Xóm làng, thôn quê bình dị mà thân thuộc gắn liền với những hình ảnh chân chất mà giản dị như đồng lúa chín vàng bát ngát, mênh mang, cây đa đầu làng, rặng tre già hay hình ảnh những con vật nuôi gắn liền với đời xống của người nông dân : trâu, bò,…Trong số đó phải kể đến loài gà_ một loài vật vô cùng gần gũi, mang nhiều giá trị đối với nhà nông.

     Nguồn gốc của gà là gà rừng lông đỏ, được con người thuần hóa từ hàng nghìn năm trước, mục đích đầu tiên để người xưa thuần hóa không phải để làm thức ăn mà dùng để làm gà chọi.

     Theo dân gian ta truyền lại, loài gà lại được gắn với một truyền thuyết, kể rằng loài gà xuất phát từ gà trời_ vật nuôi của Vương Mẫu nương nương, trong một lần lén xuống trần gian để giết hại người dân đã bị một đôi vợ chồng sống gần biển dưới sự trợ giúp của tiên ông đánh bại và được thuần hóa, là tổ tiên của loài gà ngày nay .

     Trải qua nhiều giai đoạn phát triển và lai tạo mà gà nhà ngày nay có những đặc điểm và tập tính riêng biệt khác với gà rừng như gà có tập tính sống thành đàn ở nơi khô ráo và thoáng mát, là một loài ăn tạp nên hay bới đất tìm giun, ăn thóc,….., thường cạnh tranh với nhau để bảo vệ lãnh thổ và có tuổi đời từ 5 đến 10 năm. Loài này có rất nhiều loại như : gà gô, gà ri, gà ta, gà tre,…

    Dựa vào giới tính mà loài gà chia làm hai loại : gà trống và gà mái. Chúng đều có đôi mắt tròn nhỏ, màu đen, có chiếc mỏ vàng cứng với hai cánh tròn được bao phủ bởi lớp lông, cổ ngắn có yếm thịt, đôi chân ngắn cũn có lớp sừng màu vàng bao quanh, lông gà gồm hai loại : lông ống và lông tơ, trong khi lông ống dài và cứng có ở phần ngực và cánh tạo cho gà một lớp bảo vệ thì lông tơ lại có chức năng giữ ấm tập trung ở vùng ngực hoặc phía dưới đuôi . Tuy nhiên mỗi loại lại có sự khác biệt nhất định. 

    Trước hết về gà trống, đây là  loại gà giống đực, có tập tính cất tiếng gáy chủ yếu vào lúc trời tờ mờ sáng hoặc khi trời nhá nhem tối và canh giữ ở những khu vực nhất định.

   Ngoài ra, gà trống có thân hình cao lớn, vạm vỡ, gai góc hơn gà mái, cái mào dày và đỏ hình giống như mũ quan ở trên đầu, thân gà được bao bọc bởi một lớp lông với nhiều màu như: vàng, đen, đỏ,…

     Ở phần đuôi gà trống giống như nhiều chiếc lông vũ dài, mảnh, đa màu xếp chồng lên nhau. Đặc biệt, chân gà trống có cựa vô cùng sắc, nhọn,  hay chiếc mỏ màu vàng vô cùng cứng, dài và nhọn đây cũng là đặc điểm mà gà trống được nhiều người sử dụng để tổ chức các trò chơi chọi gà.

    Khác với gà trống, gà mái nhìn có vẻ lành tính, mềm mại hơn. Gà mái không có màu lông dài, sặc sỡ mà lông của chúng ngắn, mượt, mào ngắn, không có cựa, mỏ của chúng cũng nhỏ hơn, không quá nhọn.

   Gà mái là giống cái nên chúng có khả năng đẻ trứng, với mỗi lứa từ 15 đến 20 quả, thường đẻ trứng ở những nơi nhất định, thời gian để chúng ấp trứng chỉ mất gần ba tuần để gà con phá vỏ, ra ngoài.

   Gà con khi vừa phá vỏ, thân thể rất yếu và cần ủ ẩm ở nhiệt độ thích hợp đồng thời chúng có khả năng tự kiếm mồi, thường theo gà mẹ đi kiếm ăn và được gà mẹ bảo vệ trước những sinh vật lạ, nguy hiểm.

