Hoàn cảnh sáng tác: Tác phẩm Hai đứa trẻ được gợi lên từ những số phận và cảnh đời riêng nơi phố huyện nghèo Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương là quê ngoại của nhà văn với những kỉ niệm xưa cũ một thời tuổi thơ.

- Tóm tắt nội dung:

   Liên và An là hai nhân vật chính được tác giả tập trung khai thác nhiều nhất, đặc biệt là xung quanh hình ảnh đoàn tàu, cả hai chị em đã từng có cuộc sống đầy đủ, ấm no ở Hà Nội. Do gia đình xảy ra những biến cố, hai đứa trẻ phải chuyển về sống nơi phố huyện nghèo nàn - một cuộc sống nhiều khổ cực, đơn điệu và nhàm chán. Trong một buổi chiều buồn man mác như mọi ngày, Liên cảm thấy lòng buồn hơn khi nhìn thấy những đứa trẻ con trong huyện phải đi nhặt nhạnh những đồ thừa trong phiên chợ chiều sót lại. Xung quanh chị em Liên là cuộc sống không mấy sáng sủa của chị Tí, bác Siêu, bác Xẩm... Thế nhưng chừng ấy con người sống lầm lũi trong bóng tối ấy vẫn hy vọng vào cái gì đó tươi sáng hơn, tốt đẹp hơn ở tương lai phía trước. Niềm mong ước ấy được thể hiện qua việc thức chờ chuyến tàu đêm muộn chạy ngang qua phố huyện. Chuyến tàu đêm mang hơi thở hoa lệ từ Hà Nội về, lăn bánh qua phố huyện tối đen rồi khuất dạng, im tiếng giữa trời đêm thăm thẳm. Lúc đó, những người buôn bán của phố huyện mới dọn hàng về nhà sau một buổi tối ế ẩm. Còn hai đứa trẻ Liên và An cũng dần dần chìm vào giấc ngủ tĩnh mịch.

- Trước khi đoàn tàu đến: Hình ảnh của đoàn tàu được báo trước với những yếu tố:

+ Đèn ghi xanh biếc.

+ Tiếng còi của xe lửa.

+ Tiếng xe rít mạnh vào ghi.

+ Một làn khói trắng lên đằng xa.

+ Tiếng của những hành khách ồn ào khe khẽ.

Hai chị em thức chờ chuyến tàu đêm

- Khi đoàn tàu đến:

+ Đoàn tàu đến với phố huyện trong tâm trạng chờ đợi đầy khắc khoải của Liên và An: phân tích hai đứa trẻ chúng ta sẽ thấy diễn biến tâm trạng rõ ràng của chúng. Dù hai đứa trẻ đã buồn ngủ ríu cả mắt, nhưng hai chị em vẫn cố gắng gượng thức để đợi bằng được chuyến tàu đêm.

+ Hai chị em cùng ngắm nhìn đoàn tàu chạy qua: những toa tàu sáng trưng, cửa kính sáng lên lấp lánh, đồng và kền lấp lánh…

+ Tàu hôm nay không đông, thưa vắng người và cũng kém sáng hơn -> Sự quan sát tỉ mỉ, kỹ lưỡng và nhạy cảm của hai đứa trẻ dù đó chỉ là những thay đổi nhỏ nhất.

-> Đoàn tàu vụt qua nhanh chóng nhưng cũng kịp mang đến cho nơi đây nguồn sáng lấp lánh, tỏa khắp phố huyện nghèo tăm tối.

 - Khi tàu đi:

+ Đốm than đỏ bay tung trên đường tàu.

+ Cái chấm nhỏ trên chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng.

+ Xa xa mãi rồi cũng khuất dần sau rặng tre.

-> Đoàn tàu khuất bóng để lại sự tiếc nuối và hụt hẫng trong tâm trí hai chị em.

- Chuyến tàu xuất hiện chớp nhoáng rồi biến mất trong sự đợi chờ, mong mỏi của người dân phố huyện, mang đến nơi đây một không gian hoàn toàn khác, khác xa với sự tĩnh lặng, nhàm chán và đầy bóng tối nơi phố huyện nghèo.

- Đoàn tàu chính là tia hồi quang gợi nhớ lại trong hai chị em những tháng ngày sung sướng, ấm no, hạnh phúc xa xưa.

- Đoàn tàu mang đến hơi thở của một thế giới giàu sang, sung túc và nhịp sống nhộn nhịp, phồn hoa rực rỡ, khác hoàn toàn với cuộc sống nghèo nàn, mòn mỏi, tăm tối quẩn quanh tại phố huyện nghèo nàn.

- Đó là chuyến tàu chở theo khát vọng, chuyến tàu của những mơ ước tương lai muốn thoát khỏi cuộc sống nhàm chán, tẻ nhạt hiện tại và thay đổi bằng một thế giới mới, tươi đẹp hơn, đầy ánh sáng hơn.

- Thể hiện giá trị nhân văn sâu sắc và tấm lòng thương cảm của Thạch Lam tới những kiếp người nghèo khổ trong xã hội.