Sau khi quân Mĩ rút khỏi miền Nam Việt Nam, chính quyền Sài Gòn đã có hành động như thế nào ở miền Nam?

Năm 1973 - năm đầu tiên sau Hiệp định Pa-ri về Việt Nam
Ký Hiệp định về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam
Ngày 08-01-1973, hai đoàn đại biểu Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do Cố vấn Lê Đức Thọ dẫn đầu và đoàn Mỹ, do Cố vấn an ninh quốc gia Kít-xinh-giơ dẫn đầu, đã nhóm họp trở lại tại Pa-ri (Pháp). Mở đầu cuộc họp, phái đoàn Việt Nam mạnh mẽ phê phán, lên án việc Mỹ ném bom Hà Nội, Hải Phòng nhằm gây sức ép tối đa với Việt Nam. Do không đạt mục đích sử dụng bom đạn để buộc đối phương khuất phục, trái lại còn bị tổn thất nặng nề, nên Mỹ đưa ra các đòi hỏi, đề nghị sửa đổi nội dung hiệp định nhưng hầu hết các đòi hỏi, đề nghị đó đều không được chấp thuận. Chỉ có một vấn đề lớn đối với phía Mỹ đó là vấn đề qua lại ở Khu phi quân sự (DMZ) vốn được Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954 về Việt Nam và Đông Dương quy định. Việt Nam chấp nhận tinh thần cơ bản trong đề nghị của phía Mỹ là bổ sung cụm từ qua lại dân sự qua giới tuyến quân sự tạm thời. Hai bên thỏa thuận ghi vào chương trình nghị sự đàm phán: “Trong các vấn đề thương lượng có vấn đề thể thức qua lại dân sự qua giới tuyến quân sự tạm thời”.
Trên thực tế, vấn đề này đối với phía Việt Nam Dân chủ Cộng hòa không lớn vì quân giải phóng miền Nam đã làm chủ phía Nam giới tuyến quân sự tạm thời, đã giải phóng phần lớn tỉnh Quảng Trị. Vì thế, nếu hiệp định được ký kết trên nguyên tắc ngừng bắn tại chỗ thì quân giải phóng vẫn có quyền ở lại phía Nam khu phi quân sự. Việc Mỹ đòi hỏi phải đưa vấn đề “qua lại dân sự” vào nội dung hiệp định để ngăn chặn các lực lượng vũ trang từ miền Bắc đi qua Khu phi quân sự vào miền Nam, trong khi Mỹ và chính quyền Sài Gòn không còn kiểm soát được khu vực này, là một hành động vớt vát thể diện, không thực tế, chỉ mang tính lý thuyết.
Ngày 13-01-1973, hai đoàn Việt Nam và Mỹ họp phiên cuối cùng, thỏa thuận: Mỹ sẽ chấm dứt ném bom và thả mìn phong tỏa miền Bắc vào ngày 15-01-1973; hai bên ký tắt Hiệp định Pa-ri về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam vào ngày 23-01-1973. Ngày 27-01-1973, ngừng bắn có hiệu lực trên toàn bộ lãnh thổ miền Nam Việt Nam. Như vậy, Hiệp định Pa-ri về cơ bản đã hoàn tất về nội dung và chương trình nghị sự cho việc ký kết và thi hành sau khi Hiệp định có hiệu lực.
Ngày 27-01-1973, Hiệp định về chấm dứt chiến tranh lập lại hoà bình ở Việt Nam đã được ký kết.
Điều 1 của Hiệp định ghi rõ: Hoa Kỳ và các nước khác tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam. Điều 2 ghi: Hoa Kỳ và các nước đồng minh phải rút hết cố vấn, nhân viên quân sự và các trang thiết bị quân sự ra khỏi miền Nam trong thời hạn 60 ngày kể từ khi Hiệp định có hiệu lực. Trong khi đó, quân đội miền Bắc không phải rút, vẫn ở nguyên tại chỗ sau khi ngừng bắn. Điều này mở ra khả năng mới cho cách mạng miền Nam sau khi đã đánh cho quân Mỹ rút, sẽ tiến lên đánh cho quân đội Sài Gòn phải đổ sụp, tiến tới giải phóng miền Nam. Hiệp định Pa-ri công nhận ở miền Nam có hai chính quyền, hai quân đội, hai vùng kiểm soát, ba lực lượng chính trị. Miền Nam sẽ thành lập Hội đồng quốc gia hòa giải và hòa hợp dân tộc gồm ba thành phần ngang nhau, có nhiệm vụ đôn đốc hai bên ở miền Nam Việt Nam thi hành hiệp định, thực hiện hòa giải và hòa hợp dân tộc, bảo đảm tự do dân chủ, tổ chức tổng tuyển cử tự do và dân chủ. Hiệp định cũng xác nhận Mỹ đóng góp vào việc hàn gắn vết thương chiến tranh ở miền Bắc...