     Không chỉ mang vẻ ngoài đẹp mà giản di, gà còn mang lại nhiều lợi ích, công dụng lớn đối với đời sống vật chất của con người . Gà là một loài gia cầm được chăn nuôi ở nhiều nơi, và trở thành nguồn lợi nhuận lớn đối với người dân, cung cấp nguồn lợi về thực phẩm như trứng gà và thịt gà. Trứng gà chứa nhiều dưỡng chất bổ ích tốt cho sức khỏe con người, làm nguyên liệu để chế biến món ăn, là dược phẩm để dưỡng da, chống lão hóa và để cạo gió khi bị cảm.

     Ngoài ra, lông của gà còn có công dụng trong công nghiệp để sản xuất bột giặt hoặc trong việc sản xuất chổi lông gà, cọ vẽ, cầu lông,….

      Đồng thời chất thải của gà được sử dụng làm phân bón cho cây trồng.  Trong đời sống tinh thần con người, loài gà tô thêm những nét đẹp giản dị chốn thôn quê.

        Chúng như một chiếc đồng hồ báo thức của những người nông dân, báo một ngày mới đã đến, tiếng gà gáy ban sáng đã trở thành một hình ảnh vô cùng quen thuộc với người dân Việt Nam, trở thành đề tài thơ ca, văn học cho nhiều tác giả.

        Gà còn là một trong những đồ cúng không thể thiếu trong những ngày lễ hoặc giỗ của ông cha ta, làm nên nét đẹp bản sắc truyền thống của người Việt. Gà còn là linh vật, đứng thứ mười trong mười hai con giáp.

     Tuy vậy, trong xã hội phức tạp hiện nay, gà đã và đang bị đe dọa bởi những dịch cúm gia cầm, nhiều  dịch bệnh nguy hiểm khác ảnh hưởng đến sức khỏe con người nếu như ăn phải thịt, trứng gà mắc bệnh cũng như ảnh hưởng đến nguồn chăn nuôi của những trang trại nuôi gà. Chính vì thế những trang tại hoặc gia đình nuôi gà tổ chức nhiều chiến dịch như tiêm chủng, giữ vệ sinh khu nuôi gà,…

   Dù số lượng gà hiện nay vô cùng lớn nhưng sự phát triến giống gà lại không đồng đều khi có một số loại đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng không phải bởi sử dụng thịt quá mức hay săn bắt vượt mức quy định mà là do  do ít được người dân ưa chuộng, tiêu dùng.

     Như vậy, có thể nói gà chính là người bạn vô cùng thân thiết, gần gũi với nhà nông qua bao thế hệ người Việt , giữ một vị trí vai trò quan trọng trong đời sống xã hội, đã trở thành biểu tượng của sự thủy chung, tần tảo, chữ tín.

Trong đời sống của người Việt Nam có một loài vật nuôi gắn bó thân thuộc và mang đến rất nhiều lợi ích cho con người đó chính là con gà. Con gà không chỉ mang lại giá trị về vật chất mà còn mang đến giá trị về tinh thần. Nhà thơ Xuân Quỳnh trong bài thơ Tiếng gà trưa cũng nhắc đến hình ảnh con gà như một hình ảnh thân thuộc để nhớ về quê hương, nhớ về người thân.

Nguồn gốc của loài gà nuôi đó chính là gà rừng. Chúng được con người đem về nuôi nên có tên là gà nhà. Nếu những con gà rừng có đời sống tự do và ban đêm chúng thường ngủ trên cây thì những con gà nhà đã có thói quen trở về chuồng mỗi khi trời chập choạng tối. Loài gà thuộc họ nhà chim, nhóm lông vũ. Hiện nay trên thế giới có rất nhiều loài gà khác nhau như gà ri, gà gô, gà cồ, gà tam hoàng,… Mỗi loài gà lại có một hình dáng khác nhau.

