Trong bài thơ "Tiến sĩ giấy", Nguyễn Khuyến đã sử dụng ngòi bút châm biếm sắc sảo để vẽ nên một bức tranh sinh động về những kẻ có học vị cao nhưng lại rỗng tuếch về nhân cách và tài năng. Hình ảnh ông tiến sĩ giấy trở thành biểu tượng cho những người như vậy.
Những hình ảnh đặc trưng Nguyễn Khuyến sử dụng để miêu tả ông tiến sĩ giấy:

Ngoại hình:

Cờ, biển, cân đai, lọng xanh: Đây là những vật dụng thường thấy đi kèm với quan lại thời xưa, tượng trưng cho quyền uy và địa vị. Tuy nhiên, khi được gắn vào một ông tiến sĩ giấy, chúng trở nên vô nghĩa và hài hước.
Ghế chéo: Chiếc ghế này thường dành cho những người có địa vị cao, nhưng khi ông tiến sĩ giấy ngồi lên, nó lại càng làm lộ rõ sự phù phiếm và hợm hĩnh của nhân vật.
 

Tư thế:

Ngồi bảnh chọe: Tư thế ngồi này thể hiện sự tự mãn, kiêu căng của ông tiến sĩ giấy.
Mắt trợn ngược: Cái nhìn hống hách, khinh thường mọi người xung quanh.
 

Thái độ:

Tự phụ, kiêu căng: Ông ta luôn cho mình là hơn người, coi thường những người khác.
Rỗng tuếch: Bên trong vẻ ngoài hào nhoáng là một con người rỗng tuếch, không có gì đáng giá.
Ý nghĩa của hình ảnh ông tiến sĩ giấy:
Châm biếm những kẻ có học vị mà không có tài năng: Nguyễn Khuyến muốn phê phán những người chỉ biết chạy theo danh lợi, không quan tâm đến việc học hỏi và trau dồi bản thân.
Phản ánh xã hội phong kiến: Trong xã hội phong kiến, bằng cấp là thước đo giá trị của con người. Tuy nhiên, không phải ai có bằng cấp cũng là người có tài năng và đạo đức.
Gợi mở về vấn đề giáo dục: Bài thơ đặt ra câu hỏi về mục đích của việc học và vai trò của giáo dục trong xã hội.
Kết luận:
Qua hình ảnh ông tiến sĩ giấy, Nguyễn Khuyến đã tạo ra một tác phẩm văn học sâu sắc, có giá trị phê phán xã hội. Bài thơ không chỉ mang tính thời sự mà còn có ý nghĩa giáo dục sâu sắc, giúp người đọc nhận thức rõ hơn về giá trị đích thực của con người.