Lĩnh vực được đặc biệt coi trọng trong cuộc Duy tân Minh Trị ở Nhật Bản là gì?

Văn hóa- giáo dục
Những biến đổi về kinh tế đã kéo theo những biến đổi sâu sắc về cơ cấu giai cấp và xã hội. Do đó nhà nước phải có một số chính sách để điều chỉnh. Chính Phủ ban bố chính sách xóa bỏ chế độ đẳng cấp phong kiến, bây giờ chỉ còn những giai tầng: Hoa tộc, Sĩ Tộc, Bình Dân. Giữa những giai tầng này được phép gả cưới lẫn nhau. Đẳng cấp võ sĩ và những đặc quyền của đẳng cấp này cũng bị xóa bỏ, họ có thể được cấp một khoản lương để về quê làm ăn hoặc bỏ vào kinh doanh, những người trẻ tuổi có thể gia nhập quân đội, tuy nhiên tư tưởng Võ sĩ đạo thì vẫn được chính quyền mới phát huy trong quân đội do đó nó vẫn tiếp tục có ảnh hưởng lâu dài trong xã hội Nhật Bản.
Ngay từ đầu, Chính phủ Minh Trị đã nhận thức rất rõ rằng muốn học tập và tiếp thu một cách thực sự nền khoa học của phương Tây, thì cần phải bắt đầu từ giáo dục. Do đó giáo dục được xác định là quốc sách hàng đầu là chìa khóa để Cận đại hóa Nhật Bản. Sau khi đã cử những đại biểu sang các nước Âu Mỹ để tham quan mô hình giáo dục của các nước, năm 1872 Chính phủ ban bố sắc lệnh thành lập Bộ Giáo Dục và ban hành Học chế. Học chế bao gồm 213 điều xác định rõ mục tiêu, nội dung, phương châm, quy mô của nền Giáo Dục mới là phải đảm bảo “Không có người nào thất học, không nhà nào không có người học, không phân biệt giàu nghèo, nam nữ, giai tầng xã hội vv…” (Lưu Tộ Xương, 2002: 90). Để đảm bảo cho việc thực thi mục tiêu Giáo Dục, Chính Phủ còn ban hành lệnh cưỡng bức giáo dục, theo đó trẻ em bất luận trai hay gái đến tuổi đi học phải đến trường, học ít nhất 3 năm. Phương châm của nền Giáo Dục mới cũng được xác định là “Học đi đôi với hành, nền học thuật không tách rời với đời sống, học dựa trên tinh thần khoa học độc lập có phê phán”, đặc biệt là trên nguyên tắc “Khoa học phương Tây, đạo đức Nhật Bản”, chính nhờ việc xác định đúng đắn phương châm giáo dục, cho nên Nhật Bản du nhập, học hỏi khoa học kĩ thuật phương Tây để cận đại hóa rất mạnh mẽ, nhưng không hề bị phương Tây hóa. Mô phỏng theo những mô hình giáo dục tiên tiến hiện đại của các nước Âu Mỹ (chủ yếu là của Pháp). Hệ thống Giáo dục của Nhật Bản trên cơ sở tham khảo mô hình của nền Giáo dục Pháp được chia làm 8 khu Đại học trong cả nước, mỗi khu có 32 khu Trung học, mỗi khu trung học có 10 khu Tiểu học, ngoài ra còn có hệ thống Trường Chùa hoặc các Trường tư. Để nhanh chóng cận đại hóa nền Giáo dục, một mặt Chính phủ cho mời các chuyên gia giáo dục ngoại quốc sang dạy. Mặt khác, Chính phủ tăng cường gởi học sinh đi du học ở nước ngoài không phân biệt thành phần xuất thân. Mở các trường ngoại ngữ cũng là một chính sách tạo điều kiện cho người Nhật Bản có điều kiện chủ động tiếp thu văn minh phương Tây rất có hiệu quả.
Những thành quả của giáo dục là hết sức to lớn, không chỉ đem tri thức văn hóa phổ cập đến toàn dân nhằm nâng cao dân trí, mà còn tạo ra một đội ngũ lao động có chất xám phục vụ cho công cuộc cải cách trong thời kì cận đại do đó còn có ảnh hưởng sâu sắc lâu dài đến sự phát triển của Nhật Bản ngày nay.