Tác giả tác phẩm Mùa hoa mận (Chu Thùy Liên) - Ngữ văn 10 Cánh diều

Tác phẩm Mùa hoa mận - Ngữ văn lớp 10

- Chu Thùy Liên tên khai sinh là Chu Tá Nộ (21/07/1966), dân tộc Hà Nhì. Bút danh khác: Ha Ni, Thanh Thùy, Nang Bua Khưa

- Quê quán: Bản Leng Su Sìn, xã Leng Su Sìn, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên

- Tốt nghiệp đại học Sư phạm, ngành ngữ văn năm 1989. Thạc sĩ văn hóa học năm 2013. Hiện làm việc tại Ban Dân tộc tỉnh Điện Biên - Phó trưởng Ban Dân tộc tỉnh Điện Biên

- Ủy viên BCH Hội văn học nghệ thuật Các dân tộc thiểu số Việt Nam khóa III, IV

- Chi Hội trưởng chi Hội Văn học nghệ thuật Các dân tộc thiểu số Việt Nam, tỉnh Điện Biên

- Chi Hội trưởng chi Hội Hội dân gian Việt Nam, tỉnh Điện Biên

- Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.
 

Cành mận bung cánh muốt
Lũ con trai háo hức chơi cù
Lũ con gái rộn ràng khăn áo
Bóng bay nâng ước mơ con trẻ

Cành mận bung cánh muốt
Giục mẹ xôn xang lá, gạo
Giục cha vui lòng căng cánh nỏ
Giục người già bản hối hả làm đu

Cành mận bung cánh muốt
Nhà trình tường ủ hương nếp
Giục lửa hồng nở hoa trong bếp
Cho người đi xa nhớ lối trở về...
 

Thể thơ tự do

Sáng tác vào Tháng Chạp -2006, Thuyền đuôi én, NXB Văn hóa Dân tộc, Hà Nội, 2009)

Tự sự +Miêu tả

Khung cảnh vui tươi khi mùa xuân sắp về đến bản làng, già, trẻ, trai, gái ai đấy đều nô nức chuẩn bị Tết đến xuân về

Chia bài thơ làm 2 đoạn

- Khổ 1+2: Khung cảnh tưng bừng, rộn ràng khi mùa xuân sắp về

- Khổ 3: Nỗi nhớ thương quê nhà của người con xa quê hương

- Ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên núi rừng Tây Bắc

- Sự hân hoan, vui vẻ, trẻ trung, sôi động của con người mỗi dịp Tết đến

- Nỗi nhớ thương quê nhà của người con xa quê hương

- Thể thơ tự do vui tươi, rộn ràng, tạo không khí  sôi nổi

- Giọng thơ hào hứng, say mê

- Các biện pháp tu từ được sử dụng linh hoạt, sáng tạo
 

- Lũ con trai chơi cù

- Con gái khăn áo

- Mẹ xôn xao lá, gạo

- Cha căng cánh nỏ

- Người già bản làm đu

=> Bức tranh sinh hoạt hàng ngày vui tươi, rộn ràng, hối hả cho thấy nỗi nhớ quê hương da diết. Mặc dù đi xa nhưng luôn hướng về làng quê, luôn lưu giữ những hình ảnh đẹp nhất về quê hương của mình.

* Nghệ thuật:

- Điệp từ: nhấn mạnh và khẳng định các hoạt động sinh hoạt diễn ra hàng ngày

- Ẩn dụ: tăng sức biểu cảm cho câu thơ, làm cho câu thơ trở nên giàu hình ảnh và có tính hàm xúc cao, khiến cho cách diễn đạt lôi cuốn người đọc/người nghe

- Nhân hóa: Giúp biểu thị suy nghĩ của con người với các loài vật, thiên nhiên, làm cho đồ vật, cây cối, thiên nhiên trở nên gần gũi, thân thiết với con người, giúp con người yêu quý và quý trọng thiên nhiên hơn.

- Người đi xa nhớ lối trở về à tâm trạng buồn, nhớ nhung về quê hương

- Người đi xa họ luôn hướng về quê hương với những thứ mộc mạc, gần gũi và thân quen.

- Những người miền Tây Bắc khi đi xa họ luôn mang một nỗi niềm nhớ thương vô bờ bến về quê hương của mình, đặc biệt là vào mùa hoa mận nỗi niềm đó lại nhân lên gấp bội, gợi nhớ về những kí ức xa xưa.

