Tiến sĩ nào từng ba lần từ chối chức quan triều Nguyễn để về quê dạy học và là thầy của danh sĩ Vũ Tông Phan, Nguyễn Văn Siêu?

Phạm Quý Thích (1760-1825) quê làng Hoa Đường, huyện Đường An, phủ Thượng Hồng (nay thuộc huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương), sau cùng gia đình chuyển lên Thăng Long sinh sống. Thuở nhỏ ông mắc nhiều chứng bệnh, nhưng do biết lập thời khóa biểu phù hợp, biết kết hợp học tập và nghỉ ngơi nên việc học hành vẫn đạt nhiều thành tựu.

Theo cuốn Những người thầy trong sử Việt, năm 15 tuổi, Phạm Quý Thích đã đỗ đầu một kỳ thi khảo thí của huyện. Ông được con trai chúa Trịnh cho gọi vào phủ làm gia thần nhưng khéo léo từ chối và cố công dùi mài kinh sử.

Năm 19 tuổi, Phạm Quý Thích đỗ tiến sĩ và được nhà Lê giao cho giữ nhiều chức vụ quan trọng trong triều đình như: Đông các hiệu thư, Hàn lâm viện hiệu thảo, Kinh Bắc đạo Giám sát ngự sử...

Thời gian này, tiến sĩ trẻ thường phụng mệnh vua sửa chữa các bài chế, cáo, thơ, văn và tuyển chọn nhân sự cho triều đình. "Ngay từ khi đó, ông đã có ý thức chăm lo việc giáo dục, đào tạo nhân tài để có được người giỏi ra làm việc nước", cuốn Những người thầy trong sử Việt viết.