Tác giả - Tác phẩm: Âm mưu và tình yêu - Ngữ văn lớp 9 Kết nối tri thức
I. Tác giả văn bản Âm mưu và tình yêu
- Si-lơ (Sile/ Schiller) tên đầy đủ là Johann Christoph Friedrich Schiller (1759–1805).
- Ông là một nhà thơ, nhà viết bi kịch và triết gia người Đức. Ông được xem như là nhà viết bi kịch có tầm quan trọng nhất và cùng với Goethe, Wieland và Herder là người đại diện quan trọng nhất của phong trào Văn học cổ điển Weimar.
- Ông được mệnh danh là 'Shakespeare của văn học Đức'. Các khúc ca ballad của ông thuộc vào trong số những bài thơ Đức được yêu thích nhất.
- Phong cách sáng tác:
+ Schiller là người đã đem kịch trường để nâng cao trình độ dân trí, óc thẩm mỹ và nhân sinh quan của dân chúng, cho người Đức có một tinh thần quốc gia mạnh mẽ. Quan niệm của ông là: sự 'vĩ đại' của nước Đức không nằm trong 'quyền lực chính trị', mà chính là ở 'sức mạnh văn hóa'.
+ Văn của ông được giới bình dân yêu thích hơn là giới trí thức, bởi ông rất mạnh tay khi đả kích các thói rởm đời, tính chất xấu xa của cả giới quý tộc lẫn trí thức. Ông truyền bá những tư tưởng tự do, dân quyền, khoan dung, khoan dung tôn giáo, khoan dung chính trị. Nhờ vậy, thơ, kịch của ông được giới bình dân thuộc nhiều và truyền tụng đi khắp.
- Tác phẩm tiêu biểu: Lũ cướp, Âm mưu của Fiesco ở Genua (1783), Trinh nữ ở thành phố Orléan, Người thợ lặn (1797) …
II. Đọc tác phẩm Âm mưu và tình yêu
Âm mưu và tình yêu
Si – le (Si – le/ Schiller) (trích)
Hồi I
Cảnh 1
Một căn phòng trong nhà nhạc sĩ Min-le
(Lược dẫn: Đối thoại giữa hai vợ chồng nhạc sĩ Min-le cho thấy xung đột giữa hai ông bà, liên quan đến mối quan hệ giữa Luy-dơ (con gái họ) với Thiếu tá Phéc-đi-năng (con trai Tể tướng). Ông Min-le nhất quyết phản đối mối quan hệ nói trên. Đổng lí Vuôm – kẻ theo đuổi Luy-do, nhưng không được nàng đoái hoài – đột ngột xuất hiện. Hắn gợi chuyện và thăm dò thực hư mối quan hệ tình cảm giữa Luy-dơ và Phéc-đi-năng để báo cho Tể tướng.)
Luy-dơ (đặt quyển sách lên bàn, lại gần nắm lấy tay cha) – Thưa cha, con đã về.
Min-le (nồng nhiệt) – Tốt lắm, Luy-do! Cha rất vui mừng thấy con luôn luôn nghĩ đến Chúa như vậy. Con hãy luôn luôn giữ lòng tin như thế và cánh tay Người sẽ nâng đỡ con.
Luy-dơ – Ôi, thưa cha con là kẻ tội lỗi nặng nề! Mẹ ơi, chàng có đến đây không?
Bà Min-le – Ai hả con?
Luy-dơ – Ừ nhỉ, con cứ quên rằng trên Trái Đất này còn có người khác ngoài chàng! Đầu óc con rối loạn quá! Chàng chưa đến ư, Van-te ấy mà?
Min-le (buồn và nghiêm trang) – Thế mà cha cứ tưởng rằng Luy-do của cha đã quên được cái tên ấy ở nhà thờ rồi!
Luy-dơ (chăm chăm nhìn cha) – Cha ơi, con hiểu ý cha, con cảm thấy lời trách móc của cha như lưỡi dao xuyên vào lương tâm con. Nhưng mà muộn mất rồi. Con không thể cầu Chúa được nữa. Phéc-đi-năng và Chúa đang tranh giành nhau mảnh linh hồn tả toi đẫm máu của con. Con sợ... Con sợ... (im lặng một lát). Nhưng mà không phải thế. Cha nhân từ của con oi! Đối với người nghệ sĩ, còn lòi khen nào ngọt ngào hơn là thấy người xem mải mê chiêm ngưỡng tác phẩm đến nỗi quên cả người tạo ra nó? Khi Chúa thấy con say mê trước tác phẩm của Người đến nỗi lãng quên Người, thì Chúa lại chẳng vui mừng sao?
Min-le (thất vọng gieo mình xuống ghế) – Đó! kết quả loại sách vở vô đạo nó đọc là thế đó!
Luy-dơ (lo lắng tới gần cửa sổ) – Chàng đang ở đâu? Các tiểu thư sang trọng đang được nhìn ngắm chàng, được nghe chàng nói. Còn ta, ta chỉ là một đứa con gái nghèo hèn tội nghiệp bị bỏ rơi. (sợ hãi vì câu mình vừa nói, nàng chạy đến gần cha) – Không, Không, cha tha lỗi cho con! Con không hề phàn nàn số phận của con. Con chỉ mong mỏi một chút ít thôi. Được nghĩ đến chàng. Điều đó nào có thiệt hại gì đâu? Con chỉ muốn đem chút sinh mạng này là tất cả của cải của con biến thành làn gió mát dịu thoảng qua vuốt ve vầng trán nóng bóng của chàng. Đoá hoa thanh xuân nhỏ bé này ước gì như một bông lan tím được chết dưới chân chàng. Cha ơi, con chỉ cầu xin một chút thế thôi! Con như một con sâu nhỏ, muốn đắm mình trong ánh mặt trời, thì vầng thái dương uy nghiêm kiêu hãnh kia nỡ giận con chăng?
Min-le (xúc động tựa vào ghế, hai tay ôm mặt) – Con nghe đây, Luy-dơ! Cha sẵn lòng hi sinh tất cả những ngày sống thừa của cha, chỉ ước gì con chưa bao giờ gặp Thiếu tá.
Luy-dơ (sợ hãi) – Cha nói sao? Không, không, cha không nghĩ thế, cha ta hiểu khác ta! Chắc là cha không biết rằng Chúa cao cả trên trời, Chúa của những trái tim yêu thương đã tạo nên Phéc-đi-năng cho ta, cho hạnh phúc của ta. (suy nghĩ một lát) Khi ta gặp chàng lần đầu tiên, khi máu ta bừng lên đôi má, khi mạch ta dồn dập chạy nhanh hơn, khi mỗi nhịp tim ta và mỗi hơi thở ta đều thì thầm bên tại ta rằng: Chàng đó! Khi trái tim ta nhận ra người mà ta hằng mong đợi và cất tiếng reo vui: Chàng đó! Với một sức mạnh mà hồi âm vang động khắp thế gian náo nức vui say, thì khi đó, ôi, khi đó ánh bình minh đầu tiên đã bừng dậy trong hồn ta. Muôn nghìn tình cảm mới mẻ bùng nở trong trái tim ta như mặt đất bừng nở muôn hoa khi mùa xuân tới. Mắt ta không còn nhìn thấy thế gian, nhưng ta lại biết rằng chưa bao giờ thế gian tươi đẹp như bấy giờ. Ta không còn biết rằng có Chúa, nhưng lại chưa bao giờ ta biết yêu Chúa hơn bây giờ.
Min-le (chạy lại ôm con vào ngực) – Luy-dơ, con yêu quý, con xinh đẹp của cha, con hãy lấy đi mái đầu bạc đã mòn mỏi vì tuổi già của cha, con hãy lấy đi tất cả của cha... nhưng còn Thiếu tá thì... xin Chúa làm chứng cho cha, cha không thể có quyền cho con được. (ra)
Luy-dơ – Cho nên bây giờ con có ước sống cùng chàng đâu, cha ơi! Được tưởng nhớ đến Phéc-đi-năng, chỉ thế cũng đã đủ làm êm dịu, tan biến đi giọt sương hoa là cuộc đời con đây! Ở đòi này con xin đành tạ tuyệt chàng. Sau này, mẹ ơi, sau này khi hàng rào ngăn cách con người với con người đã đổ gục rồi, khi cái vỏ giai cấp đáng nguyền rủa vẫn tù hãm chúng ta đã vỡ vụn rồi, khi mà con người sẽ chỉ là con người, khi ấy thì con sẽ chỉ còn mang theo lòng thơ ngây trinh bạch của con. Cha vẫn chẳng thường nói rằng đến giờ Chúa nhân từ hiển hiện ra cùng chúng ta, thì trang sức và tước hiệu sẽ không còn giá trị nữa, mà chỉ còn trái tim con người là thật sự đáng quý trọng đó sao? Khi ấy, con sẽ là kẻ giàu sang. Ở trên trời, nước mắt là chiến công, và tư tưởng cao đẹp là tước hiệu. Khi ấy con sẽ là người cao quý, mẹ ạ! Và đến giờ phút ấy thì còn cao sang nào khiến Phéc-đi- năng hơn được người mà chàng yêu chăng?
Bà Min-le (vụt đứng dậy) – Luy-dơ, Thiếu tá đã đến kìa! Mẹ trông thấy chàng vượt qua hàng rào. Mẹ biết trốn đi đâu bây giờ?
Luy-dơ (bắt đầu run sợ) – Mẹ ơi, ở lại đây với con!
Bà Min-le – Trời ơi, con trông mẹ đây này! Mẹ xấu hổ đến chết mất. Ăn mặc thế này, mẹ ra mắt công tủ sao được. (ra)
(Hồi I-Cảnh 2: Cha Phéc-đi-năng, Tể tướng Phôn Van-te muốn Phéc-đi-năng kết hôn với phu nhân Min-pho nhằm củng cố địa vị của ông ta. Khi biết Phéc-đi-năng đã yêu Luy-dơ và định cưới nàng bất chấp mọi thiên kiến, Tể tướng quyết định đi trước một bước: loan tin cho mọi người trong toàn thành phố, Hoàng thân và triều đình biết rằng cuộc hôn nhân giữa Phéc-đi-năng và phu nhân Min-pho sắp chính thức củ hành.)
(Hồi II – Cảnh 1: Âm mưu của Tể tướng được thực thi. Việc này đã đẩy Phéc-đi-năng và Min-pho vào một tình huống không có đường lui. Chàng đến lâu đài Min-pho xin bà đồng ý huỷ bỏ hôn lễ nhưng bất thành.)
