Ai đặt nền móng gây dựng nhà Hậu Lê sau khi bị Mạc Đăng Dung cướp ngôi?

Năm 1527, sau gần 100 năm thống trị đất nước, quyền thống trị của nhà Hậu Lê tạm thời chấm dứt. Mạc Đăng Dung lên ngôi và lập ra vương triều nhà Mạc. Tuy nhiên, vương triều mới vừa thiết lập gặp phải một làn sóng chống đối mạnh mẽ do các cựu thần triều Lê khởi xướng. Một bộ phận lớn tầng lớp quan lại, quý tộc cũ triều Hậu Lê bất hợp tác với vương triều mới dưới nhiều hình thức, quyết liệt nhất là nổi dậy chống lại vương triều Mạc.

Một số cựu thần nhà Lê như Lê Công Uyên, Lê Ý nổi dậy nhưng nhanh chóng bị nhà Mạc đánh bại. Người duy nhất chiến thắng vương triều Mạc và gây dựng nền móng cho giai đoạn Lê trung hưng của nhà Hậu Lê, khởi đầu thế Nam - Bắc triều là Nguyễn Kim.

Nguyễn Kim sinh năm 1468. Theo Đại Việt sử ký toàn thư, ông là người Bái Trang, huyện Tống Sơn (nay thuộc Hà Trung, Thanh Hóa). Có tài liệu nói rằng ông là con của đại thần Nguyễn Hoằng Dụ nhưng cũng có tài liệu nói ông là em của Nguyễn Hoằng Dụ.

Nhận xét về công lao của Nguyễn kim với nhà Hậu Lê, Lê Quý Đôn viết trong Đại Việt thông sử: "Nguyễn Kim lấy thân phận là tướng già của con nhà thế thần, giữ vững tiết tháo, lật đật nơi hang núi, cố chí lo toan việc khôi phục, rước lập thế tử, nối lại tông thống, đánh kẻ loạn tặc, phá đám chông gai, mở mang canh thổ Thanh, Nghệ, Thuận, Quảng hàng hơn ngàn dặm, cơ nghiệp ngàn vạn năm của nước nhà, thực bắt đầu từ đây".