Như vậy, việc ký Hiệp định Pa-ri là một thắng lợi to lớn mang tính bước ngoặt của cách mạng Việt Nam. Việc quân Mỹ và quân đồng minh của Mỹ phải rút hết và toàn bộ ra khỏi miền Nam Việt Nam đã mở ra một cơ hội lớn để các lực lượng vũ trang cách mạng miền Nam tiến lên đánh đổ chính quyền và quân đội Việt Nam Cộng hòa. So sánh lực lượng ngày càng có lợi cho cách mạng Việt Nam. Một thời cơ chiến lược mới đã mở ra từ sau khi ký Hiệp định Pa-ri.
Mỹ vi phạm Hiệp định, quân đội Sài Gòn thực hiện chiến dịch “tràn ngập lãnh thổ”
Ngày 3-4-1973, Tổng thống Mỹ đã có cuộc họp với Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Nguyễn Văn Thiệu tại San Clê-men-tê, Ca-li-phoóc-ni-a (Mỹ), cam kết làm tất cả những gì có thể để bảo vệ chế độ Việt Nam Cộng hòa.
Được sự cam kết mạnh mẽ của chính quyền Mỹ, với sự chuẩn bị từ trước, chính quyền Sài Gòn đã tổ chức một cách bài bản kế hoạch vi phạm, phá hoại Hiệp định Pa-ri. Ngay sau khi Hiệp định Pa-ri có hiệu lực ngày 28-1-1973, Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu đã công khai tuyên bố lập trường 5 không của chính quyền Sài Gòn, đó là: Không liên hiệp; không thương lượng với đối phương; không để xảy ra hoạt động của cộng sản trong vùng chính quyền Sài Gòn kiểm soát; không để lọt vào tay đối phương bất cứ đất đai, tiền đồn nào do quân đội Sài Gòn chiếm giữ, không có hòa bình với cộng sản.
Chính quyền, quân đội Sài Gòn ráo riết xúc tiến thực hiện “Kế hoạch chiến tranh 3 năm (1973 - 1975) nhằm lấn chiếm vùng giải phóng, tiêu diệt các lực lượng vũ trang cách mạng, từng bước xóa bỏ tình trạng hai chính quyền, hai quân đội, ba lực lượng chính trị ở miền Nam. Để xóa thế da báo trên chiến trường, quân đội Sài Gòn liên tiếp tiến hành các cuộc hành quân, lấn chiếm “tràn ngập lãnh thổ”.
Về phía Mỹ, mặc dù đã triển khai cam kết đóng góp vào việc hàn gắn vết thương chiến tranh; chịu trách nhiệm về việc cung cấp phương tiện, kỹ thuật để rà phá, quét sạch các loại bom mìn,... nhưng Mỹ không thực tâm thi hành Hiệp định Pa-ri. Đầu tháng 4-1973, Tổng thống Mỹ Ních-xơn đơn phương đình chỉ các cuộc họp của Ủy ban hỗn hợp kinh tế Việt - Mỹ, đình chỉ các cuộc họp về hiệp thương giữa hai miền, cản trở các hoạt động của các đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam trong ban Liên hợp quân sự bốn bên, kéo dài thời gian rà phá mìn, thủy lôi... Ngày 5-4-1973, Thượng nghị viện Mỹ bỏ phiếu không tán thành viện trợ cho miền Bắc Việt Nam dù là dưới hình thức đóng góp vào việc hàn gắn vết thương chiến tranh. 
Không những thế, chính quyền Mỹ tiếp tục hoạt động ngoại giao nhằm chia rẽ hơn nữa mối quan hệ Liên Xô, Trung Quốc cũng như mối quan hệ của các nước này với Việt Nam.
Các lực lượng cách mạng ở hai miền Nam, Bắc Việt Nam sau Hiệp định Pa-ri
Hiệp định Pa-ri được ký kết đã mang đến những thuận lợi lớn cho cách mạng Việt Nam. Chủ trương chiến lược vừa đánh, vừa đàm, đấu tranh quân sự kết hợp với đấu tranh ngoại giao đã đưa đến kết quả. Quân Mỹ bị tổn thất nặng nề, buộc phải rút hết về nước. Quân đội Sài Gòn tuy đông, trước đây được Mỹ cung cấp vũ khí, trang bị, đạn dược dồi dào, quen tác chiến dựa vào Mỹ, nay mất chỗ dựa cơ bản, viện trợ quân sự bị hạn chế nhiều, buộc phải “tác chiến theo kiểu con nhà nghèo”, nên gặp nhiều khó khăn, sức mạnh bị suy giảm. So sánh thế và lực trên chiến trường ngày càng có lợi cho các lực lượng vũ trang cách mạng.