Cảnh 2
(Lược dẫn: Phéc-đi-năng đến nhà nhạc sĩ Min-le gặp Luy-dơ, nói cho nàng biết âm mưu của cha mình và trấn an nàng. Biết chuyện, ông bà Min-le hết sức hoang mang, Luy-dơ rất sợ hãi và tuyệt vọng. Giữa lúc đó, Tể tướng Phôn Van-te cùng đám nhân viên pháp đình kéo đến nhà Min-le. Ông ta hăm doạ bắt bớ, mắng nhiếc ông bà Min-le, Phéc-đi-năng, sỉ nhục Luy-dơ hết sức tàn độc, nặng nề khiến nàng ngã ngất.)
Tại nhà Min-le (sau khi Tể tướng sỉ nhục Luy-đơ)
Phéc-đi-năng (chạy lại đỡ Luy-dơ ngã ngất đi trong tay chàng) –Luy-dơ! Luy-dơ! Ai cứu tôi với! Cứu nàng với, nàng sợ hãi ngất đi rồi
(Min-le nắm lấy gậy, chụp mũ lên đầu, tư thế tấn công. Bà Min-le quỳ sụp xuống chân Tể tướng.)
Tể tướng (oạch huân chương trên ngực áo, với các nhân viên pháp đình) – Nhân danh Hoàng thân, chúng bay giúp tạo một tay!... Thằng kia, tránh xa con ấy ra!... Bắt lấy nó, dù nó ngất hay nó tỉnh... Khi nào vòng sắt đeo vào cổ nó rồi, thì người ta sẽ có cách dùng đá ném cho nó tỉnh lại.
Bà Min-le – Xin ngài thương chúng tôi, trăm lạy Đức ông, xin ngài thương chúng tôi!
Min-le (kéo vợ đứng lên) – Này mụ! Hãy quỳ gối trước mặt Chúa, đừng quỳ gối trước mặt lũ vô lại, bởi vì đằng nào thì tôi cũng phải vào ngục rồi.
Tể tướng (cắn môi) – Có khi lão tính lầm rồi đấy, lão khốn kiếp! Giá treo cổ vẫn còn chỗ cho lão! (với các nhân viên pháp đình) – Tao phải nhắc lại lệnh của tạo hay sao?
(các nhân viên pháp đình xô đến Luy-dơ).
Phéc-đi-năng (giận dữ, đứng ngăn giữa Luy-dơ và bọn chúng) – Đứa nào dám tới đây? (chàng rút kiếm và dùng chuôi kiếm chống lại) – Chớ có đứa nào tìm cách động vào nàng trừ phi đã bán đứt cái sọ của mình khi vào làm thuê cho Pháp đình! (với Tể tướng) – Xin cha hãy nghĩ đến bản thân cha, cha oi, đừng dồn ép con thêm nữa!
Tể tướng (giọng đe doạ, với các nhân viên pháp đình) – Nếu chúng bay còn muốn giữ lấy miếng ăn, đồ hèn nhát... (bọn họ lại xông tới Luy-dơ)
Phéc-đi-năng – Thề độc có tử thần cùng tất cả mọi loài ma quỷ, lùi lại! Tao bảo: lùi lại! – Hãy thương tiếc lấy cha, đừng dồn con đến chỗ cùng đường, cha ơi!
Tể tướng (sôi sục giận dữ) – Chúng bay làm tròn nhiệm vụ của chúng bay như thế ư, quân tôi đòi hèn mạt? (bọn tuỳ tùng lại xông tới dữ dội hơn trước)
Phéc-đi-năng – Thôi được! Đã phải như vậy thì... (tuốt gươm đâm bị thương mấy Tể tướng (cuồng nộ) – Ta muốn xem liệu chính ta có phải nếm lưỡi kiếm này không! (tự mình giằng lấy Luy-dơ, giao cho một tên)
Phéc-đi-năng (cười cay đắng) – Cha ơi, cha ơi! Hành vi của cha thật là một lời cay độc ném vào mặt Chúa, vì Chúa đã lầm, đã lẫn, đã chọn tên đao phủ đê hèn lên làm Tể tướng mạt hạng.
Tể tướng (với các tuỳ tùng) – Lôi nó đi!
Phéc-đi-năng - Cha ơi! Nàng sẽ lên giá nhục hình nhưng là cùng với Thiếu tá – con trai của Tể tướng... Cha vẫn cương quyết ư?
Tể tướng – Thế thì cuộc trưng bày càng thú vị!... Lôi nó đi!
Phéc-đi-năng -Cha ơi, con sẽ dùng thanh kiếm sĩ quan của con mà che phủ cho người thiếu nữ này. Cha vẫn cương quyết ư?
Tể tướng – Lên giá nhục hình mà mang kiếm bên mình thì chẳng họp chút nào... Lôi nó đi, lôi nó đi, chúng mày rõ ý tao rồi đấy.
Phéc-đi-năng (giằng lấy Luy-do từ các nhân viên pháp đình, một tay ôm Luy-dơ, một tay chĩa kiếm vào nàng) – Thà tôi đâm lưỡi kiếm này qua xác vợ tôi, còn hơn nhìn nàng bị cha sỉ nhục. Cha vẫn cương quyết ư?
Tể tướng – Đâm đi, nếu lưỡi kiếm của mày còn đủ nhọn
Phéc-đi-năng (buông Luy-do, ngước mắt nhìn trời, ghê gớm) – Xin Chúa cao cả chứng giám cho tôi. Tôi đã dùng hết mọi phương tiện của con người, bây giờ tôi chỉ còn cách dùng đến một thủ đoạn của loài ma quỷ. Được, các người cứ đưa nàng lên giá nhục hình đi! Trong khi đó (thét vào tai Tể tướng) – ta sẽ đi kể cho tất cả cung điện nghe một câu chuyện nhan đề là: Người ta leo lên ngôi Tể tướng bằng cách nào? (ra).
Tể tướng (như bị sét đánh) – Thế là thế nào! Phéc-đi-năng – Buông con bé ấy ra
(chạy theo Thiếu tá).
(In trong Âm mưu và tình yêu, bản dịch của Nguyễn Đình Nghi, NXB Sân Khấu, 2006, tr. 50 – 55; 137 – 141; riêng phần văn bản thuộc Hỏi II – Cảnh 2 sử dụng văn bản dùng trong Văn học 11, tập hai, Ban Khoa học Xã hội, Phùng Văn Tửu, Đặng Anh Đào, Phạm Vĩnh Cư, Hoàng Ngọc Hiến, Lưu Đức Trung, Trần Đình Sử, NXB Giáo dục, 1998, tr. 23 – 29)
III. Tìm hiểu văn bản Âm mưu và tình yêu
1. Thể loại
- Văn bản Âm mưu và tình yêu thuộc thể loại: bi kịch.
2. Xuất xứ
- Trích trong Âm mưu và tình yêu, Nguyễn Đình Nghị - Tất Thắng dịch, NXB Sân khấu, Hà Nội, 2006, tr137-141.
3. Phương thức biểu đạt
- Phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm.
4. Bố cục đoạn trích
- Phần 1 (Cảnh 1 và cảnh 2 từ tại nhà Mi-lơ đến ép tôi thêm nữa): Tể tưởng xông đến nhà Mi-lơ để hăm dọa.
- Phần 2 (đoạn còn lại): cuộc cãi vã căng thẳng, gay cấn giữa tề tướng và Phéc-đi-năng.
5. Giá trị nội dung
- Âm mưu và tình yêu là tác phẩm tố cáo chế dộ phong kiến mãnh liệt nhất của Sile. Xung đột của vở kịch được xây dựng trên cơ sở mâu thuẫn giữa tình yêu trong trắng, thắm thiết của một đôi trai tài, gái sắc và những âm mưu xấu xa, đen tối của triều đình phong kiến cùng bọn quan lại.
6. Giá trị nghệ thuật
- Tác giả sử dụng ngôn ngữ với mức độ gay gắt, quyết chiến càng tăng dần tạo sự căng thẳng và mâu thuẫn dâng đến đỉnh cao.
- Nghệ thuật tạo dựng kịch tính được phát huy cao độ qua các bước xây dựng tình huống kịch.
IV. Tìm hiểu chi tiết văn bản Âm mưu và tình yêu
1. Mâu thuẫn – xung đột kịch
- Xung đột cha – con, bắt nguồn từ bắt nguồn từ một mâu thuẫn sâu xa, lớn lao, toàn diện hơn được khái quát bằng hai từ âm mưu và tình yêu:
Xung đột giữa người cha - viên tể tướng, điển hình của tầng lớp quý tộc phong kiến già cỗi, xấu xa và tàn bạo, luôn có ý thức cao về, địa vị và quyền lực > < người con - Phéc-đi-năng, điển hình cho tầng lớp thanh niên quý tộc và tư sản tiến bộ, giàu lí tưởng, nhiệt tình, trung thực.
=> Đây là là xung đột giữa cái ác và cái thiện, và cao hơn là xung đột giữa ý thức hệ phong kiến lỗi thời, trì trệ với ý thức hệ của các lực lượng tiên tiến trong thế kỉ ánh sáng.
- Diễn biến của xung đột:
+ Cao trào: Phéc-đi-năng đòi giết Luizơ, nhưng tể tướng không sợ mà vẫn thách thức: “Đâm đi, nếu mũi kiếm của mày còn đủ nhọn”
+ Đột biến: Phéc-đi-năng tuyên bố phơi bày bí mật của tể tướng.
+ Mở nút: Tể tướng thôi không hạ lệnh bắt Luizơ: “Buông con bé ấy ra”. Năm bước phát triển của một vở kịch dường như được tập trung trong một đoạn trích ngắn ngủi! Nghệ thuật tạo dựng kịch tính (một trong những đặc điểm thể hiện tài năng xuất sắc của Sile), được phát huy cao độ qua các bước xây dựng tình huống. Đầu tiên là cách bố trí thế và lực của hai bên. Tình huống căng thẳng thể hiện trong số lượng nhân vật cùng một lúc xuất hiện rất đông, dàn thành hai lực lượng đối địch không cân xứng. Nếu bên Âm mưu là cha, là quận công, là các nhân viên pháp đình, là số đông, nhiều tay kiếm, thì bên tình yêu là con, là dân thường và một tay kiếm của Phéc-đi-năng. Sự chênh lệch về thế lực hai phe càng làm tăng sự đối lập gay gắt.