- Hoa mận như dẫn lối họ trở về với những hoài niệm, nhớ nhung, nhớ các hoạt động sinh hoạt hàng ngày đang diễn ra một cách hối hả, xốn xang của các mẹ, cha, người già bản, sự vui vẻ, háo hức của lũ con trai, con gái trong bản làng.
 

Chu Thùy Liên, một hồn thơ đẹp, tác phẩm được đánh giá cao và giữ nhiều chức vụ quan trọng trong bộ ngành văn hóa. Mùa hoa mận, tác phẩm tiêu biểu về vẻ đẹp thiên nhiên, in trong tập Thuyền đuôi én. Bài thơ là nỗi lòng của người con xa quê, nỗi nhớ quê hương da diết. Chu Thùy Liên tận dụng tình cảm tha thiết nhất của người con xa quê khi viết về quê hương.

Cành mận bung cánh muốt

Lũ con trai háo hức chơi cù

Lũ con gái rộn ràng khăn áo

Bóng bay nâng ước mơ con trẻ

Trong khổ thơ đầu tiên, cành mận là điểm nhấn quan trọng. Màu trắng của hoa mận bung nở giữa bức tranh là lời báo hiệu mùa xuân đã về. Rừng mận trắng muốt là khung cảnh đặc trưng trên những bản làng dân tộc. Hình ảnh nam thanh nữ tú sửa soạn đi chơi rộn ràng, quen thuộc với đứa trẻ vùng cao. Đó là giấc mơ của những đứa trẻ trưởng thành, chứng kiến những con người thành tài.

Cành mận bung cánh muốt

Giục mẹ xôn xang lá, gạo

Giục cha vui lòng căng cánh nỏ

Giục người già bản hối hả làm đu

Đầu bằng hình ảnh cành hoa mận bung nở trắng đầy trời, dưới tán cây là cảnh sinh hoạt của thôn làng náo nhiệt. Chuẩn bị cho một cái Tết mới, mọi người đang hối hả làm những điều truyền thống. Người mẹ bận rộn bên lá, gạo làm bánh. Cha căng cánh nỏ cho cuộc đi săn. Người già hối hả làm xích đu cho trẻ em, mọi người vui chơi. Đây là hình ảnh gần gũi và quen thuộc trong mùa xuân, tạo nên bức tranh mà tác giả cảm thấy thân thuộc. Dịp Tết luôn là thời gian nhộn nhịp và vui vẻ nhất trong năm, là những hình ảnh tác giả ghi nhớ sau nhiều năm xa quê.

Cành mận bung cánh muốt

Nhà trình tường ủ hương nếp

Giục lửa hồng nở hoa trong bếp

Cho người đi xa nhớ lối trở về

Khổ thơ cuối cùng, một lần nữa cành hoa mận bung nở trắng rừng được tác giả nhắc đến. Điệp lại 3 lần, là hình ảnh mở đầu cho bức tranh dưới. Hương nếp trong ngôi nhà nhỏ là mùi hương của bánh Tết. Nồi bánh bên lửa hồng, bốc hơi nghi ngút là hình ảnh gần gũi trong dịp Tết. Những hình ảnh này là lời thúc giục người con xa quê trở về. Màu hoa trắng muốt, hương thơm dịu dàng như những lời chúc phúc, nhắc nhở về quê hương.

Chu Thùy Liên đã sáng tạo và tinh tế khi lồng ghép hình ảnh hoa mận vào bài thơ. Sự kết hợp giữa thiên nhiên và cảnh sinh hoạt của con người làm cho bài thơ uyển chuyển, xinh đẹp. Đó là bức tranh Tây Bắc xuân, làm những người xa quê lưu luyến, làm những người đọc da diết khôn nguôi.

Với người dân vùng núi Tây Bắc, sắc trắng của hoa mơ, hoa mận không chỉ là dấu hiệu của mùa xuân mà còn là biểu tượng của quê hương. Đối với những người xa quê chỉ nhìn thấy sắc trắng hoa mơ, hoa mận qua hình ảnh trên tivi, báo đài, cảm xúc của họ trở nên xao lạc và khó diễn đạt. Bài thơ “Mùa hoa mận” của tác giả Chu Thuỳ Liên, sáng tác đúng tháng chạp năm 2007, thể hiện sâu sắc nỗi nhớ về quê hương, buôn làng của những người đi xa thông qua sắc trắng quen thuộc đó.

