Ngôi trường trong kí ức của những cô cậu học trò là nơi lưu giữ những tháng ngày tươi đẹp, trong trẻo và đầy mơ mộng nhất của cuộc đời. Nhưng giờ đây, chúng ta phải nhìn nhận một vấn nạn đang ngày càng phổ biến trong trường học và phá hủy năm tháng cắp sách của những đứa trẻ: bạo lực học đường.

Thế nào là bạo lực học đường? Đó là hành động dùng vũ lực bằng tay chân, các vật dụng nguy hiểm hay dùng những phát ngôn thô bạo sỉ nhục gây ra tổn thương và thiệt hại cho người khác về nhiều mặt. Nó xảy ra trong một môi trường mà nhiều người vẫn cho rằng an toàn nhất: trường học. Trong một vài năm trở lại đây, vấn nạn này nhen nhóm dưới nhiều hình thức mới nghiêm trọng hơn và ngày càng nhận được sự quan tâm được cộng đồng.

Bạo lực học đường có thể biểu hiện từ những hành vi nhỏ nhất xảy ra hằng ngày, xảy ra giữa học sinh với học sinh, học sinh với giáo viên, từ nam cho đến nữ. Nhiều giáo viên đã thay vì dùng những lời lẽ giảng giải nhẹ nhàng để giúp học trò của mình nhận thức được vấn đề thì họ lại so sánh những đứa trẻ ngây thơ ấy với những con vật, những đồ vật vô tri vô giác hay dùng biện pháp đánh đập roi vọt để răn đe, đay nghiến. Gần đây nhất, liên tục nổ ra hiện tượng bảo mẫu hay các cô trông giữ trẻ dùng dép hay tát những đứa bé mới chỉ bốn năm tuổi gây bức xúc trong dư luận. Học sinh từ những mâu thuẫn nhỏ nhặt nhưng cộng thêm với tâm lý bốc đồng đã đẩy sự việc đi quá xa dẫn đến những vụ đánh nhau đẫm máu, những clip xé quần áo, rạch mặt . Cũng có những nạn nhân của bạo lực học đường là những học sinh nhút nhát, rụt rè, không giao lưu với mọi người dẫn đến bạn bè cô lập ức hiếp.

Vấn nạn này đang biến chuyển ngày càng phức tạp xuất phát do sự thiếu sót của nhiều phía. Nó xảy ra ngay trong môi trường giáo dục chắc hẳn do ban lãnh đạo nhà trường chưa thực sự quan tâm đến tâm tư, suy nghĩ, tình cảm của học sinh, sự lắng nghe dưới mái trường chưa thực sự được thường xuyên. Đặc biệt gia đình của các em có nhiều bậc cha mẹ vẫn giữ quan niệm “thương cho roi cho vọt” nên khi giáo viên dùng roi vọt với con mình, họ không dám lên tiếng tố cáo, bênh vực. Trong tâm niệm của phụ huynh, những người thầy người cô luôn là tượng trưng cho sự giáo dục đúng đắn nên họ hoàn toàn tin tưởng vào cách dạy dỗ ấy. Học sinh cũng vì e dè sợ sệt mà chịu đựng bạo lực học đường một mình, không có sự đồng hành và thông cảm từ phía gia đình, bạn bè.

Sau những lời lẽ xúc phạm, những hành động đánh đập là sự tổn thương và mất mát không thể lấp đầy. Những nạn nhân sẽ bên cạnh tổn thương về thể xác còn là sự khủng hoảng về tinh thần. Các em thường rơi vào trạng thái bi quan, bế tắc. Nếu suy nghĩ lo âu quá nhiều còn dẫn đến tình trạng căng thẳng, rối loạn. Thậm chí, có nhiều trường hợp, những đứa trẻ ấy đã khép lại cuộc đời mình với một giấc ngủ, khép lại mọi cảm giác đau đớn. Mỗi sự mất mát đều là một khoảng trống không thể lấp đầy với gia đình và tương lai của xã hội.