+ Đỉnh điểm của xung đột: Sự căng thẳng của xung đột còn được tạo nên bởi những pha (kết hợp các hành động) khác nhau, tăng dần mức độ quyết chiến. Lúc đầu, Phéc-đi-năng (chắc vì còn do dự trong việc đối đầu với cha) đã chỉ dùng đốc kiếm ngăn cản, tiếp đến, vì mức độ dữ dội của xung đột tăng, chàng quay mũi kiếm đâm bị thương mấy nhân viên pháp đình. Không thể ngăn cản được mức độc tàn bạo và quyết liệt của tể tướng chìa mũi kiếm vào Luizơ, hòng mong cái chết của nàng khiến tể tướng run sợ.
2. Ngôn ngữ và thái độ của nhân vật trong xung đột kịch.
- Ngôn ngữ nhân vật cũng được đẩy tăng dần mức độ căng thẳng
+ Đầu tiên, tể tướng không nói trực tiếp với Fecđinăng mà chỉ ra lệnh ngày càng sôi sục, giận dữ đối với bọn nhân viên pháp đình: “Chúng bây giúp tao một tay. Bắt lấy nó... tao phải nhắc lại lệnh của tao hay sao?... Quân tôi đòi hèn mạt”.
+ Còn Phéc-đi-năng, đối với bọn quan quân rất kiên quyết: “Chớ có đứa nào tìm cách động vào nàng... Thề độc có tử thần cùng tất cả mọi loài ma quỷ, lùi lại!”, nhưng đối với cha lúc đầu còn nhún nhường, van xin... “Xin cha hãy nghĩ đến bạn thân cha, cha ơi, đừng dồn ép con thêm nữa”. Trọng lượng lời van xin tăng dần: “Đừng dồn ép con đến chỗ cùng đường cha ơi!”.
+ Đến lúc tể tướng đối thoại trực tiếp với Phéc-đi-năng: “Tao muốn xem liệu chính tao có phải nếm lưỡi kiếm này không?” thì Phéc-đi-năng cay đắng thốt lên: “Thượng đế đã lầm, đã lẫn, chọn tên đao phủ đê hèn lên làm tể tướng mạt hạng”. Lời nói đối chọi nhau gay gắt: 'Lôi nói đi/ Cha vẫn cương quyết ư? Lôi nó đi/ cha vẫn cương quyết ư? Lôi nó đi/ Thà tôi đâm lưỡi kiếm này qua xác vợ tôi còn hơn'.
= > Ngôn ngữ nhân vật được đẩy tăng dần mức độ căng thẳng, dẫn đến mâu thuẫn dâng đến đỉnh cao với những lời lặp đi lặp lại, với mức độ gay gắt, quyết chiến càng tăng dần.
- Thái độ của hai nhân vật chính cũng tăng dần mức độ gay gắt:
+ Tể tướng từ đe dọa tới sôi sục giận dữ, cường độ, khiêu khích rồi như bị sét đánh.
+ Fecđinăng từ giận dữ đến van xin, cương quyết rồi ghê gớm.
= > Các pha hành động, ngôn ngữ và thái độ nhân vật được dẫn dắt khéo léo, hợp lôgic, dồn dập, làm xung đột kịch càng ngày càng gay gắt, thúc đẩy hành động và sự kiện, làm cho nhân vật bắt buộc lộ rõ nét tính cách.
V. Các bài văn mẫu
Đề bài: Phân tích bài Âm mưu và tình yêu
Bài tham khảo 1
Như một người hấp hối yêu cuộc đời mình sắp mất; khi đã bị tước đoạt tự do và dân chủ, người ta mới cuống cuồng đấu tranh cho những gì mình đã từng có… cuộc đời cứ lặng lẽ trôi theo những dòng chảy nghịch lý như thế. Bảy năm trong một chế độ nhà trường khắc nghiệt và tàn ác không những không làm dịu đi ngọn lửa trong một con người mà trái lại càng làm cho nó bùng lên dữ dội. Bảy năm là một khoảng thời gian tuy ngắn ngủi trong suốt một thế kỉ ốm yếu “chết tiệt” nhưng cũng đủ hâm nóng một con tim tràn đầy nhiệt huyết và làm nảy nở một thiên tài. Ngòi bút của Sile, thiên tài của Sile đã ra đời trong hoàn cảnh của một nước Đức đang chìm đắm trong bóng đêm của chế độ phong kiến mà nhất thiết phải có người khơi gợi những gì tất yếu thuộc về nền tảng của đạo đức và chân lý.
Là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho trái tim hừng hực khát vọng tự do và ý chí quật cường, Âm mưu và tình yêu của Sile dường như sẽ tồn tại vĩnh hằng. Trong bối cảnh nhỏ của sàn diễn, tất cả những điều tốt đẹp nhất và xấu xa nhất của xã hội cùng hiện hữu bên nhau. Hình ảnh một nước Đức rối ren và đầy phức tạp được thu nhỏ trước mắt người xem. Ở đây người ta có thể cùng sống hết mình với tình yêu cao cả của đôi trai tài gái sắc. Feedinăng và Luydơ hay nguyền rủa với những lời thậm tệ nhất về âm mưu thâm độc của tên tể tướng gian ác Fôn Vante mà có lẽ, ngoài hiện thực muốn được ngày sống hết mình như thế, người ta phải coi lại tấm gương tù đày của Sile trước khi mở miệng.
Với hàng loạt xung đột kịch diễn ra giữa hai lực lượng đối địch, phải nói, tài năng của Sile đã được chứng tỏ một cách rõ nét nhất. Mọi hành động, cử chỉ, lời thoại của nhân vật như đều được sắp xếp hoàn hảo. Mọi chi tiết đời thường lẫn sàn diễn đều ánh lên tư tưởng triết lý của một nhà xã hội học bậc thầy. Kịch bản của Sile dường như trọn vẹn đến từng đoạn trích. Mỗi mảng là một màn kịch nhỏ kết cấu chặt chẽ với năm bước của trình độ nghệ thuật kịch mẫu mực. Đoạn trích Cha vẫn cương quyết không chuyển chăng? Thật là ngang trái. Nó có sự góp mặt của số đông nhân vật trong một bối cảnh nhỏ hẹp tại nhà nhạc công Mile là bước giới thiệu đầu tiên giao đãi. Trong không gian ấy, tất cả nhân vật chủ chốt của vở kịch đều xuất hiện với sự xung đột sẵn có. Luydơ, nhân vật chính của màn diễn ngà ngất trong tay người yêu. Sự yếu đuối và nhỏ bé của người yêu là nguyên nhân tất yếu để thúc đẩy xung đột phát triển. Đó sự can thiệp của Fecdinăng, sự tương quan lực lượng quá chênh lệch. Một tể tướng Vante hùng hổ, dữ dội với đội quân pháp đình đông đảo trước một tiểu gia đình nhạc công Mile quá nhỏ bé. Bà mẹ Luydơ già nua chỉ biết quỳ sụp bên chân tể tướng và người chồng bất lực nhìn vợ con mình bị sỉ nhục. Phecdinăng hiểu mình phải làm gì trong hoàn cảnh ấy. Sự ra mặt của chàng không khác gì đổ thêm dầu vào lửa. Cao trào của cuộc đối đầu được mở ra với tình huống xung đột đã tới hồi căng thẳng cần giải quyết. Fecdinăng giận dữ đứng ngăn giữa Luydơ và nhân viên pháp đình. Vũ khí đầu tiên bảo vệ tình yêu chỉ là chuôi kiếm Fecdinăng hướng sự tấn công, vào lực lượng đối địch nhất thời là nhân viên pháp đình, đồng thời mở lời van “xin cha hãy nghĩ đến bản thân cha. Cha ơi đừng dồn ép con thêm nữa”. Rõ ràng chàng còn hi vọng vào tình phụ tử. Feedinăng chưa hề van xin cha. Biết đâu… Phải công nhận Sile có tài xây dựng hành động kịch hết sức chặt chẽ, các tình huống đan kết vào nhau một cách khéo léo và được dẫn dắt hợp logic. Tể tướng Fôn đáp trả lại sự chờ đợi của con trai chỉ bằng sự đe dọa với các nhân viên pháp đình. Sức mạnh uy quyền trong tay ông được vận dụng một cách triệt để. Điều đó chỉ đem lại cho Fecđinăng sự căm hận tột cùng. Chàng như không còn tự kiềm chế được mình: “Hãy thương tiếc lấy cha, dừng dồn ép con đến chỗ đường cùng, cha ơi” Có lẽ là lời cảnh cáo đầu tiên của đứa con hiếu thảo bị dồn ép vào bước đường cùng. Tể tướng sinh ra con nhưng lại không thể hiểu được con, nhất là trong hoàn cảnh này, uy quyền chỉ có thể làm ông mất đi tất cả. Ngọn lửa trong lòng Fecdinăng đang sùng sục cháy mà vẫn không thiêu rụi được cây đại thụ Fôn Vante. Bỏ ngoài tai lời thỉnh cầu và sự hùng hổ của con trai, ông vẫn giục lũ người ào ạt tiến lên. Khả năng tạo những nhân vật khơi gợi sự bùng nổ của Sile đã thành công trong trường hợp này. Thái độ khiêu khích và cố chấp của tể tướng đẩy xung đột lên tận cùng, diễn tiến sự kiện dồn dập hơn. Người xem căng thẳng hồi hộp theo từng hành động của nhân vật. “Việc giăng lấy Luydơ giao cho một nhân viên pháp đình” của tể tướng đã làm ngọn lửa hận thù bốc cao hơn. Pecđinăng cay đắng buông lời mạt sát cha. Hình như chàng đã cố gắng lắm mới buông lời nói đó. Hoàn cảnh thúc ép, nghịch cảnh đã biến một đứa con hết mực thương cha thành kẻ bất hiếu. Fecdinăng định nói tất cả những gì mình đã biết để cứu vãn tình thế nhưng còn danh giá gia đình, danh dự của cha. Lý trí Pecdinăng vẫn còn vẫn còn khối óc của một đứa con có trách nhiệm với gia đình chàng sẽ im lặng, biết đâu sự hi sinh của chàng sẽ làm cha đổi ý. Ý niệm cùng hủy hoại bản thân với người yêu đã tững làm biết bao người cha khác chùn bước. Người ta có thể làm tất cả mọi hành động tàn ác nhất, nhưng hổ nào lại nỡ ăn thịt con. Song, tể tướng Fôn Vaille dường như được tạo tư chất thép lạnh ông không hề rung cảm trước nguy cơ vĩnh viễn mất đi đứa con yêu dấu.