Mặc dù đối mặt với nhiều khó khăn và phải khắc phục hậu quả nặng nề do sự ném bom, tàn phá của kẻ thù, nhưng cuộc kháng chiến của quân dân Việt Nam đang đứng trước thời cơ lớn. Quân và dân Việt Nam vừa kiên quyết đấu tranh đòi đối phương nghiêm chỉnh thi hành Hiệp định Pa-ri, chống lấn chiếm, đòi đối phương trao trả tù chính trị, tù binh, hiệp thương giữa hai miền, thành lập Hội đồng hòa giải và hòa hợp dân tộc chuẩn bị tổng tuyển cử, vừa từng bước chuẩn bị thế và lực cho giai đoạn cách mạng mới.
Ngày 24-5-1973, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam họp mở rộng bàn về cách mạng miền Nam, nhấn mạnh chủ trương: trong khi địch dùng hành động quân sự đánh ta, ta vẫn cần phải chủ động tiến công địch, kết hợp đấu tranh quân sự với đấu tranh chính trị pháp lý. Tiến công quân sự bằng phản công của ta là chủ động, chỉ có qua đó mà từng bước đánh bại hành động vi phạm của địch(1).
Quán triệt chủ trương của Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương chỉ đạo các chiến trường: Tiến công quân sự bằng phản công của ta là chủ động tiến công, chủ động phản công, không phòng ngự đơn thuần, không những phản công ở địa bàn địch tiến công ta, mà còn hiệp đồng với các lực lượng chính trị, quân sự, binh vận phản công ở địa bàn khác, nơi ta có chủ lực mạnh(2).
Từ ngày 19-6 đến ngày 6-7-1973, Ban Chấp hành Trung ương Đảng họp Hội nghị lần thứ 21, đề ra một loạt vấn đề cần giải đáp và giải quyết: liệu chính quyền Sài Gòn có tiếp tục thi hành Hiệp định Pa-ri hay không? Có thể thực hiện thống nhất đất nước bằng con đường hòa bình hay không? Liệu Mỹ có đưa quân trở lại miền Nam hay không? Nếu Mỹ can thiệp thì mức độ đến đâu khi ta quyết tâm giải phóng miền Nam bằng bạo lực cách mạng?...
Hội nghị nhận định thực tế tình hình lúc này: miền Nam chưa có ngừng bắn, hòa bình chưa thực sự được lập lại; chính quyền, quân đội Sài Gòn tiếp tục gây chiến, lấn chiếm vùng giải phóng và vùng tranh chấp nhằm xóa thế da báo. Hiệp định Pari đã và đang bị kẻ thù vi phạm hết sức nghiêm trọng... Trên cơ sở nhận định nêu trên, Hội nghị khẳng định: Con đường của cách mạng miền Nam là con đường bạo lực cách mạng. Bất kể trong tình hình nào cũng phải nắm vững thời cơ, giữ vững đường lối chiến lược tiến công và chỉ đạo linh hoạt để đưa cách mạng miền Nam tiến lên. Nhiệm vụ trước mắt của cách mạng miền Nam là đẩy mạnh đấu tranh trên cả ba mặt trận: chính trị, quân sự, ngoại giao; nhiệm vụ của miền Bắc là ra sức chi viện chiến trường, phục hồi, phát triển kinh tế, làm cho miền Bắc luôn là chỗ dựa vững chắc của cách mạng miền Nam.
Quán triệt Nghị quyết Trung ương lần thứ 21, quân dân các chiến trường miền Nam chủ động tiến công, phản công địch, bảo vệ vùng giải phóng và căn cứ đứng chân, đồng thời xây dựng lực lượng, tổ chức huấn luyện cán bộ và bộ đội bảo đảm hậu cần, xây dựng hậu phương, giành được kết quả quan trọng.
Bên cạnh các hoạt động quân sự, phong trào đấu tranh chính trị đòi vãn hồi hòa bình, đòi hiệp thương tổng tuyển cử, đòi thi hành nghiêm chỉnh Hiệp định Pari, đòi được tự do đi lại làm ăn... của các tầng lớp nhân dân miền Nam cũng diễn ra sôi nổi, rộng khắp, góp phần làm cho tình hình nội bộ chính trị, xã hội của Việt Nam Cộng hòa thêm rối ren, mâu thuẫn.
Ở miền Bắc, mặc dù đế quốc Mỹ đã chấm dứt ném bom bắn phá, phong tỏa nhưng tình hình còn rất khó khăn do hậu quả của cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ hai của địch. Mặc dù đứng trước nhiều khó khăn, song miền Bắc vẫn ra sức lao động, sản xuất, đạt được những kết quả nhất định, góp phần to lớn vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Như vậy, trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam đang bước vào giai đoạn quyết liệt, chuyến thăm vùng giải phóng Quảng Trị vào tháng 9-1973 của Thủ tướng Phi-đen Ca-xtơ-rô có một ý nghĩa biểu tượng rất lớn, thể hiện sự đồng tình, ủng hộ mạnh mẽ của nhân dân tiến bộ trên thế giới đối với cuộc chiến đấu chính nghĩa của nhân dân Việt Nam đang đi đến gần ngày toàn thắng./.