Đã đến lúc tất cả chúng ta đều phải hành động để bảo vệ những nụ cười hồn nhiên vì đó là cũng chính là những công dân quyết định đến sự phát triển sau này của đất nước. Chúng ta hãy lắng nghe ý kiến của các em, luôn làm bạn với các em bằng tất cả sự chân thành, xoa dịu tổn thương mà các nạn nhân đã chịu đựng. Đồng thời các vụ việc bạo lực học đường chỉ là “con sâu làm rầu nồi canh”. Chúng ta vẫn phải có niềm tin vào giáo dục, vào những giáo viên nhiệt huyết với sự nghiệp trồng người, vào những học trò ngoan ngoãn lương thiện.

Để giải quyết một vấn nạn đang nhức nhối, đó không phải là công việc đơn lẻ, dễ dàng mà là cả một quá trình với sự giúp sức chung tay không chỉ từ những người trong ngành giáo dục mà còn từ mỗi công dân trách nhiệm bởi “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”.

   + Văn hóa ứng xử trên không gian mạng.
 

Ngày nay thì có lẽ chưa bao giờ cụm từ “văn hóa ứng xử” lại được nhắc nhiều như ngày nay. Và điều đó như đã cho ta thấy rằng tầm quan trọng của văn hóa ứng xử trong cuộc sống cũng như sự xuống cấp và quả thật rất đáng báo động của nó đang đặt ra khiến không ít người trong chúng ta phải giật mình nhìn lại về văn hóa ứng xử của chính mình.

Văn hóa được hiểu là tổng hòa các giá trị, các giá trị tư tưởng được hệ thống lại bởi các hoạt động trong quá khứ cũng như trong hiện tại của cá nhân này với cá nhân khác, của cá nhân này với tập thể, cộng đồng. Và ngay cả qua các hoạt động sáng tạo ấy, thì dường như các thế hệ tiếp nối nhau dường như cũng đã hình thành nên những quy chuẩn, những giá trị thước đo, những khuôn mẫu chuẩn mực. Có thể nói những cái riêng biệt, độc đáo của một cộng đồng, một dân tộc. Và còn như sự ứng xử có thể hiểu đơn giản là cách mình đối đáp, đáp trả với người khác khi mà người đó đang tác động đến ta. Tóm lại ta như thấy chính cách ứng xử được thể hiện rõ rệt qua thái độ, hành vi, lời nói, cử chỉ của mình là cách mà người khác đang nhìn nhận hay cũng như đang nhận xét về tính cách, nhân cách của ta. Nói tóm lại văn hóa ứng xử là tổng hòa các mối quan hệ giữa con người với con người, và cả giữa con người với tất cả những gì xung quanh chúng ta. Đó chính là sự bao gồm tất cả như cây cỏ hoa lá, bao gồm cả các loài vật hay đó chính là mẹ thiên nhiên sản sinh ra vậy.

Ta có thể thấy những nét văn hóa ứng xử là nơi để chúng ta cho mọi người được thấy về con người. Và chính cá tính nhân cách của chính bản thân mình, và nói rộng ra hơn nữa, thì những hành xử hay giao tiếp đó giúp ta như cũng đã thể hiện được tinh thần, ý chí con người của một dân tộc, một cộng đồng khác biệt không thể trộn lẫn với bất cứ dân tộc hay cộng đồng khác. Dường như mà đã gọi là văn hóa ứng xử thì đó phải là những ứng xử đẹp, đó chính là sự lịch sự, văn minh. Ví dụ như chúng ta nói chuyện phải nói nhỏ nhẹ, duyên dáng, có học thức. Và đó không phải mở miệng ra là chửi thề rồi chỉ trích, nói xấu người này, người kia, vứt rác thì phải vứt đúng nơi, đúng chỗ, chứ không thể bạ đâu vứt đó.