Bão táp đã dâng lên, nhưng thành quách vẫn kiên trì chống đối. Hai con hổ trong trận gườm nhau từng giây một. Tể tướng vẫn không thay đổi ý định trước mũi kiếm chực đâm vào hình hài mà mình từng ấp ủ. Pecđinăng ba lần đe dọa hủy mình cũng là ba lần tể tướng buông lời khích bác. Tính cách nhân vật cọ xát trên sàn diễn tạo nên những tình huống kịch ghê gớm. Bầu không khí khẩn trương đến tột độ. Bão biến đã trở thành con sóng thần, chực chờ vồ vập nuốt chửng tất cả. Rõ ràng Phecđinăng đã dùng hết mọi phương diện của một con người và bây giờ chàng đã thật sự “dùng đến thủ đoạn của loài ma quỷ. Hành vi của chàng không đúng với phong cách của người quân tử nhưng trong tình cảnh này không còn con đường nào để chọn. Đó là đòn sấm sét cuối cùng, hoặc sẽ quật ngã đối phương, hoặc chính chàng sẽ bị dòng điện đó phản tác dụng. Sự đột biến trong hành động của Fecđinăng được Sile xây dựng như một hiện tượng toàn mỹ, đòn quyết định của chàng đã được dùng đúng lúc và dừng lại dùng nơi cần thiết. Chính sự dừng lại hợp lý đó đã làm cho tể tướng “như bị sét đánh”. Nó đủ sức giải tỏa mọi xung đột và cởi nút cho vở kịch đang hồi gay cấn.
Trong một thời gian dài, kịch của Sile tồn tại ở vị trí số một và được xem là khuôn mẫu tiêu biểu cho tính kịch. Sự đánh giá ấy xét ở chừng mực nhất định, đã phản ánh được thiên tài của Sile. Tác phẩm của ông ra đời không đơn thuần chỉ để thỏa mãn thị hiếu nghệ thuật, mỗi tác phẩm, mỗi nhân vật đều là bản tuyên ngôn nóng bỏng phục vụ cho lý tưởng của tác giả và thời đại. Tuy nhiên xét cho cùng, dường như tất cả các nhân vật của ông đều từa tựa như nhau. Dù đó là một thiếu tá Fecdinang đang phục vụ cho triều đình hay một Cac Moorơ là hiện thân của tên cướp thì cả hai đều là những con người ngoan cường chống bạo quvền. Họ vì tình yêu cao cả mà chống lại âm mưu quỷ quyệt, vì trật tự xã hội xấu xa mà đi làm ăn cướp. Cả hai mang đậm tính khái quát xã hội, là loa phá ngôn cho tư tưởng Sile.
Khuynh hướng đấu tranh xã hội của họ rất mạnh mẽ, quyết liệt nhưng xét về tính cá thể hóa lại có phần nào trở nên mờ nhạt, công thức. Phecđinăng là hiện thân của con người lý tưởng, rất đẹp đẽ và cao cả. Chàng đấu tranh không phải vì lợi ích cá nhân thấp hèn mà vì tự do, vì hạnh phúc, vì công lý. Đó cũng là bản chất thời đại của thanh niên trong phong trào “Bão táp và xung kích”. Trong họ dạt dào sức sống mãnh liệt, ý chí quật cưỡng và tính cách sùng sục như núi lửa sẵn sàng thiêu đốt tất cả bạo lực cường quyền. Họ là sức mạnh của thời đại mang tính chiến đấu cao, là những luồng bão táp xô ngã chế độ phong kiến già cỗi lỗi thời và tàn bạo. Họ dọn đường cho những tư tưởng mới thức thời hơn, tân tiến hơn và dân chủ hơn. Đó là những nhân vật chung của xã hội, cái tôi bản ngã của họ bị che lấp hoàn toàn bởi cái tôi tốt đẹp của Sile. Ở họ chúng ta khó tìm thấy một chút suy tư, dằn vặt của đời sống cá nhân vặt vãnh. Họ trừu tượng và đơn giản như nhau. Cho nên các nhân vật của Sile hầu hết đều không để lại ấn tượng cụ thể mặc dù đã không ít người trong số họ đã từng gây xúc động trong lòng người xem và được xem như là hình tượng đẹp trong nền văn học thế giới. Đó là những nhân vật của riêng Sile, được xây dựng theo kiểu Sile và mang dấu ấn riêng của thiên tài Sile.
Tác phẩm của Sile là bản hùng ca về những con người không khuất phục bạo quyền. Họ can đảm đứng lên bao võ quyền lợi cho dân tộc mình, giai cấp mình không bằng bạo lực mà bằng đầu óc Fecdinăng vẫn có thể chống cha mình bằng mũi kiếm, bằng sự giết chóc. Nhưng Sile đã không cho phép nhân vật của mình làm như thế. Fecdinăng phải đánh gục cha mình bằng chính những tội lỗi do ông tạo nên. Đó chính là cách trả thù thông minh và sâu sắc nhất. Và hành động ấy cũng là biểu tượng hùng hồn nhất cho tư tưởng không muốn dùng bạo lực của Sile, cho sự mờ nhạt của triết lý bất hủ: “Cái gì thuốc thang không chữa lành thì đã có sắt, sắt không chữa được thì đã có lửa” mà một thời Sile tôn sùng để chữa chứng bệnh nan y cho xã hội.
Bài tham khảo 2
Một trong những đặc điểm nổi bật của nghệ thuật xây dựng nhân vật kịch của Schiller là việc nhân vật thường trở thành người phát ngôn trực tiếp cho tư tưởng của tác giả, những tư tưởng tiên tiến của thời đại. Sự nhiệt tình khi lên án chế độ phong kiến và sự thẳng thắn khi diễn đạt quan điểm chính trị đã khiến cho các nhân vật chính diện thể hiện ý chí kiên cường chống lại bạo quyền và khát khao tự do. Điều đó làm cho các nhân vật, bất kể tầng lớp, giới tính hay trình độ văn hóa cũng đều có những phát biểu và hành động tương tự. Trong đó, 'Âm mưu và Tình yêu' của nhà văn Friedrich Schiller là một tác phẩm văn học kinh điển trong thế giới văn học. Đoạn kịch này được coi là một cuộc đối đầu căng thẳng giữa hai nhân vật chính, trong đó tình yêu bị kéo vào cuộc đấu tranh quyền lực. Chỉ với vài nhân vật, tác giả đã tạo ra một thế giới phức tạp và thể hiện được tính cách con người.
Trong đoạn kịch này, hai nhân vật chính là Ferdinand và Luise đối mặt với nhau. Ferdinand là con trai của tể tướng Von Walter, đem lòng yêu Luise - một cô gái bình dân và là con của nhạc công Miller. Đó là một tình yêu trong trắng, dũng cảm và không quan tâm đến sự chênh lệch địa vị xã hội. Tuy nhiên, tình yêu của họ phải đối mặt với những âm mưu tăm tối. Tể tướng muốn con trai kết hôn với người phụ nữ tên Minna, một tình nhân mà ông đã từ bỏ để đạt được sự thăng tiến trong sự nghiệp chính trị. Đồng thời, người đồng li Vuôm đã chủ mưu để tể tướng nghi ngờ rằng Luise có tình cảm với một người khác. Âm mưu này gieo rắc nghi ngờ và gây đau khổ cho Ferdinand, khiến anh ta trầm luân và uống thuốc độc. Ferdinand buồn rầu ép Luise phải uống thuốc độc theo mình. Những âm mưu vụ lợi và quyền lực đã đánh tan tình yêu của họ, khiến tình cảm tan vỡ.
Qua đó, đoạn kịch này cũng giúp phát triển tư duy và tình cảm của hai nhân vật Ferdinand và Luise. Ferdinand ban đầu là một người đàn ông tự tin và quyền lực, nhưng qua cuộc đối đầu với Luise, ông trở nên mất kiểm soát và bị ám ảnh bởi sự đố kỵ và thù hận. Trong khi đó, Luise lại hết lòng trung thành và dũng cảm trước sự hiểm ác cũng như hạnh phúc trong tình yêu. Qua tình huống, ngôn ngữ sắc bén, thông điệp và sự phát triển nhân vật, tác giả tạo ra một tác phẩm đầy cảm xúc và mang tính nhân văn, khám phá sâu sắc về tình yêu và con người. Đoạn kịch này là một điểm nhấn đáng chú ý trong vở kịch 'Âm mưu và Tình yêu', mang đến trải nghiệm đáng nhớ cho người đọc và khán giả. Qua việc phản ánh cuộc đối đầu giữa tình yêu và quyền lực, Schiller đặt câu hỏi về giá trị của tình yêu và tầm quan trọng của đạo đức trong cuộc sống. Từ đó, người đọc có thể suy ngẫm và đặt câu hỏi về bản chất con người và sự lựa chọn của chúng ta trong một tình huống cụ thể. Tác phẩm như lời nhắc nhở về tầm quan trọng của lòng trắc ẩn và sự trân trọng con người. Trái tim của Ferdinand bị áp đảo bởi sự đố kỵ và hận thù, dẫn đến việc anh ta mất đi sự tỉnh táo và rơi vào âm mưu. Tác phẩm tạo ra một cuộc đối đầu căng thẳng giữa tình yêu và quyền lực. Schiller khám phá tầm quan trọng của tình yêu trong việc đánh bại những âm mưu và tham vọng. Luise, cô gái với lòng yêu thương chân thành là đại diện cho sự tình cảm và lòng trắc ẩn, đối đầu với Ferdinand – người bị ám ảnh bởi âm mưu gia đình và cuộc cạnh tranh quyền lực. Tác giả nhấn mạnh rằng tình yêu và thủy chung có thể chinh phục cả những tâm hồn tàn ác nhất.
Tác phẩm của Schiller là một bản ca ngợi về những con người không chịu khuất phục trước bạo quyền. Họ dũng cảm đứng lên bảo vệ quyền lợi của dân tộc, của giai cấp mà họ thuộc về, không bằng sự bạo lực mà bằng trí tuệ. Ferdinand cũng có thể chống lại cha mình bằng vũ khí, bằng sự giết chóc. Tuy nhiên, Schiller không cho phép nhân vật của mình làm như vậy. Ferdinand phải đánh bại cha mình bằng chính những tội lỗi mà ông đã gây ra. Đây chính là cách trả thù thông minh và sâu sắc nhất. Hành động đó cũng là biểu tượng cao cả nhất cho tư tưởng của Schiller đó là không muốn sử dụng bạo lực, đại diện cho triết lý vĩnh cửu về nhân tính trong cuộc sống.