Nếu xét về giới tính thì có thể chia ra làm 2 loại là gà mái và gà trống. Ngoài hình của 2 loại gà này khác nhau rõ rệt. Những con gà trống có thân hình vạm vỡ, trên đầu của nó có cái mào đỏ chót và bộ lông của nó thì rực rỡ. Phần đuôi của lông nó dài và mượt. Chân của gà trống có cựa giúp cho nó trông lực lưỡng và oai vệ. Những con gà mái thì trông yểu điệu, đoan trang. Lông của chúng cũng mượt mà không kém lông gà mái nhưng lông dduoi ngắn, mắt tròn xoe. Trên đầu gà mái không có mào, nếu có cũng chỉ rất nhỏ và chân thì không có cựa

Thức ăn chính của loài gà là thóc và các loài côn trùng, sâu bọ như giun đất,… Thường ngày ngoài những thức ăn như thóc, gạo mà con người cho sẵn thì gà cũng được tự do đi kiếm ăn. Chúng đào bới đất để tìm kiếm những con giun đất

Những con gà mái có khả năng đẻ trứng và mỗi lứa chúng sẽ đẻ từ 15 đến 20 quả. Nếu những quả trứng ấy được đem đi ấp thì sau khoảng 3 tuần chúng sẽ nở thành những con gà con. Sau khi vừa mở mắt gà con đã có thể tự đi kiếm ăn nhưng chúng vẫn còn có sự bao bọc của gà mẹ trong khoảng từ 1 đến 2 tháng. Gà mẹ mỗi khi tìm được thức ăn sẽ kêu lên cục tác để gà con biết đường tìm đến. Gà mẹ còn giúp bảo vệ gà con khỏi những con vật to xác hơn.
Trong đời sống con người, gà là một loài vật có ích và mang lại cho con người giá trị kinh tế cao. Chẳng hạn như gà đẻ trứng, con người sử dụng trứng gà làm thực phẩm vì trong trứng gà rất giàu dưỡng chất. Trứng gà có thể luộc, rán, làm món trứng ốp la,… Trong rất nhiều món ăn, món bánh,… cũng cần sử dụng trứng gà như một loại nguyên liệu không thể thiếu. Gà sau khi nuôi một thời gian có thể lấy thịt. Thịt gà ăn mềm, ngon. Người ta cũng có thể chế biến ra được nhiều món làm từ gà như gà luộc, gà xé trộn rau răm, gà quay, gà rang,… Đặc biệt, lông gà khi qua xử lý hóa học cũng có thể trở thành một loại bột giặt hữu hiệu. Từ lông gà ta cũng có thể làm ra áo lông gà, làm ra cây cọ để viết, vẽ, làm chổi, làm quạt hay làm quả cầu đá,… Thậm chí, chất thải của gà cũng được dùng để làm phân bón. Phân gà dùng để bón cho cây ớt hay cây thuốc lá là hợp lý nhất.

Bên cạnh những lợi ích về vật chất thì loài gà mang đến nhiều ý nghĩa về mặt tinh thần. Đối với người dân quê, tiếng gáy của con gà trở thành chiếc đồng hồ báo thức cho họ mỗi buổi sáng. Có lẽ vì vậy mà tiếng gà gáy xuất hiện nhiều trong các áng văn thơ từ xưa đến nay. Chẳng hạn như trong truyện cổ tích Sọ Dừa, tiếng gà gáy xuất hiện đã đem lại sự đoàn tụ cho Sọ Dừa và cô Út. Còn trong bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh cũng đầy ý nghĩa khi:

Trên đường hành quân xa

Dừng chân bên xóm nhỏ

Tiếng gà ai nhảy ổ

Cục cục tác cục ta

Nghe xao động nắng trưa

Nghe bàn chân đỡ mỏi

Trong những ngày lễ tết, trên mâm cỗ cúng của ông bà tổ tiên, đất đai, thần thành thường không thể nào thiếu được gà luộc nguyên con. Đó là cách để con người tỏ lòng biết ơn, trân trọng ông bà tổ tiên. Trong các lễ hội truyền thống gà cũng xuất hiện như một trò chơi độc đáo như chọi gà. Thậm chí có những quốc gia như Pháp chú gà trống Gô-la tượng trưng cho sự phồn thịnh của nước nhà.

Nhớ tới làng quê Việt Nam, nhiều người hẳn sẽ nhớ tới hình ảnh của đàn gà. Gà mẹ dẫn gà con đi kiếm ăn trở thành hình ảnh bình dị, thân thuộc. Tuy nhiên nhiều năm trở lại đây có một vài bệnh dịch xuất hiện trong gia cầm khiến con người hoang mang lo sợ. Vậy nên khi nuôi gà, chúng ta cần chăm sóc thật kĩ lưỡng và tiêm phòng cho gà để phòng tránh dịch bệnh.

Đối với người dân Việt Nam con gà có một vị trí quan trọng. Là một công dân của Việt Nam, em cũng rất yêu quý loài vật nhỏ bé này.