Trống đồng Đông Sơn được các nhà khảo cổ tìm thấy lần đầu tiên tại tỉnh nào?

Năm 1924, với cuộc khai quật khảo cổ học ở di tích Đông Sơn, Thanh Hóa, lần đầu tiên trống HI được biết đến qua một cuộc khai quật với mục đích nghiên cứu khoa học. Cũng từ những cuộc khai quật di tích Đông Sơn, ở những thập niên đầu của thế kỷ XX, nền văn hóa Đông Sơn  đã được xác lập. Trải qua gần một thế kỷ nghiên cứu văn hóa Đông Sơn, trống HI luôn luôn được gắn liền với nền văn hóa này, là một thành tố tiêu biểu, điển hình của nền văn hoá đó, vì vậy trống HI đã được đông đảo các nhà khoa học gọi là trống Đông Sơn.

Với hiểu biết hiện nay, sự phân bố của trống Đông Sơn ngoài sự có mặt  ở Việt Nam, còn tìm thấy ở các khu vực khác thuộc Đông Dương, Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á hải đảo, các tỉnh Nam và Tây Nam Trung Quốc. Sự phân bố rộng rãi của trống Đông Sơn đã gây ra cho các nhà nghiên cứu nhiều kiến giải khoa học thú vị, trên cơ sở chấp nhận nguồn gốc của trống Đông Sơn là ở Việt Nam.

Năm 1987 và năm 1990, chúng tôi đã nghiên cứu 115 trống Đông Sơn phát hiện ở Việt Nam, chia chúng ra thành 5 nhóm với 22 kiểu (Phạm Minh Huyền, Nguyễn Văn Huyên, Trịnh Sinh 1987, Phạm Huy Thông chairman 1990).  

Nhóm A, thân trống chia 3 phần, dáng cân đối, hoa văn trang trí phong phú, có các vành chính ở mặt, lưng tả cảnh người, vật, động vật theo lối tả thực. Kiểu A1 là những trống đẹp nhất và sớm nhất.

Nhóm B, thân trống chia 3 phần rõ ràng nhưng không cân đối như nhóm A. Hoa văn trang trí đơn giản, ngoài vòng chim bay ở mặt còn lại đều là hoa văn hình học. Nhóm B hiện nay chiếm số lượng nhiều nhất.

Nhóm C, thân trống vẫn giữ truyền thống chia 3 phần cân đối, kích thước lớn hoặc trung bình. Hoa văn trở lại phong phú nhưng ở mức độ cách điệu hóa theo xu hướng biến hình thể. Nhiều mô típ hoa văn hình học mới xuất hiện. Có hiện tượng trang trí ở chân. Phổ biến có tượng cóc ở trên mặt trống. Từ nhóm trống C bắt đầu có yếu tố chuyển hóa từ trống Đông Sơn sang các trống loại HII, III, IV.

Nhóm trống D, thân trống chia 3 phần nhưng dáng lùn, thô, không cân đối, tang phình rất mạnh, lưng rất choãi, chân ngắn. Hoa văn trang trí đơn giản, không bố trí thành các vành, có trống không trang trí hoa văn.

Nhóm trống Đ, thân trống chia thành 3 phần rõ nét, cân đối đã bị phá vỡ. Ranh giới tang, lưng, chân không rõ ràng. Bố trí hoa văn ở mặt và một số mô típ hoa văn hình học vẫn còn mang truyền thống Đông Sơn. Dáng trống và bố trí hoa văn ở tang, lưng, chân và các mẫu hoa văn đã chuyển sang kiểu trang trí của trống HII, HIV. Đó là những trống trung gian HI-II, HI-IV. Nhóm Đ được gọi là trống Đông Sơn với ý nghĩa là những trống tiếp tục truyền thống Đông Sơn.