I. Tác giả văn bản Âm mưu và tình yêu
- Si-lơ (Sile/ Schiller) tên đầy đủ là Johann Christoph Friedrich Schiller (1759–1805).
- Ông là một nhà thơ, nhà viết bi kịch và triết gia người Đức. Ông được xem như là nhà viết bi kịch có tầm quan trọng nhất và cùng với Goethe, Wieland và Herder là người đại diện quan trọng nhất của phong trào Văn học cổ điển Weimar.
- Ông được mệnh danh là 'Shakespeare của văn học Đức'. Các khúc ca ballad của ông thuộc vào trong số những bài thơ Đức được yêu thích nhất.
- Phong cách sáng tác:
+ Schiller là người đã đem kịch trường để nâng cao trình độ dân trí, óc thẩm mỹ và nhân sinh quan của dân chúng, cho người Đức có một tinh thần quốc gia mạnh mẽ. Quan niệm của ông là: sự 'vĩ đại' của nước Đức không nằm trong 'quyền lực chính trị', mà chính là ở 'sức mạnh văn hóa'.
+ Văn của ông được giới bình dân yêu thích hơn là giới trí thức, bởi ông rất mạnh tay khi đả kích các thói rởm đời, tính chất xấu xa của cả giới quý tộc lẫn trí thức. Ông truyền bá những tư tưởng tự do, dân quyền, khoan dung, khoan dung tôn giáo, khoan dung chính trị. Nhờ vậy, thơ, kịch của ông được giới bình dân thuộc nhiều và truyền tụng đi khắp.
- Tác phẩm tiêu biểu: Lũ cướp, Âm mưu của Fiesco ở Genua (1783), Trinh nữ ở thành phố Orléan, Người thợ lặn (1797) …
II. Đọc tác phẩm Âm mưu và tình yêu
Âm mưu và tình yêu
Si – le (Si – le/ Schiller) (trích)
Hồi I
Cảnh 1
Một căn phòng trong nhà nhạc sĩ Min-le
(Lược dẫn: Đối thoại giữa hai vợ chồng nhạc sĩ Min-le cho thấy xung đột giữa hai ông bà, liên quan đến mối quan hệ giữa Luy-dơ (con gái họ) với Thiếu tá Phéc-đi-năng (con trai Tể tướng). Ông Min-le nhất quyết phản đối mối quan hệ nói trên. Đổng lí Vuôm – kẻ theo đuổi Luy-do, nhưng không được nàng đoái hoài – đột ngột xuất hiện. Hắn gợi chuyện và thăm dò thực hư mối quan hệ tình cảm giữa Luy-dơ và Phéc-đi-năng để báo cho Tể tướng.)
Luy-dơ (đặt quyển sách lên bàn, lại gần nắm lấy tay cha) – Thưa cha, con đã về.
Min-le (nồng nhiệt) – Tốt lắm, Luy-do! Cha rất vui mừng thấy con luôn luôn nghĩ đến Chúa như vậy. Con hãy luôn luôn giữ lòng tin như thế và cánh tay Người sẽ nâng đỡ con.
Luy-dơ – Ôi, thưa cha con là kẻ tội lỗi nặng nề! Mẹ ơi, chàng có đến đây không?
Bà Min-le – Ai hả con?
Luy-dơ – Ừ nhỉ, con cứ quên rằng trên Trái Đất này còn có người khác ngoài chàng! Đầu óc con rối loạn quá! Chàng chưa đến ư, Van-te ấy mà?
Min-le (buồn và nghiêm trang) – Thế mà cha cứ tưởng rằng Luy-do của cha đã quên được cái tên ấy ở nhà thờ rồi!
Luy-dơ (chăm chăm nhìn cha) – Cha ơi, con hiểu ý cha, con cảm thấy lời trách móc của cha như lưỡi dao xuyên vào lương tâm con. Nhưng mà muộn mất rồi. Con không thể cầu Chúa được nữa. Phéc-đi-năng và Chúa đang tranh giành nhau mảnh linh hồn tả toi đẫm máu của con. Con sợ... Con sợ... (im lặng một lát). Nhưng mà không phải thế. Cha nhân từ của con oi! Đối với người nghệ sĩ, còn lòi khen nào ngọt ngào hơn là thấy người xem mải mê chiêm ngưỡng tác phẩm đến nỗi quên cả người tạo ra nó? Khi Chúa thấy con say mê trước tác phẩm của Người đến nỗi lãng quên Người, thì Chúa lại chẳng vui mừng sao?
Min-le (thất vọng gieo mình xuống ghế) – Đó! kết quả loại sách vở vô đạo nó đọc là thế đó!
Luy-dơ (lo lắng tới gần cửa sổ) – Chàng đang ở đâu? Các tiểu thư sang trọng đang được nhìn ngắm chàng, được nghe chàng nói. Còn ta, ta chỉ là một đứa con gái nghèo hèn tội nghiệp bị bỏ rơi. (sợ hãi vì câu mình vừa nói, nàng chạy đến gần cha) – Không, Không, cha tha lỗi cho con! Con không hề phàn nàn số phận của con. Con chỉ mong mỏi một chút ít thôi. Được nghĩ đến chàng. Điều đó nào có thiệt hại gì đâu? Con chỉ muốn đem chút sinh mạng này là tất cả của cải của con biến thành làn gió mát dịu thoảng qua vuốt ve vầng trán nóng bóng của chàng. Đoá hoa thanh xuân nhỏ bé này ước gì như một bông lan tím được chết dưới chân chàng. Cha ơi, con chỉ cầu xin một chút thế thôi! Con như một con sâu nhỏ, muốn đắm mình trong ánh mặt trời, thì vầng thái dương uy nghiêm kiêu hãnh kia nỡ giận con chăng?
Min-le (xúc động tựa vào ghế, hai tay ôm mặt) – Con nghe đây, Luy-dơ! Cha sẵn lòng hi sinh tất cả những ngày sống thừa của cha, chỉ ước gì con chưa bao giờ gặp Thiếu tá.
Luy-dơ (sợ hãi) – Cha nói sao? Không, không, cha không nghĩ thế, cha ta hiểu khác ta! Chắc là cha không biết rằng Chúa cao cả trên trời, Chúa của những trái tim yêu thương đã tạo nên Phéc-đi-năng cho ta, cho hạnh phúc của ta. (suy nghĩ một lát) Khi ta gặp chàng lần đầu tiên, khi máu ta bừng lên đôi má, khi mạch ta dồn dập chạy nhanh hơn, khi mỗi nhịp tim ta và mỗi hơi thở ta đều thì thầm bên tại ta rằng: Chàng đó! Khi trái tim ta nhận ra người mà ta hằng mong đợi và cất tiếng reo vui: Chàng đó! Với một sức mạnh mà hồi âm vang động khắp thế gian náo nức vui say, thì khi đó, ôi, khi đó ánh bình minh đầu tiên đã bừng dậy trong hồn ta. Muôn nghìn tình cảm mới mẻ bùng nở trong trái tim ta như mặt đất bừng nở muôn hoa khi mùa xuân tới. Mắt ta không còn nhìn thấy thế gian, nhưng ta lại biết rằng chưa bao giờ thế gian tươi đẹp như bấy giờ. Ta không còn biết rằng có Chúa, nhưng lại chưa bao giờ ta biết yêu Chúa hơn bây giờ.
Min-le (chạy lại ôm con vào ngực) – Luy-dơ, con yêu quý, con xinh đẹp của cha, con hãy lấy đi mái đầu bạc đã mòn mỏi vì tuổi già của cha, con hãy lấy đi tất cả của cha... nhưng còn Thiếu tá thì... xin Chúa làm chứng cho cha, cha không thể có quyền cho con được. (ra)
Luy-dơ – Cho nên bây giờ con có ước sống cùng chàng đâu, cha ơi! Được tưởng nhớ đến Phéc-đi-năng, chỉ thế cũng đã đủ làm êm dịu, tan biến đi giọt sương hoa là cuộc đời con đây! Ở đòi này con xin đành tạ tuyệt chàng. Sau này, mẹ ơi, sau này khi hàng rào ngăn cách con người với con người đã đổ gục rồi, khi cái vỏ giai cấp đáng nguyền rủa vẫn tù hãm chúng ta đã vỡ vụn rồi, khi mà con người sẽ chỉ là con người, khi ấy thì con sẽ chỉ còn mang theo lòng thơ ngây trinh bạch của con. Cha vẫn chẳng thường nói rằng đến giờ Chúa nhân từ hiển hiện ra cùng chúng ta, thì trang sức và tước hiệu sẽ không còn giá trị nữa, mà chỉ còn trái tim con người là thật sự đáng quý trọng đó sao? Khi ấy, con sẽ là kẻ giàu sang. Ở trên trời, nước mắt là chiến công, và tư tưởng cao đẹp là tước hiệu. Khi ấy con sẽ là người cao quý, mẹ ạ! Và đến giờ phút ấy thì còn cao sang nào khiến Phéc-đi- năng hơn được người mà chàng yêu chăng?
Bà Min-le (vụt đứng dậy) – Luy-dơ, Thiếu tá đã đến kìa! Mẹ trông thấy chàng vượt qua hàng rào. Mẹ biết trốn đi đâu bây giờ?
Luy-dơ (bắt đầu run sợ) – Mẹ ơi, ở lại đây với con!
Bà Min-le – Trời ơi, con trông mẹ đây này! Mẹ xấu hổ đến chết mất. Ăn mặc thế này, mẹ ra mắt công tủ sao được. (ra)
(Hồi I-Cảnh 2: Cha Phéc-đi-năng, Tể tướng Phôn Van-te muốn Phéc-đi-năng kết hôn với phu nhân Min-pho nhằm củng cố địa vị của ông ta. Khi biết Phéc-đi-năng đã yêu Luy-dơ và định cưới nàng bất chấp mọi thiên kiến, Tể tướng quyết định đi trước một bước: loan tin cho mọi người trong toàn thành phố, Hoàng thân và triều đình biết rằng cuộc hôn nhân giữa Phéc-đi-năng và phu nhân Min-pho sắp chính thức củ hành.)
(Hồi II – Cảnh 1: Âm mưu của Tể tướng được thực thi. Việc này đã đẩy Phéc-đi-năng và Min-pho vào một tình huống không có đường lui. Chàng đến lâu đài Min-pho xin bà đồng ý huỷ bỏ hôn lễ nhưng bất thành.)
