Nguyễn Quang Sáng là nhà văn nam bộ,các tác phẩm của ông chủ yếu viết về con người và cuộc sống ở Nam Bộ, các tác phẩm của ông chủ yếu viết về con người và cuộc sống ở Nam Bộ. Trong đó ” chiếc lược ngà” là một truyện ngắn tiêu biểu được viết năm 1966, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân ta đang diễn ra ác liệt, điều đáng chú ý là truyện được viết trong hoàn cảnh éo le của chiến tranh nhưng lại tập trung nói về tình người cụ thể là tình cha con. Tình cảm ấy được diễn ra sâu sắc cảm động từ hai phía bé Thu và ông Sáu. Nhưng có lẽ xúc động và gây ám ảnh với người đọc hơn cả là tình cảm của con người – bé Thu dành cho người cha đáng kính của mình.

Cũng giống như bao em bé ở Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, bé thu có một hình ảnh đặc biệt. Thu là cô bé khoảng tám tuổi, con gái đầu lòng và cũng là con gái duy nhất của ông Sáu, khi ba đi vào chiến trường Thu mới một tuổi và tám năm sau ba em trở về nhưng lại có vết thẹo trên mặt khiến Thu không nhận ra ba của mình. Đến khi em nhận ra và tình cảm cha con thức dậy trong em mãnh liệt cũng là lúc ông Sáu phải trở về chiến khu, chính trong hoàn cảnh đó bé Thu đã bộc lộ rõ nét cá tính và tình cảm đáng yêu đáng mến.

Trước hết, bé Thu là một em bé có cá tính mạnh mẽ cứng cỏi nhưng đồng thời cũng mang nét hồn nhiên ngây thơ của con trẻ. Gặp lại con sau những tháng năm xa cách với bao nỗi nhớ thương nên ông Sáu không kìm được nỗi vui mừng trong phút đầu nhìn thấy con nhưng thật chớ chêu, đạp lại sự vồ vập của người cha bé Thu lại ngờ vực lảng tránh: ” Nghe gọi, con bé giật mình tròn mắt nhìn. nó ngơ ngac lạ lùng” với bé Thu lúc này ông Sáu như người xa lạ, khi ông chầm chậm bước tới giọng lập bập run run ” ba đây con, ba đây con” thì mặt nó bỗng tái đi và kêu thét lên” Má, má” đó là tiếng kêu sợ hãi và tìm người cầu cứu. Đặc biệt, mấy ngày ông Sáu ở nhà Thu tỏ ra rất ương ngạnh bướng bỉnh và ông Sáu càng muốn gần con thì bé Thu càng tỏ ra lạnh nhạt xa cách. Tâm lý và thái độ ấy của bé Thu được thể hiện qua hàng loạt chi tiết mà người kể chuyện quan sát và thuật lại rất sinh động ” nó chỉ nói chống không với ông Sáu mà không chịu gọi ba” kể cả trong lúc bé nhất định không chịu nhờ không chắt nước nồi cơm to đang sôi, rồi khi má giục gọi ba vào ăn cơm nó vẫn cứ nói chống ” cơm chín rồi, vô ăn cơm”. Cách gọi này không phải Thu là cô bé vô lễ mà thể hiện cá tính ương ngạnh ở em. đặc biệt hành động em hất tung cái trứng cá mà ông Sáu gắp cho ra khỏi chén. Cuối cùng bị ông Sáu tức giận đánh cho một cái thì nó bỏ về nhà ngoại. Những hành động và thái độ đó khiến cho ông Sáu và người đọc rất đau lòng, bởi còn gì đau đớn hơn thì một người cha khao khát được gặp con được thương con mà lại bị con mình chối bỏ cự tuyệt hoàn toàn.

Tuy nhiên, sự ương ngạnh của bé Thu là hoàn toàn không đáng trách trong hoàn cảnh xa cách va cách trở của chiến tranh, Thu còn quá nhỏ để thể hiểu được những tình thế khắc nghiệt éo le của đời sống và người lớn cũng chưa ai kịp chuẩn bị cho em những kĩ năng. vì thế Thu không tin ông Sáu là ba em chỉ vì ông có vét thẹo khác với người ba trong bức hình chụp chung với má mà em được biết, phản ứng tâm lý ấy của Thu là hoàn toàn tự nhiên thể hiện nét hồn nhiên, ngây thơ của trẻ con. Đồng thời, nó còn chứng tỏ em có cá tính mạnh mẽ cứng cỏi, tình cảm trong em sâu sắc chân thật, em chỉ yêu ba khi tin chắc đó là ba mình. Như vậy ” cứng đầu” của Thu ẩn chứa sự kiêu hãnh trẻ thơ và một tình yêu dành cho ” người cha khác” với người cha trong bức hình chụp chung với má nó,

