Mối quan hệ Việt Nam-Trung Quốc được xây dựng và phát triển trên nền tảng gì?

Đặt vấn đề như vậy có thể thấy đây không phải là một câu chuyện nhỏ. Nếu Trung Quốc coi trọng vai trò của Việt Nam bởi vị trí địa lý thì Việt Nam càng coi trọng vai trò của Trung Quốc, trong tư cách người láng giềng khổng lồ. Chỉ với một cách nhìn “địa lý” như vậy thôi cũng đã khiến cả hai nước thấy cần thiết phải cùng nhau xây dựng mối quan hệ hữu nghị tốt đẹp. Điều quan trọng là phải nhìn thẳng vào sự thật khách quan một cách bình tĩnh, cầu thị để tìm đến một nền tảng hiện đại, khả thi cho việc xây dựng mối quan hệ này.

Hai nước Việt Nam, Trung Quốc có sự tương đồng về chế độ chính trị – xã hội (cùng do Đảng Cộng sản lãnh đạo, cùng xây dựng chủ nghĩa xã hội) đã gần  65 năm nay, kể từ khi nước CHND Trung Hoa được thành lập. Nhưng quan hệ thật sự tích cực có thể thấy được giữa hai quốc gia này chỉ chiếm 1/3 khoảng thời gian ấy. Còn lại giữa họ là bất đồng, chỉ trích và chiến tranh. Trái với lý thuyết giai cấp của học thuyết Marx, chiến tranh đã xảy ra giữa các nước này là vì lợi ích dân tộc. Hơn thế, một cách cụ thể, nó còn có nguồn gốc từ sự tranh biện, sự giải thích khác nhau về học thuyết Marx, như chiến tranh biên giới Trung – Xô (3.1969) xảy ra mười năm trước chiến tranh biên giới Trung – Việt (2.1979) chứng tỏ. Nhiều người, cả phía Việt Nam và Trung Quốc tỏ ra tiếc nuối thời kỳ quan hệ tốt đẹp những năm 50, 60 của thế kỷ trước, nhưng hãy nên coi đấy như là thời đại Thuấn – Nghiêu của quan hệ Việt – Trung, nó đã đi qua và không bao giờ trở lại. Bởi vì nó được quy định bởi điều kiện lịch sử cụ thể, mà điều kiện lịch sử cụ thể không lặp lại.