Cảnh 2
(Lược dẫn: Phéc-đi-năng đến nhà nhạc sĩ Min-le gặp Luy-dơ, nói cho nàng biết âm mưu của cha mình và trấn an nàng. Biết chuyện, ông bà Min-le hết sức hoang mang, Luy-dơ rất sợ hãi và tuyệt vọng. Giữa lúc đó, Tể tướng Phôn Van-te cùng đám nhân viên pháp đình kéo đến nhà Min-le. Ông ta hăm doạ bắt bớ, mắng nhiếc ông bà Min-le, Phéc-đi-năng, sỉ nhục Luy-dơ hết sức tàn độc, nặng nề khiến nàng ngã ngất.)
Tại nhà Min-le (sau khi Tể tướng sỉ nhục Luy-đơ)
Phéc-đi-năng (chạy lại đỡ Luy-dơ ngã ngất đi trong tay chàng) –Luy-dơ! Luy-dơ! Ai cứu tôi với! Cứu nàng với, nàng sợ hãi ngất đi rồi
(Min-le nắm lấy gậy, chụp mũ lên đầu, tư thế tấn công. Bà Min-le quỳ sụp xuống chân Tể tướng.)
Tể tướng (oạch huân chương trên ngực áo, với các nhân viên pháp đình) – Nhân danh Hoàng thân, chúng bay giúp tạo một tay!... Thằng kia, tránh xa con ấy ra!... Bắt lấy nó, dù nó ngất hay nó tỉnh... Khi nào vòng sắt đeo vào cổ nó rồi, thì người ta sẽ có cách dùng đá ném cho nó tỉnh lại.
Bà Min-le – Xin ngài thương chúng tôi, trăm lạy Đức ông, xin ngài thương chúng tôi!
Min-le (kéo vợ đứng lên) – Này mụ! Hãy quỳ gối trước mặt Chúa, đừng quỳ gối trước mặt lũ vô lại, bởi vì đằng nào thì tôi cũng phải vào ngục rồi.
Tể tướng (cắn môi) – Có khi lão tính lầm rồi đấy, lão khốn kiếp! Giá treo cổ vẫn còn chỗ cho lão! (với các nhân viên pháp đình) – Tao phải nhắc lại lệnh của tạo hay sao?
(các nhân viên pháp đình xô đến Luy-dơ).
Phéc-đi-năng (giận dữ, đứng ngăn giữa Luy-dơ và bọn chúng) – Đứa nào dám tới đây? (chàng rút kiếm và dùng chuôi kiếm chống lại) – Chớ có đứa nào tìm cách động vào nàng trừ phi đã bán đứt cái sọ của mình khi vào làm thuê cho Pháp đình! (với Tể tướng) – Xin cha hãy nghĩ đến bản thân cha, cha oi, đừng dồn ép con thêm nữa!
Tể tướng (giọng đe doạ, với các nhân viên pháp đình) – Nếu chúng bay còn muốn giữ lấy miếng ăn, đồ hèn nhát... (bọn họ lại xông tới Luy-dơ)
Phéc-đi-năng – Thề độc có tử thần cùng tất cả mọi loài ma quỷ, lùi lại! Tao bảo: lùi lại! – Hãy thương tiếc lấy cha, đừng dồn con đến chỗ cùng đường, cha ơi!
Tể tướng (sôi sục giận dữ) – Chúng bay làm tròn nhiệm vụ của chúng bay như thế ư, quân tôi đòi hèn mạt? (bọn tuỳ tùng lại xông tới dữ dội hơn trước)
Phéc-đi-năng – Thôi được! Đã phải như vậy thì... (tuốt gươm đâm bị thương mấy Tể tướng (cuồng nộ) – Ta muốn xem liệu chính ta có phải nếm lưỡi kiếm này không! (tự mình giằng lấy Luy-dơ, giao cho một tên)
Phéc-đi-năng (cười cay đắng) – Cha ơi, cha ơi! Hành vi của cha thật là một lời cay độc ném vào mặt Chúa, vì Chúa đã lầm, đã lẫn, đã chọn tên đao phủ đê hèn lên làm Tể tướng mạt hạng.
Tể tướng (với các tuỳ tùng) – Lôi nó đi!
Phéc-đi-năng - Cha ơi! Nàng sẽ lên giá nhục hình nhưng là cùng với Thiếu tá – con trai của Tể tướng... Cha vẫn cương quyết ư?
Tể tướng – Thế thì cuộc trưng bày càng thú vị!... Lôi nó đi!
Phéc-đi-năng -Cha ơi, con sẽ dùng thanh kiếm sĩ quan của con mà che phủ cho người thiếu nữ này. Cha vẫn cương quyết ư?
Tể tướng – Lên giá nhục hình mà mang kiếm bên mình thì chẳng họp chút nào... Lôi nó đi, lôi nó đi, chúng mày rõ ý tao rồi đấy.
Phéc-đi-năng (giằng lấy Luy-do từ các nhân viên pháp đình, một tay ôm Luy-dơ, một tay chĩa kiếm vào nàng) – Thà tôi đâm lưỡi kiếm này qua xác vợ tôi, còn hơn nhìn nàng bị cha sỉ nhục. Cha vẫn cương quyết ư?
Tể tướng – Đâm đi, nếu lưỡi kiếm của mày còn đủ nhọn
Phéc-đi-năng (buông Luy-do, ngước mắt nhìn trời, ghê gớm) – Xin Chúa cao cả chứng giám cho tôi. Tôi đã dùng hết mọi phương tiện của con người, bây giờ tôi chỉ còn cách dùng đến một thủ đoạn của loài ma quỷ. Được, các người cứ đưa nàng lên giá nhục hình đi! Trong khi đó (thét vào tai Tể tướng) – ta sẽ đi kể cho tất cả cung điện nghe một câu chuyện nhan đề là: Người ta leo lên ngôi Tể tướng bằng cách nào? (ra).
Tể tướng (như bị sét đánh) – Thế là thế nào! Phéc-đi-năng – Buông con bé ấy ra
(chạy theo Thiếu tá).
(In trong Âm mưu và tình yêu, bản dịch của Nguyễn Đình Nghi, NXB Sân Khấu, 2006, tr. 50 – 55; 137 – 141; riêng phần văn bản thuộc Hỏi II – Cảnh 2 sử dụng văn bản dùng trong Văn học 11, tập hai, Ban Khoa học Xã hội, Phùng Văn Tửu, Đặng Anh Đào, Phạm Vĩnh Cư, Hoàng Ngọc Hiến, Lưu Đức Trung, Trần Đình Sử, NXB Giáo dục, 1998, tr. 23 – 29)
III. Tìm hiểu văn bản Âm mưu và tình yêu
1. Thể loại
- Văn bản Âm mưu và tình yêu thuộc thể loại: bi kịch.
2. Xuất xứ
- Trích trong Âm mưu và tình yêu, Nguyễn Đình Nghị - Tất Thắng dịch, NXB Sân khấu, Hà Nội, 2006, tr137-141.
3. Phương thức biểu đạt
- Phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm.
4. Bố cục đoạn trích
- Phần 1 (Cảnh 1 và cảnh 2 từ tại nhà Mi-lơ đến ép tôi thêm nữa): Tể tưởng xông đến nhà Mi-lơ để hăm dọa.
- Phần 2 (đoạn còn lại): cuộc cãi vã căng thẳng, gay cấn giữa tề tướng và Phéc-đi-năng.
5. Giá trị nội dung
- Âm mưu và tình yêu là tác phẩm tố cáo chế dộ phong kiến mãnh liệt nhất của Sile. Xung đột của vở kịch được xây dựng trên cơ sở mâu thuẫn giữa tình yêu trong trắng, thắm thiết của một đôi trai tài, gái sắc và những âm mưu xấu xa, đen tối của triều đình phong kiến cùng bọn quan lại.
6. Giá trị nghệ thuật
- Tác giả sử dụng ngôn ngữ với mức độ gay gắt, quyết chiến càng tăng dần tạo sự căng thẳng và mâu thuẫn dâng đến đỉnh cao.
- Nghệ thuật tạo dựng kịch tính được phát huy cao độ qua các bước xây dựng tình huống kịch.
IV. Tìm hiểu chi tiết văn bản Âm mưu và tình yêu
1. Mâu thuẫn – xung đột kịch
- Xung đột cha – con, bắt nguồn từ bắt nguồn từ một mâu thuẫn sâu xa, lớn lao, toàn diện hơn được khái quát bằng hai từ âm mưu và tình yêu:
Xung đột giữa người cha - viên tể tướng, điển hình của tầng lớp quý tộc phong kiến già cỗi, xấu xa và tàn bạo, luôn có ý thức cao về, địa vị và quyền lực > < người con - Phéc-đi-năng, điển hình cho tầng lớp thanh niên quý tộc và tư sản tiến bộ, giàu lí tưởng, nhiệt tình, trung thực.
=> Đây là là xung đột giữa cái ác và cái thiện, và cao hơn là xung đột giữa ý thức hệ phong kiến lỗi thời, trì trệ với ý thức hệ của các lực lượng tiên tiến trong thế kỉ ánh sáng.
- Diễn biến của xung đột:
+ Cao trào: Phéc-đi-năng đòi giết Luizơ, nhưng tể tướng không sợ mà vẫn thách thức: “Đâm đi, nếu mũi kiếm của mày còn đủ nhọn”
+ Đột biến: Phéc-đi-năng tuyên bố phơi bày bí mật của tể tướng.
+ Mở nút: Tể tướng thôi không hạ lệnh bắt Luizơ: “Buông con bé ấy ra”. Năm bước phát triển của một vở kịch dường như được tập trung trong một đoạn trích ngắn ngủi! Nghệ thuật tạo dựng kịch tính (một trong những đặc điểm thể hiện tài năng xuất sắc của Sile), được phát huy cao độ qua các bước xây dựng tình huống. Đầu tiên là cách bố trí thế và lực của hai bên. Tình huống căng thẳng thể hiện trong số lượng nhân vật cùng một lúc xuất hiện rất đông, dàn thành hai lực lượng đối địch không cân xứng. Nếu bên Âm mưu là cha, là quận công, là các nhân viên pháp đình, là số đông, nhiều tay kiếm, thì bên tình yêu là con, là dân thường và một tay kiếm của Phéc-đi-năng. Sự chênh lệch về thế lực hai phe càng làm tăng sự đối lập gay gắt.