Cái tính ương ngạnh là thế nhưng khi nhận ra ông Sáu chính là ba của mình thì tình yêu thương ba sâu nặng ở bé Thu được nhân lên gấp bội. Trong đêm bỏ về bà ngoại, bé Thu được bà ngoại giải thích về vết thẹo làm thay đổi khuôn mặt của ba nó là cho Tây bán thương. Sự nghi ngờ bấy lâu được giải tỏa và ở Thu nảy sinh một trạng thái là ân hận, hối tiếc ” nghe bà kể nằm lăn lộn và thỉnh thoảng lại thở dài như người lớn”. Vì thế, trong buổi cuối cùng trước lúc ông Sáu phải lên đường, thái độ và hành động của bé Thu thay đổi đột ngột. Nó không bướng bỉnh hay cau màu nhăn nhó nữa, vẻ mặt nó sầm lại buồn rầu khi đối diện với ông Sáu ‘ đôi mắt mênh mông của con bé bỗng xôn xao” đằng sau đôi mắt ấy đang xáo động bao ý nghĩ, bao tình cảm và sau lời từ biệt của ông Sáu,” thôi ba đi nghe con” thì tình yêu và nỗi mong nhớ với người cha xa cách bị dồn nén bấy lâu, nay bùng ra mạnh mẽ hối hả và cuống quýt. Lần đầu tiên Thu cất tiếng gọi ” ba” sau tám năm. Tiếng gọi ấy chan chứa bao tình cảm gây được bao xúc động: ” tiếng kêu của nó như xé, xé sự im lặng và xé cả ruột gan mọi người, nghe thật xót xa” đó là tiếng ba mà: ” nó cố đè nén trong bao năm nay như vỡ tung ra từ đáy lòng nó” cùng với tiếng gọi đó là những cử chỉ khiến người kể chuyện, bà con hàng xóm và cả người đọc chúng ta xúc động đến lao lòng ” nó vừa kêu vừa chạy xô tới, nhanh như một con sóc, nó nhảy thót lên và dang hai tay ôm chặt lấy cổ ba nó”, nhà văn không viết nhiều, chỉ vàu chi tiết nhỏ ấy cũng đủ để người đọc cảm nhận tình yêu thương ruột thịt. nồng nàn mà bé Thu dành cho ba của mình, trong giây phút ấy, bé Thu không chỉ thấy yêu ba, thương ba mà rất tự hào về ba nên: ” nó hôn ba nó cùng khắp, hôn tóc, hôn vai, và hôn cả vết thẹo dài trên má ba”. có lẽ vì rất tiếc thời gianqua không nhận ba nên nó muốn níu kéo ba ở lại ” không cho ba đi nữa, ba ở nhà với con”, nhưng rồi ý thức được công việc của ba, công việc của kháng chiến của đất nước nên khi bà ngoại giải thích Thu đã rời khỏi vòng tay ba. Điều này làm ta hiểu thêm một điều: “ tình yêu và niềm tin tự hào về ba đã trở thành sức mạnh thôi thúc rèn rũa để sau này Thu trở thành một cô giao liên dũng cảm.

Tình yêu thương ba của bé Thu để lại bao ấn tượng trong lòng bạn đọc là nhờ vào cách xây dựng nhân vật rất thành công của Nguyễn Quang Sáng. trước hết, tác giả đặt nhân vật bé Thu vào tình huống chuyện rất éo le để nhân vật bộc lộ rõ nét cá tính và tình cảm của mình, đặc biệt Nguyễn Quang Sáng còn rất thành công trong nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật, mọi hành động thái độ của Thu trong hai thời điểm trước và sau khi nhận ông Sáu là ba đều biểu hiện trái ngược hoàn toàn. Tất cả đều bắt nguồn từ tình cảm sâu sắc dành cho người cha ma em hằng kính yêu, tôn thờ, có thể nói rằng, với một tâm hồn nhạy cảm chan chứa yêu thương, Nguyễn Quang Sáng dường như đã cảm nhận đến tận cùng những biểu hiện tình cảm của nhân vật để miêu tả một cách cảm động tinh tế.

