Muỗi là côn trùng có hai cánh, chích đốt, hút máu người hay máu gia súc. Đa số muỗi cái cần phải đốt máu để phát triển trứng trong khi muỗi đực không đốt máu nhưng tự nuôi dưỡng bằng nhựa cây.

Ngoài việc gây phiền hà khi chích đốt, chúng còn truyền một số bệnh chủ yếu ở những vùng nhiệt đới, gây nhiều ốm đau chết chóc như bệnh sốt rét, giun chỉ và nhiều bệnh do vi rút như sốt xuất huyết, viêm não Nhật Bản...

Có thể phân biệt muỗi sốt rét với các muỗi khác ở tư thế đậu : muỗi sốt rét khi đậu thì đầu chúc xuống, vòi và thân thường hợp thành với mặt phẳng muỗi đậu một góc nhọn. Hình thể muỗi đậu giống như một cây đòn nên còn có tên là muỗi đòn xóc. Các muỗi khác khi đậu thì thân hơi gù, bụng hơi chúi về phía mặt phẳng muỗi đậu (xem hình).

Như bao muỗi khác, muỗi sốt rét trong quá trình phát triển có 4 giai đoạn rõ rệt: trứng, lăng quăng, quăng và muỗi. Trứng, lăng quăng và quăng sống trong nước, nơi cư trú của chúng thay đổi tùy theo loài. Có loài thích bóng râm, có loài thích ánh sáng, nhưng thường thấy ở những nơi có cây cỏ, các đám rong rêu. Nơi muỗi thích đẻ nhất là các vũng nuớc, ao nước trong ít chất hữu cơ, những nơi nước lặng như suối nước chảy chậm, ruộng nước…

Muỗi sốt rét đốt người chủ yếu từ lúc mặt trời lặn đến khi mặt trời mọc. Khi bay vào nhà để đốt, chúng thường đậu lại trên vách trong vài giờ sau khi đốt, rồi bay ra nghỉ bên ngoài ở các bụi cây, khe kẽ của cây hoặc kẽ đất, hốc dưới gầm cầu.

Một số loài muỗi sốt rét đốt cả người và gia súc, tuy nhiên chúng khác nhau về mức độ thích đốt người hay đốt súc vật. Một số loài chủ yếu thích đốt súc vật trong khi một số khác chỉ đốt người. Các loài đốt người là những loài truyền sốt rét nguy hiểm nhất.

Có nhiều phương pháp khác nhau để phòng chống muỗi truyền bệnh sốt rét. Người ta có thể diệt muỗi bằng hóa chất hoặc ngăn sự tiếp xúc giữa người và muỗi truyền bệnh.

Vì đa số muỗi sốt rét vào nhà đốt rồi nghỉ lại trong nhà nên các chương trình phòng chống sốt rét ở một số nước nhiệt đới coi trọng việc phun hóa chất có tác dụng diệt côn trùng kéo dài vào tường vách. Nhưng ở một số nước khác, tầm quan trọng của việc phun này đang có xu hướng giảm. Người ta cũng lưu ý nhiều hơn đến các biện pháp khác như dùng màn (mùng) tẩm hóa chất trong cộng đồng.

Có phương pháp mang lại kết quả lâu dài hay vĩnh viễn bằng cách loại trừ các ổ lăng quăng như sang lấp các ao, vũng nước chứa nhiều lăng quăng. Ngoài ra người ta cũng có thể loại trừ các ổ lăng quăng bằng cách vớt rong, cỏ hai bên bờ, khơi thông dòng chảy hoặc thả cá để ăn lăng quăng.

Các phương pháp phòng chống khác để ngăn cản sự tiếp xúc giữa muỗi và người như mặc quần dài, áo tay dài, thoa thuốc xua lên những nơi da hở, đốt nhang muỗi, dọn dẹp trong nhà gọn gàng. Đóng lưới tất cả các cửa sổ cũng như cửa ra vào và sử dụng quạt máy cũng phòng được muỗi đốt.