+ Đỉnh điểm của xung đột: Sự căng thẳng của xung đột còn được tạo nên bởi những pha (kết hợp các hành động) khác nhau, tăng dần mức độ quyết chiến. Lúc đầu, Phéc-đi-năng (chắc vì còn do dự trong việc đối đầu với cha) đã chỉ dùng đốc kiếm ngăn cản, tiếp đến, vì mức độ dữ dội của xung đột tăng, chàng quay mũi kiếm đâm bị thương mấy nhân viên pháp đình. Không thể ngăn cản được mức độc tàn bạo và quyết liệt của tể tướng chìa mũi kiếm vào Luizơ, hòng mong cái chết của nàng khiến tể tướng run sợ.
2. Ngôn ngữ và thái độ của nhân vật trong xung đột kịch.
- Ngôn ngữ nhân vật cũng được đẩy tăng dần mức độ căng thẳng
+ Đầu tiên, tể tướng không nói trực tiếp với Fecđinăng mà chỉ ra lệnh ngày càng sôi sục, giận dữ đối với bọn nhân viên pháp đình: “Chúng bây giúp tao một tay. Bắt lấy nó... tao phải nhắc lại lệnh của tao hay sao?... Quân tôi đòi hèn mạt”.
+ Còn Phéc-đi-năng, đối với bọn quan quân rất kiên quyết: “Chớ có đứa nào tìm cách động vào nàng... Thề độc có tử thần cùng tất cả mọi loài ma quỷ, lùi lại!”, nhưng đối với cha lúc đầu còn nhún nhường, van xin... “Xin cha hãy nghĩ đến bạn thân cha, cha ơi, đừng dồn ép con thêm nữa”. Trọng lượng lời van xin tăng dần: “Đừng dồn ép con đến chỗ cùng đường cha ơi!”.
+ Đến lúc tể tướng đối thoại trực tiếp với Phéc-đi-năng: “Tao muốn xem liệu chính tao có phải nếm lưỡi kiếm này không?” thì Phéc-đi-năng cay đắng thốt lên: “Thượng đế đã lầm, đã lẫn, chọn tên đao phủ đê hèn lên làm tể tướng mạt hạng”. Lời nói đối chọi nhau gay gắt: 'Lôi nói đi/ Cha vẫn cương quyết ư? Lôi nó đi/ cha vẫn cương quyết ư? Lôi nó đi/ Thà tôi đâm lưỡi kiếm này qua xác vợ tôi còn hơn'.
= > Ngôn ngữ nhân vật được đẩy tăng dần mức độ căng thẳng, dẫn đến mâu thuẫn dâng đến đỉnh cao với những lời lặp đi lặp lại, với mức độ gay gắt, quyết chiến càng tăng dần.
- Thái độ của hai nhân vật chính cũng tăng dần mức độ gay gắt:
+ Tể tướng từ đe dọa tới sôi sục giận dữ, cường độ, khiêu khích rồi như bị sét đánh.
+ Fecđinăng từ giận dữ đến van xin, cương quyết rồi ghê gớm.
= > Các pha hành động, ngôn ngữ và thái độ nhân vật được dẫn dắt khéo léo, hợp lôgic, dồn dập, làm xung đột kịch càng ngày càng gay gắt, thúc đẩy hành động và sự kiện, làm cho nhân vật bắt buộc lộ rõ nét tính cách.
V. Các bài văn mẫu
Đề bài: Phân tích bài Âm mưu và tình yêu
Bài tham khảo 1
Như một người hấp hối yêu cuộc đời mình sắp mất; khi đã bị tước đoạt tự do và dân chủ, người ta mới cuống cuồng đấu tranh cho những gì mình đã từng có… cuộc đời cứ lặng lẽ trôi theo những dòng chảy nghịch lý như thế. Bảy năm trong một chế độ nhà trường khắc nghiệt và tàn ác không những không làm dịu đi ngọn lửa trong một con người mà trái lại càng làm cho nó bùng lên dữ dội. Bảy năm là một khoảng thời gian tuy ngắn ngủi trong suốt một thế kỉ ốm yếu “chết tiệt” nhưng cũng đủ hâm nóng một con tim tràn đầy nhiệt huyết và làm nảy nở một thiên tài. Ngòi bút của Sile, thiên tài của Sile đã ra đời trong hoàn cảnh của một nước Đức đang chìm đắm trong bóng đêm của chế độ phong kiến mà nhất thiết phải có người khơi gợi những gì tất yếu thuộc về nền tảng của đạo đức và chân lý.
Là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho trái tim hừng hực khát vọng tự do và ý chí quật cường, Âm mưu và tình yêu của Sile dường như sẽ tồn tại vĩnh hằng. Trong bối cảnh nhỏ của sàn diễn, tất cả những điều tốt đẹp nhất và xấu xa nhất của xã hội cùng hiện hữu bên nhau. Hình ảnh một nước Đức rối ren và đầy phức tạp được thu nhỏ trước mắt người xem. Ở đây người ta có thể cùng sống hết mình với tình yêu cao cả của đôi trai tài gái sắc. Feedinăng và Luydơ hay nguyền rủa với những lời thậm tệ nhất về âm mưu thâm độc của tên tể tướng gian ác Fôn Vante mà có lẽ, ngoài hiện thực muốn được ngày sống hết mình như thế, người ta phải coi lại tấm gương tù đày của Sile trước khi mở miệng.
Với hàng loạt xung đột kịch diễn ra giữa hai lực lượng đối địch, phải nói, tài năng của Sile đã được chứng tỏ một cách rõ nét nhất. Mọi hành động, cử chỉ, lời thoại của nhân vật như đều được sắp xếp hoàn hảo. Mọi chi tiết đời thường lẫn sàn diễn đều ánh lên tư tưởng triết lý của một nhà xã hội học bậc thầy. Kịch bản của Sile dường như trọn vẹn đến từng đoạn trích. Mỗi mảng là một màn kịch nhỏ kết cấu chặt chẽ với năm bước của trình độ nghệ thuật kịch mẫu mực. Đoạn trích Cha vẫn cương quyết không chuyển chăng? Thật là ngang trái. Nó có sự góp mặt của số đông nhân vật trong một bối cảnh nhỏ hẹp tại nhà nhạc công Mile là bước giới thiệu đầu tiên giao đãi. Trong không gian ấy, tất cả nhân vật chủ chốt của vở kịch đều xuất hiện với sự xung đột sẵn có. Luydơ, nhân vật chính của màn diễn ngà ngất trong tay người yêu. Sự yếu đuối và nhỏ bé của người yêu là nguyên nhân tất yếu để thúc đẩy xung đột phát triển. Đó sự can thiệp của Fecdinăng, sự tương quan lực lượng quá chênh lệch. Một tể tướng Vante hùng hổ, dữ dội với đội quân pháp đình đông đảo trước một tiểu gia đình nhạc công Mile quá nhỏ bé. Bà mẹ Luydơ già nua chỉ biết quỳ sụp bên chân tể tướng và người chồng bất lực nhìn vợ con mình bị sỉ nhục. Phecdinăng hiểu mình phải làm gì trong hoàn cảnh ấy. Sự ra mặt của chàng không khác gì đổ thêm dầu vào lửa. Cao trào của cuộc đối đầu được mở ra với tình huống xung đột đã tới hồi căng thẳng cần giải quyết. Fecdinăng giận dữ đứng ngăn giữa Luydơ và nhân viên pháp đình. Vũ khí đầu tiên bảo vệ tình yêu chỉ là chuôi kiếm Fecdinăng hướng sự tấn công, vào lực lượng đối địch nhất thời là nhân viên pháp đình, đồng thời mở lời van “xin cha hãy nghĩ đến bản thân cha. Cha ơi đừng dồn ép con thêm nữa”. Rõ ràng chàng còn hi vọng vào tình phụ tử. Feedinăng chưa hề van xin cha. Biết đâu… Phải công nhận Sile có tài xây dựng hành động kịch hết sức chặt chẽ, các tình huống đan kết vào nhau một cách khéo léo và được dẫn dắt hợp logic. Tể tướng Fôn đáp trả lại sự chờ đợi của con trai chỉ bằng sự đe dọa với các nhân viên pháp đình. Sức mạnh uy quyền trong tay ông được vận dụng một cách triệt để. Điều đó chỉ đem lại cho Fecđinăng sự căm hận tột cùng. Chàng như không còn tự kiềm chế được mình: “Hãy thương tiếc lấy cha, dừng dồn ép con đến chỗ đường cùng, cha ơi” Có lẽ là lời cảnh cáo đầu tiên của đứa con hiếu thảo bị dồn ép vào bước đường cùng. Tể tướng sinh ra con nhưng lại không thể hiểu được con, nhất là trong hoàn cảnh này, uy quyền chỉ có thể làm ông mất đi tất cả. Ngọn lửa trong lòng Fecdinăng đang sùng sục cháy mà vẫn không thiêu rụi được cây đại thụ Fôn Vante. Bỏ ngoài tai lời thỉnh cầu và sự hùng hổ của con trai, ông vẫn giục lũ người ào ạt tiến lên. Khả năng tạo những nhân vật khơi gợi sự bùng nổ của Sile đã thành công trong trường hợp này. Thái độ khiêu khích và cố chấp của tể tướng đẩy xung đột lên tận cùng, diễn tiến sự kiện dồn dập hơn. Người xem căng thẳng hồi hộp theo từng hành động của nhân vật. “Việc giăng lấy Luydơ giao cho một nhân viên pháp đình” của tể tướng đã làm ngọn lửa hận thù bốc cao hơn. Pecđinăng cay đắng buông lời mạt sát cha. Hình như chàng đã cố gắng lắm mới buông lời nói đó. Hoàn cảnh thúc ép, nghịch cảnh đã biến một đứa con hết mực thương cha thành kẻ bất hiếu. Fecdinăng định nói tất cả những gì mình đã biết để cứu vãn tình thế nhưng còn danh giá gia đình, danh dự của cha. Lý trí Pecdinăng vẫn còn vẫn còn khối óc của một đứa con có trách nhiệm với gia đình chàng sẽ im lặng, biết đâu sự hi sinh của chàng sẽ làm cha đổi ý. Ý niệm cùng hủy hoại bản thân với người yêu đã tững làm biết bao người cha khác chùn bước. Người ta có thể làm tất cả mọi hành động tàn ác nhất, nhưng hổ nào lại nỡ ăn thịt con. Song, tể tướng Fôn Vaille dường như được tạo tư chất thép lạnh ông không hề rung cảm trước nguy cơ vĩnh viễn mất đi đứa con yêu dấu.
