùng và vật tư.
Sự thiếu hụt hàng hóa: Mặc dù các quốc gia này được cung cấp một lượng lớn tài nguyên từ Liên Xô, nhưng hệ thống phân phối và tiêu dùng vẫn không đáp ứng được nhu cầu cơ bản của người dân, gây bất mãn trong xã hội.
2. Sự thất bại trong cải cách và đổi mới
Các lãnh đạo xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu không thể thực hiện các cải cách kinh tế và chính trị mạnh mẽ để thích ứng với thay đổi. Trong khi đó, các quốc gia phương Tây đã không ngừng đổi mới và phát triển, khiến khoảng cách giữa các nước xã hội chủ nghĩa và các nền kinh tế thị trường ngày càng lớn.
Cải cách Mikhail Gorbachev: Ở Liên Xô, Gorbachev đưa ra các chính sách như Glasnost (mở rộng tự do ngôn luận) và Perestroika (cải cách kinh tế), nhưng những cải cách này lại làm suy yếu thêm hệ thống kiểm soát của Đảng Cộng sản và tạo điều kiện cho các phong trào đối kháng ở các quốc gia Đông Âu.
3. Ảnh hưởng của Liên Xô và các cuộc khủng hoảng trong khối Xô Viết
Liên Xô dưới thời Gorbachev đã giảm bớt sự can thiệp vào các nước đồng minh trong khối Đông Âu. Trước đây, Liên Xô đã duy trì các chính quyền thân xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu bằng sự can thiệp quân sự, nhưng sau khi Gorbachev nắm quyền, ông đã tuyên bố không can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia Đông Âu.
Các cuộc khủng hoảng trong khối Xô Viết (như cuộc xung đột ở Afghanistan) đã làm suy yếu uy tín của Liên Xô và ảnh hưởng đến các chính quyền xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu.
4. Phong trào đối kháng và mong muốn tự do
Phong trào đối kháng: Ở nhiều quốc gia Đông Âu, đặc biệt là Ba Lan, Cộng hòa Séc và Hungary, các phong trào đối kháng mạnh mẽ như Solidarity ở Ba Lan đã đấu tranh cho quyền tự do, dân chủ và cải cách chính trị.
Phong trào dân chủ: Sau khi Liên Xô nới lỏng sự kiểm soát và các cuộc bầu cử tự do được tổ chức, các phong trào dân chủ ở các quốc gia Đông Âu đã giành được thắng lợi, dẫn đến sự sụp đổ của các chính quyền cộng sản.
5. Sự thay đổi trong bối cảnh quốc tế
Sự thay đổi trong quan hệ quốc tế: Vào cuối thập niên 1980, quan hệ giữa các quốc gia phương Tây và Liên Xô có sự cải thiện đáng kể, dẫn đến sự kết thúc của Chiến tranh Lạnh. Chính sách hòa bình và đối thoại của các nhà lãnh đạo phương Tây, cùng với các cuộc đàm phán hạt nhân, làm giảm áp lực từ phía phương Tây đối với các quốc gia Đông Âu.
Sự tan rã của Liên Xô: Việc Liên Xô tan rã vào năm 1991 đã chấm dứt sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản ở các quốc gia Đông Âu và tạo điều kiện cho các quốc gia này chuyển sang hệ thống chính trị mới.
6. Sự thất bại của các đảng Cộng sản và sự thay đổi trong xã hội
Các đảng Cộng sản không còn duy trì được sự đoàn kết và tôn trọng của người dân, đặc biệt là khi hệ thống chính trị trở nên tham nhũng và xa rời các giá trị xã hội chủ nghĩa.
Chuyển đổi của các thế hệ: Các thế hệ sau chiến tranh không còn sự trung thành tuyệt đối với chủ nghĩa xã hội, họ mong muốn có tự do chính trị và kinh tế.
7. Tình hình chính trị xã hội nội bộ
Các cuộc biểu tình và nổi dậy ở nhiều quốc gia Đông Âu, như cuộc Cách mạng nhung ở Tiệp Khắc, cuộc Cách mạng Ba Lan và cuộc Cách mạng Hungary, đã làm tăng áp lực lên các chính quyền cộng sản. Sự thay đổi nhanh chóng trong các chính phủ đã dẫn đến việc từ bỏ chủ nghĩa xã hội và chuyển sang nền dân chủ.

 Hệ thống kinh tế tập trung quan liêu kém hiệu quả, thiếu đổi mới, đời sống người dân khó khăn.
Người dân mất niềm tin vào chính quyền do thiếu tự do, dân chủ và quyền con người
Cuộc chạy đua vũ trang và ảnh hưởng của văn hóa, kinh tế phương Tây khiến Đông Âu gặp khó khăn.

Các chính sách cải cách ở Liên Xô và Đông Âu không giải quyết được khủng hoảng mà làm gia tăng bất ổn.