Trước hết chúng ta phải kể tới văn hóa ứng xử giữa người với người. Văn hóa này đã được dân tộc ta cũng như đã được hun đúc nên từ ngàn đời nay với những câu ca dao, tục ngữ như câu ca dao “Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”, hay cả câu “Lời chào cao hơn mâm cỗ”, “Ăn phải nhai nói phải nghĩ”, “Uống nước nhớ nguồn”,… đó là văn hóa trọng tình, trọng nghĩa, văn hóa quan tâm, yêu thương lẫn nhau. Và có thể nói chính những cái nôi đầu tiên mà chúng ta học cách ứng xử, giao tiếp với người khác đó chính là gia đình. Dường như ở đó, ngay từ thuở bé, chúng ta như cũng đã được ông bà, cha mẹ dạy cho khi gặp người lớn phải biết cười. Và có những hành động như vòng tay cúi đầu xuống và chào ông, chào bà, chào cô, chào chú, khi được người lớn cho quà phải biết giơ hai tay nhận lấy và nói lời cảm ơn, và còn là khi làm một việc gì đó sai trái phải biết vòng tay lại cúi đầu xin lỗi. Cho đến khi lớn hơn một chút, dường như chúng ta được dạy cách đi đâu phải thưa, về nhà phải gửi lời chào để người lớn trong nhà không phải lo lắng vì chúng ta. Có thể thấy trong một gia đình luôn ngập tràn yêu thương, tiếng cười và niềm vui là điểm tựa là vạch xuất phát tốt nhất để gieo mầm cho những thế hệ tiếp nối cách ứng xử văn minh, rất lịch sự, và lại có khuôn phép, lễ giáo.

Hiện nay thì đã có không ít các bạn học sinh, sinh viên trong chúng ta là những người đó. Các bạn chính vì quá mải mê hưởng thụ cuộc sống mà quên mất học tập, tích lũy tri thức, rèn luyện đạo đức. Khi các bạn về nhà không chịu học bài, làm bài tập, lên lớp thầy cô kiểm tra thì kiếm cách thoái thác, tìm lí do này lí do nọ, không được thì bảo ông thầy này ác, bà cô kia keo kiệt, và đằng sau lưng thì đi nói xấu đủ kiểu. Thật đau lòng vì còn đâu là truyền thống hiếu học “Tôn sư trọng đạo”, hay “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” của người dân Việt ta truyền từ bao thế hệ nay.

Và tiếp đến là văn hóa ứng xử giữa con người và chính với môi trường xung quanh. Thường thường thì chúng ta vẫn hay nghĩ vì là con người với nhau có xúc giác, có cảm nhận, và có cả những nhận thức nên người ta lại như đã rất coi trọng trong việc ứng xử, giao tiếp lẫn nhau mà ít nhắc đến văn hóa ứng xử với môi trường xung quanh. Đó chính là một sự thiếu sót lớn bởi con người chúng ta không phải là sinh vật duy nhất sống trên Trái đất này. Cũng bởi vì vậy ứng xử sao cho hợp lẽ với môi trường xung quanh cũng là một lối sống đẹp như: bảo vệ môi trường, tiết kiệm tài nguyên, sống xanh. Bên cạnh những kẻ ích kỉ đó còn có những người đang ngày đêm không ngừng nghỉ và họ dường như cũng đã tìm mọi cách để bảo vệ môi trường, cải tạo môi trường. Đó là những cô chú công nhân dọn vệ sinh ngày đêm miệt mài cầm theo cây chổi dọn dẹp phố phường, những bạn tình nguyện viên xung phong đến những vùng sâu vùng xa, những nơi còn nghèo khó nhất để giúp bà con một tay xây cái trường, cái nhà để cho các em nhỏ có nơi vui chơi và học tập.

Văn hóa ứng xử luôn luôn được đề cao và đặc biệt coi trọng trong bất cứ thời đại nào, chính vì vậy bạn và tôi hãy rèn luyện cho mình những lối sống có văn hóa. Mỗi người có ý thức sẽ tạo lên được một xã hội có ý thức, xã hội có ý thức thì mới phát triển toàn diện về cả môi trường xã hội lành mạnh và môi trường tự nhiên trong sạch.