Bão táp đã dâng lên, nhưng thành quách vẫn kiên trì chống đối. Hai con hổ trong trận gườm nhau từng giây một. Tể tướng vẫn không thay đổi ý định trước mũi kiếm chực đâm vào hình hài mà mình từng ấp ủ. Pecđinăng ba lần đe dọa hủy mình cũng là ba lần tể tướng buông lời khích bác. Tính cách nhân vật cọ xát trên sàn diễn tạo nên những tình huống kịch ghê gớm. Bầu không khí khẩn trương đến tột độ. Bão biến đã trở thành con sóng thần, chực chờ vồ vập nuốt chửng tất cả. Rõ ràng Phecđinăng đã dùng hết mọi phương diện của một con người và bây giờ chàng đã thật sự “dùng đến thủ đoạn của loài ma quỷ. Hành vi của chàng không đúng với phong cách của người quân tử nhưng trong tình cảnh này không còn con đường nào để chọn. Đó là đòn sấm sét cuối cùng, hoặc sẽ quật ngã đối phương, hoặc chính chàng sẽ bị dòng điện đó phản tác dụng. Sự đột biến trong hành động của Fecđinăng được Sile xây dựng như một hiện tượng toàn mỹ, đòn quyết định của chàng đã được dùng đúng lúc và dừng lại dùng nơi cần thiết. Chính sự dừng lại hợp lý đó đã làm cho tể tướng “như bị sét đánh”. Nó đủ sức giải tỏa mọi xung đột và cởi nút cho vở kịch đang hồi gay cấn.
Trong một thời gian dài, kịch của Sile tồn tại ở vị trí số một và được xem là khuôn mẫu tiêu biểu cho tính kịch. Sự đánh giá ấy xét ở chừng mực nhất định, đã phản ánh được thiên tài của Sile. Tác phẩm của ông ra đời không đơn thuần chỉ để thỏa mãn thị hiếu nghệ thuật, mỗi tác phẩm, mỗi nhân vật đều là bản tuyên ngôn nóng bỏng phục vụ cho lý tưởng của tác giả và thời đại. Tuy nhiên xét cho cùng, dường như tất cả các nhân vật của ông đều từa tựa như nhau. Dù đó là một thiếu tá Fecdinang đang phục vụ cho triều đình hay một Cac Moorơ là hiện thân của tên cướp thì cả hai đều là những con người ngoan cường chống bạo quvền. Họ vì tình yêu cao cả mà chống lại âm mưu quỷ quyệt, vì trật tự xã hội xấu xa mà đi làm ăn cướp. Cả hai mang đậm tính khái quát xã hội, là loa phá ngôn cho tư tưởng Sile.
Khuynh hướng đấu tranh xã hội của họ rất mạnh mẽ, quyết liệt nhưng xét về tính cá thể hóa lại có phần nào trở nên mờ nhạt, công thức. Phecđinăng là hiện thân của con người lý tưởng, rất đẹp đẽ và cao cả. Chàng đấu tranh không phải vì lợi ích cá nhân thấp hèn mà vì tự do, vì hạnh phúc, vì công lý. Đó cũng là bản chất thời đại của thanh niên trong phong trào “Bão táp và xung kích”. Trong họ dạt dào sức sống mãnh liệt, ý chí quật cưỡng và tính cách sùng sục như núi lửa sẵn sàng thiêu đốt tất cả bạo lực cường quyền. Họ là sức mạnh của thời đại mang tính chiến đấu cao, là những luồng bão táp xô ngã chế độ phong kiến già cỗi lỗi thời và tàn bạo. Họ dọn đường cho những tư tưởng mới thức thời hơn, tân tiến hơn và dân chủ hơn. Đó là những nhân vật chung của xã hội, cái tôi bản ngã của họ bị che lấp hoàn toàn bởi cái tôi tốt đẹp của Sile. Ở họ chúng ta khó tìm thấy một chút suy tư, dằn vặt của đời sống cá nhân vặt vãnh. Họ trừu tượng và đơn giản như nhau. Cho nên các nhân vật của Sile hầu hết đều không để lại ấn tượng cụ thể mặc dù đã không ít người trong số họ đã từng gây xúc động trong lòng người xem và được xem như là hình tượng đẹp trong nền văn học thế giới. Đó là những nhân vật của riêng Sile, được xây dựng theo kiểu Sile và mang dấu ấn riêng của thiên tài Sile.
Tác phẩm của Sile là bản hùng ca về những con người không khuất phục bạo quyền. Họ can đảm đứng lên bao võ quyền lợi cho dân tộc mình, giai cấp mình không bằng bạo lực mà bằng đầu óc Fecdinăng vẫn có thể chống cha mình bằng mũi kiếm, bằng sự giết chóc. Nhưng Sile đã không cho phép nhân vật của mình làm như thế. Fecdinăng phải đánh gục cha mình bằng chính những tội lỗi do ông tạo nên. Đó chính là cách trả thù thông minh và sâu sắc nhất. Và hành động ấy cũng là biểu tượng hùng hồn nhất cho tư tưởng không muốn dùng bạo lực của Sile, cho sự mờ nhạt của triết lý bất hủ: “Cái gì thuốc thang không chữa lành thì đã có sắt, sắt không chữa được thì đã có lửa” mà một thời Sile tôn sùng để chữa chứng bệnh nan y cho xã hội.
Bài tham khảo 2
Một trong những đặc điểm nổi bật của nghệ thuật xây dựng nhân vật kịch của Schiller là việc nhân vật thường trở thành người phát ngôn trực tiếp cho tư tưởng của tác giả, những tư tưởng tiên tiến của thời đại. Sự nhiệt tình khi lên án chế độ phong kiến và sự thẳng thắn khi diễn đạt quan điểm chính trị đã khiến cho các nhân vật chính diện thể hiện ý chí kiên cường chống lại bạo quyền và khát khao tự do. Điều đó làm cho các nhân vật, bất kể tầng lớp, giới tính hay trình độ văn hóa cũng đều có những phát biểu và hành động tương tự. Trong đó, 'Âm mưu và Tình yêu' của nhà văn Friedrich Schiller là một tác phẩm văn học kinh điển trong thế giới văn học. Đoạn kịch này được coi là một cuộc đối đầu căng thẳng giữa hai nhân vật chính, trong đó tình yêu bị kéo vào cuộc đấu tranh quyền lực. Chỉ với vài nhân vật, tác giả đã tạo ra một thế giới phức tạp và thể hiện được tính cách con người.
Trong đoạn kịch này, hai nhân vật chính là Ferdinand và Luise đối mặt với nhau. Ferdinand là con trai của tể tướng Von Walter, đem lòng yêu Luise - một cô gái bình dân và là con của nhạc công Miller. Đó là một tình yêu trong trắng, dũng cảm và không quan tâm đến sự chênh lệch địa vị xã hội. Tuy nhiên, tình yêu của họ phải đối mặt với những âm mưu tăm tối. Tể tướng muốn con trai kết hôn với người phụ nữ tên Minna, một tình nhân mà ông đã từ bỏ để đạt được sự thăng tiến trong sự nghiệp chính trị. Đồng thời, người đồng li Vuôm đã chủ mưu để tể tướng nghi ngờ rằng Luise có tình cảm với một người khác. Âm mưu này gieo rắc nghi ngờ và gây đau khổ cho Ferdinand, khiến anh ta trầm luân và uống thuốc độc. Ferdinand buồn rầu ép Luise phải uống thuốc độc theo mình. Những âm mưu vụ lợi và quyền lực đã đánh tan tình yêu của họ, khiến tình cảm tan vỡ.
Qua đó, đoạn kịch này cũng giúp phát triển tư duy và tình cảm của hai nhân vật Ferdinand và Luise. Ferdinand ban đầu là một người đàn ông tự tin và quyền lực, nhưng qua cuộc đối đầu với Luise, ông trở nên mất kiểm soát và bị ám ảnh bởi sự đố kỵ và thù hận. Trong khi đó, Luise lại hết lòng trung thành và dũng cảm trước sự hiểm ác cũng như hạnh phúc trong tình yêu. Qua tình huống, ngôn ngữ sắc bén, thông điệp và sự phát triển nhân vật, tác giả tạo ra một tác phẩm đầy cảm xúc và mang tính nhân văn, khám phá sâu sắc về tình yêu và con người. Đoạn kịch này là một điểm nhấn đáng chú ý trong vở kịch 'Âm mưu và Tình yêu', mang đến trải nghiệm đáng nhớ cho người đọc và khán giả. Qua việc phản ánh cuộc đối đầu giữa tình yêu và quyền lực, Schiller đặt câu hỏi về giá trị của tình yêu và tầm quan trọng của đạo đức trong cuộc sống. Từ đó, người đọc có thể suy ngẫm và đặt câu hỏi về bản chất con người và sự lựa chọn của chúng ta trong một tình huống cụ thể. Tác phẩm như lời nhắc nhở về tầm quan trọng của lòng trắc ẩn và sự trân trọng con người. Trái tim của Ferdinand bị áp đảo bởi sự đố kỵ và hận thù, dẫn đến việc anh ta mất đi sự tỉnh táo và rơi vào âm mưu. Tác phẩm tạo ra một cuộc đối đầu căng thẳng giữa tình yêu và quyền lực. Schiller khám phá tầm quan trọng của tình yêu trong việc đánh bại những âm mưu và tham vọng. Luise, cô gái với lòng yêu thương chân thành là đại diện cho sự tình cảm và lòng trắc ẩn, đối đầu với Ferdinand – người bị ám ảnh bởi âm mưu gia đình và cuộc cạnh tranh quyền lực. Tác giả nhấn mạnh rằng tình yêu và thủy chung có thể chinh phục cả những tâm hồn tàn ác nhất.
Tác phẩm của Schiller là một bản ca ngợi về những con người không chịu khuất phục trước bạo quyền. Họ dũng cảm đứng lên bảo vệ quyền lợi của dân tộc, của giai cấp mà họ thuộc về, không bằng sự bạo lực mà bằng trí tuệ. Ferdinand cũng có thể chống lại cha mình bằng vũ khí, bằng sự giết chóc. Tuy nhiên, Schiller không cho phép nhân vật của mình làm như vậy. Ferdinand phải đánh bại cha mình bằng chính những tội lỗi mà ông đã gây ra. Đây chính là cách trả thù thông minh và sâu sắc nhất. Hành động đó cũng là biểu tượng cao cả nhất cho tư tưởng của Schiller đó là không muốn sử dụng bạo lực, đại diện cho triết lý vĩnh cửu về nhân tính trong cuộc sống.
Thưởng th.10.2024
Bảng xếp hạng
