Cây gì có nguồn gốc ở sa mạc Châu Phi, ở nước ta hiện chỉ có duy nhất ở Huế?

Cây bao báp độc nhất ỏ Huế?
Cây bao báp kia hiện hữu giữa khuôn viên một công thự trên đường Mai Thúc Loan, kề ngã tư Anh Danh, thuộc địa bàn phường Thuận Thành. Một thời, địa điểm này là Ty Thuỷ lâm tỉnh Thừa Thiên. Sau, là trụ sở Công ty Vật tư lâm sản thành phố Huế, rồi được chỉnh trang làm khách sạn Bông Sen, đoạn đổi tên thành khách sạn Festival trực thuộc Công ty du lịch Hương Giang, hiện chuyển thành nhà khách Điện Biên 2 trực thuộc Ban chấp hành quân sự Thừa Thiên - Huế.

Hồi trước, tuyệt đại đa số người Huế chẳng hề biết đó là cây bao báp. Dân địa phương không thống nhất cách gọi tên cây kia: kẻ thì kêu "cây chuột" hay "cây trái chuột", kẻ thì bảo "cây gòn nậy" hay "cây gòn đại mệ". Mãi tới năm 1976, khi Thân Trọng Ninh đăng bài báo ngắn Cây bao báp duy nhất ở nước ta trên tờ Khoa học và đời sống số 4, thiên hạ mới rõ: hoá ra Việt Nam cũng có cây bao báp. Bài báo viết: "Đây là cây giống đưa từ Madagascar về trồng. Người trồng là cụ Nguyễn Hữu Đính, kỹ sư lâm nghiệp, trên 70 tuổi, hiện là chủ tịch Mặt trận Tổ quốc thành phố Huế. Đến nay (1976), cây đã cao khoảng 20m, đường kính thân gốc gần 2m. Đây là cây bao báp duy nhất ở Việt Nam".

Về cây bao báp tại cố đô, có thể nói bài báo nọ là những thông tin đầu tiên được phổ biến rộng rãi khắp xã hội. Cứ nhớ mãi thời điểm 1976, ngay tại Huế, đọc xong bài báo của Thân Trọng Ninh, bản thân tôi cảm thấy ngạc nhiên xen lẫn thích thú lắm lắm.

Éo le thay! Sau khi bài báo nọ xuất hiện thì cây bao báp kia suýt... tiêu vong! Do thấy cây cao bóng cả, chiếm nhiều diện tích mặt bằng, nên Công ty Vật tư lâm sản quyết định hạ cây bao báp - vừa được thoáng, vừa được... củi! Rất may là nhờ sự can thiệp kịp thời của một số nhà khoa học tâm huyết, chính quyền sở tại lúc ấy liền chỉ thị ngành lâm nghiệp bằng mọi cách phải bảo vệ cây quý hiếm nhằm phục vụ lợi ích nhiều mặt: khoa học cơ bản, xã hội, du lịch, vân vân và vân vân. Câu chuyện cứu cây bao báp thoát khỏi "lưỡi hái tử thần" đã được Thân Trọng Ninh tường thuật chi tiết qua bài Có một cây bao báp ở Huế in trong cuốn Nghiên cứu Huế (Tập 2, ấn hành năm 2001).

Mới đây nhất, tháng 7-2002, Đài Truyền hình Việt Nam cùng vài Đài Truyền hình khu vực và địa phương lần lượt phát sóng chương trình phóng sự quanh "cây bao báp duy nhất ở cố đô Huế" với sự cố vấn khoa học của ông Ninh. Như thế, suốt 26 năm ròng, nhà thực vật học Thân Trọng Ninh đã dành nhiều công sức khảo sát cây bao báp, đồng thời tích cực giới thiệu loại thực vật đặc biệt này trên các phương tiện truyền thông đại chúng trong lẫn ngoài nước.

Ông Thân Trọng Ninh còn công bố: hạt thu được từ cây bao báp tại Thành Nội - Huế đã được xử lý cho nảy mầm. Thời gian chờ hạt nảy mầm kéo dài hàng tháng, tỉ lệ nảy mầm lại quá thấp, tuy nhiên cũng tạo nên một ít cây bao báp con, thử chuyển đến trồng tại Đại học Nông lâm Huế, Đại học Sư phạm TP.HCM, và Viện Sinh vật học Việt Nam ở Hà Nội. Thế nhưng, mấy cây giống đó không sống nổi. Ngay bên Pháp, một trường Đại học lớn tại Nord - Pas de Calais cũng nhiều lần nhận hạt giống bao báp từ Huế rồi cho nảy mầm trong phòng thí nghiệm, song đem ươm ra đất vẫn chưa thành công. Do đó, nhà thực vật học Thân Trọng Ninh lần nữa khẳng định:

- Cây bao báp gần ngã tư Anh Danh là cây bao báp độc nhất vô nhị không chỉ riêng cố đô mà cả nước Việt Nam.