Có thể nói chiến tranh đã lùi xa hơn ba mươi năm nhưng hình ảnh nhân vật bé Thu và câu chuyện ” chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng vẫn để lại bao ấn tượng khó phai mờ trong lòng bạn đọc về một em bé vừa hồn nhiên, cứng cỏi, vừa có tình yêu thương ba sâu sắc, mãnh liệt, qua nhân vật bé Thu, ta càng thấm thía hơn tình phụ tử thiêng liêng, cao đẹp, thấm thía hơn phụ tử thiêng liêng, cao đẹp, thấm thía những mất mát đau thương mà chiến tranh gây ra cho bao nhiêu con người, bao nhiêu gia đình đồng thời ta hãy trân trọng cuộc sống hòa bình mà mình đang được hưởng hôm nay

Hình ảnh bé Thu là nhân vật trọng tâm của câu chuyện, được tác giả khắc họa hết sức tinh tế và nhạy bén, là một cô bé giàu cá tính, bướng bỉnh và gan góc. Bé Thu gây ấn tượng cho người đọc về một cô bé dường như lì lợm, đến ghê gớm, khi mà trong mọi tình huống em cũng nhất quyết không gọi tiếng Ba, hay khi hất cái trứng mà anh Sáu cho xuống, cuối cùng khi anh Sáu tức giận đánh một cái thì bỏ về nhà bà ngoại. Nguyễn Quang Sáng đã khéo léo xây dựng nhiều tình huống thử thách cá tính của bé Thu, nhưng điều khiến người đọc phải bất ngờ là sự nhất quán trong tính cách của bé, dù là bị mẹ quơ đũa dọa đánh, dù là bị dồn vào thế bí, dù là bị anh Sáu đánh, bé Thu luôn bộc lộ một con người kiên quyết, mạnh mẽ. Có người cho rằng tác giả đã xây dựng tính cách bé Thu hơi thái quá, song thiết nghĩ chính thái độ ngang ngạnh đó lại là biểu hiện vô cùng đẹp đẽ mà đứa con dành cho người cha yêu quý. Trong tâm trí bé Thu chỉ có duy nhất hình ảnh của một người “cha chụp chung trong bức ảnh với má”. Người cha ấy, không giống anh Sáu, không phải bởi thời gian đã làm anh Sáu già đi mà do cái thẹo trên má. Vết thẹo, dấu tích của chiến tranh đã hằn sâu làm hiến dạng khuôn mặt anh Sáu. Có lẽ trong hoàn cảnh xa cách và trắc trở của chiến tranh, nó còn quá bé để có thế biết đến sự khốc liệt của bom lửa đạn, biết đến cái cay xè của mùi thuốc súng và sự khắc nghiệt của cuộc sống người chiến sĩ. Cái cảm giác đó không đơn thuần là sự bướng bỉnh của một cô bé đỏng đảnh, nhiều sách mà là sự kiên định, thẳng thắn, có lập trường bền chặt, bộc lộ phần nào đó tính cách cứng cỏi ngoan cường của cô giao liên giải phỏng sau này.

Nhưng xét cho cùng, cô bé ấy có bướng bỉnh, gan góc, tình cảm có sâu sắc, mạnh mẽ thế nào thì Thu vẫn chỉ là một đứa trẻ mới 8 tuổi, với tất cả nét hồn nhiên, ngây thơ của con trẻ. Nhà văn tỏ ra rất am hiểu tâm lí của trẻ thơ và diễn tả rất sinh động với tấm lòng yêu mến và trân trọng một cách đẹp đẽ thiêng liêng những tâm tư tình cảm vô giá ấy. Khi bị ba đánh, bé Thu “cầm đũa gắp lại cái trứng cá để vào chén rồi lặng lẽ đứng dậy, bước ra khỏi mâm” Có cảm giác bé Thu sợ anh Sáu sẽ nhìn thấy những giọt nước mắt trong chính tâm tư của mình? Hay bé Thu dường như lờ mờ nhận ra mình có lỗi? Lại một loạt hành động tiếp theo “Xuống bến nó nhảy xuống xuồng, mở lòi tói, cố làm cho dây lòi tói khua rổn rang, khua thật to, rồi lấy dầm bơi qua sông”. Bé Thu bỏ đi lúc bữa cơm nhưng lại có ý tạo tiếng động gây sự chú ý. Có lẽ cô bé muốn mọi người trong nhà biết bé sắp đi, mà chạy ra vỗ về, dỗ dành. Có một sự đối lập trong những hành động của bé Thu, giữa một bên là sự cứng cỏi, già giặn hơn tuổi, nhưng ở khía cạnh khác cô bé vẫn mong được yêu quý vỗ về. Trong khi “Chiều đó, mẹ nó sang dỗ dành mấy nó cũng không chịu về”, cái cá tính cố chấp một cách trẻ con của bé Thu được tác giả khắc họa vừa gần gũi, vừa tinh tế.