Bài thơ có ba khổ, mỗi khổ đều bắt đầu với hình ảnh hoa mận nở trắng muốt “cành mận bung cánh muốt”. Sắc trắng tinh khôi của hoa mận nở khắp vùng trời Tây Bắc dường như là tín hiệu của mùa xuân. Và từ đây, tác giả truyền đạt cảm xúc về quê hương mình. Dưới tán mận, dưới sắc trắng tinh khôi của hoa mận, sinh hoạt bình dị của dân làng hiện ra, thân thương và thiêng liêng:

Cành mận bung cánh muốt

Lũ con trai háo hức chơi cù

Lũ con gái rộn ràng khăn áo

Bóng bay nâng ước mơ con trẻ

Nhất là khi xuân về, lũ trẻ nhỏ là niềm vui và hứng khởi nhất. Họ rộn ràng, sung sướng vì được mặc áo mới, tham gia những trò chơi dân gian mà không lo cha mẹ mắng. Con trai thì “háo hức chơi cù”, “con gái thì rộn ràng khăn áo”... Niềm vui ấy như làn sóng lan tỏa trong không khí xung quanh. Những từ như “háo hức”, “rộn ràng” làm tăng vẻ tươi vui, phấn khích, như ta nhìn thấy nụ cười trong trẻ nhỏ. Dường như cành mận cũng hạnh phúc với lũ trẻ, chứng kiến bao ước mơ và theo dõi họ trưởng thành.

Cành mận bung cánh muốt

Giục mẹ xôn xang lá, gạo

Giục cha vui lòng căng cánh nỏ

Giục người già bản hối hả làm đu

Không khí sôi động, bận rộn và tràng trối. Dưới tán mận, mẹ nhanh chóng rửa lá, ngâm gạo để chuẩn bị nấu xôi, làm bánh cúng tổ tiên, mong ước một vụ mùa no ấm. Cha đi căng cánh nỏ, người già hối hả làm đu, để chuẩn bị cho những trò chơi dân gian của năm mới. Động từ “giục” xuất hiện liên tiếp ở ba dòng thơ “giục mẹ”, “giục cha”, “giục người già”... tất cả tạo ra không khí khẩn trương, sôi nổi, hồi hộp. Cả làng từ già đến trẻ đều háo hức, phấn khởi chờ đón mùa xuân mới.

Cành mận bung cánh muốt

Nhà trình tường ủ hương nếp

Giục lửa hồng nở hoa trong bếp

Cho người đi xa nhớ lối trở về

Trong những ngôi nhà truyền thống, mùi hương của nếp lan tỏa khắp nơi. Dân làng thổi xôi, nấu cơm rượu nếp, ủ men lá, thịt lợn, làm bánh… bếp lửa không ngừng bùng cháy. Không khí ấm cúng, hạnh phúc. Tác giả tinh tế khi viết “giục lửa hồng nở hoa trong bếp”, khiến chúng ta cảm nhận được hương vị của mùa xuân lan tỏa khắp nơi trong buôn làng.

Màu trắng của hoa mận, cánh trắng tinh khôi, sắc trắng bao trùm con đường, ven suối, bản làng, làm cho quê hương trở nên đẹp đẽ hơn. Màu sắc ấy cũng đánh thức trong lòng những người xa quê những cảm xúc sâu sắc, nhớ thương da diết. Ai đi xa cũng mong trở về, đặc biệt là khi năm mới đến, lòng người lại càng tràn ngập nỗi nhớ quê hương. Hoa mận như là biểu tượng của ký ức, là dấu hiệu hướng dẫn con người trở về với quê hương, nơi ta sinh ra và gắn bó suốt những năm tháng tuổi thơ.

Bài thơ có ba khổ, viết theo thể thơ 5 chữ, không gieo vần, không nặng nề về hình thức. Cảm xúc của nhà thơ là trọng điểm của bài thơ. Bằng những nét vẽ tinh tế, tác giả đã giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp và không khí rộn ràng của quê hương vào những ngày xuân mới. Điều đó lại làm thức tỉnh trong mỗi trái tim tình yêu tha thiết với nơi chôn nhau cắt rốn.