Có thể nói, giáo dục là thứ vũ khí mạnh mẽ nhất mà con người luôn mang theo trên con đường chinh phục thế giới. Mục tiêu của giáo dục không phải là dạy cách kiếm sống hay cung cấp công cụ để đạt được sự giàu có, mà đó phải là con đường dẫn lối tâm hồn con người vươn đến cái chân và thực hành cái thiện. Thế nhưng, ngày nay, trước hiện tượng học tủ, học vẹt của nhiều học sinh không khỏi khiến ta đau lòng.

Học tủ là cách học đơn lập, chỉ học một phần kiến thức mà bỏ qua nhiều kiến thức khác nhằm đối phó với bài kiểm tra hoặc kì thi. Người học tủ thường chỉ học qua loa, sơ sài, học lí thuyết suông mà không gắn với thực hành, thực tế để rèn luyện kĩ năng, kiện toàn và phát triển năng lực người học.

Học vẹt là một cách nói ẩn dụ, ví cách học của học sinh như cách học của con vẹt. Học sinh chỉ bắt chước sao cho giống, lặp lại trôi chảy nhưng không hiểu gì. Học vẹt là cách học thụ động, tiêu cực. Người học chỉ nhớ được cái bóng của kiến thức chứ không lĩnh hộ được nội dung, ý nghĩa. Tuy ghi nhớ nhưng hoàn toàn không thấu hiểu tri thức. Từ đó không có kĩ năng và kinh nghiệm thực tiễn.

Học tủ, học vẹt rõ ràng là cách học lệch lạc, sai lầm và phản khoa học. Bởi chỉ học lí thuyết, không chịu suy nghĩ, lược bỏ kiến thức và xem thường việc thực hành rèn luyện kỹ năng nên không hiểu, không nắm chắc kiến thức dẫn đến không biết vận dụng vào thực tế, vào thực hành. Việc học như thế dẫn đến tốn thời gian, vô bổ.

Vì là học tủ, học vẹt cho nên không nắm bắt kiến thức một cách đầy đủ, toàn diện, phụ thuộc vào sự may mắn, nếu lệch tủ sẽ không đạt được kết quả như mong muốn, phụ công ơn thầy cô, tốn tiền bạc của bố mẹ. Đồng thời, cũng tạo ra một thói quen xấu, làm mất đi ý nghĩa tốt đẹp của việc học, và trở thành những con người không trung thực.

Việc học tủ, học vẹt không chỉ nguy hại cho bản thân mỗi học sinh mà còn ảnh hưởng đến xã hội. Thử hỏi xem, một đất nước toàn bộ học sinh chỉ biết gian dối, học chống đối, không có kiến thức thực chất, thì phát triển ra sao? Xã hội sẽ mất niềm tin vào ngành giáo dục của đất nước, chất lượng giảm sút, ảnh hưởng đến tiến trình phát triển và hội nhập của đất nước.

Nguyên nhân dẫn đến hai lối học trên trước hết đều bắt nguồn từ ý thức của học sinh. Nhiều bạn học sinh không có ý thức tự giác trong học tập. Trên lớp không chú ý nghe giảng, về nhà không chịu học bài, làm bài nhưng vẫn muốn điểm cao.

Học sinh không xây dựng kế hoạch học tập đúng đắn. Thái độ lơ là trong học tập, học tập thụ động, chủ yếu là để đối phó với thầy cô, gia đình, học vì muốn được điểm cao, muốn có tấm bằng chứ không thực sự hiểu ý nghĩa của việc học, thiếu hẳn động lực và mục đích học tập chân chính. Từ đó, lối học tủ, học vẹt dễ dàng chiếm lĩnh cách học.

Do chương trình giáo dục của nhà trường vẫn còn thiên về lý thuyết, thiếu thiết bị thực hành và các giờ học rèn luyện kỹ năng cho học sinh, đặc biệt là kỹ năng sống. Có quá nhiều kiến thức cần kiểm tra, đòi hỏi sự vận dụng, huy động phải cao nhưng thực tế giảng dạy lại không thể đáp ứng điều đó. Mặt khác, nhiều thầy cô và cha mẹ đôi khi đặt quá nhiều kì vọng lên con cái, vô hình đã tạo một áp lực nên họ, cho nên nhiều khi học sinh học vì thầy cô, cha mẹ chứ không phải vì bản thân.

Lối học tủ, học vẹt để lại những hậu quả không chỉ trước mắt mà còn lâu dài. Hai cách học này đều tốn thời gian và không đem lại kết quả gì. Vì không hiểu bản chất nên kiến thức nhanh quên, không khắc sâu, không thể áp dụng vào thực tế. Học sinh học tủ, học vẹt dễ bị lệch, kiến thức không toàn diện, nhân cách lệch lạc.

Hai cách học này còn làm giảm tính sáng tạo trong học tập của học sinh, dẫn đến lười vận động, lười suy nghĩ, kết quả học tập đương nhiên sẽ giảm sút. Hơn nữa, nó còn như một căn bệnh có thể lây lan với tốc độ chóng mặt giữa các học sinh. Nhiều học sinh học chay, học vẹt sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của nền giáo dục, kéo theo sự đi xuống của cả quốc gia và toàn xã hội vì học sinh là những chủ nhân tương lai sẽ góp phần xây dựng đất nước.

Mỗi người học sinh cần thay đổi nhận thức, thái độ của mình về việc học để tiến xa hơn trên con đường chinh phục tri thức. Trước hết là cần có ý thức học tập, xây dựng cho bản thân một phương pháp học tập đúng đắn. Với mỗi người khác nhau sẽ tự tạo cho mình một phương pháp phù hợp với bản thân. Có phương pháp học từ sớm thì việc học cũng sẽ nhẹ nhàng và hiệu quả hơn. Đặc biệt, học sinh cần tích cực, chủ động, sáng tạo trong việc học, không học đối phó, hời hợt. Nhà trường và gia đình cũng nên tạo một môi trường học tập sinh động, lành mạnh, thân thiện cho học sinh, tránh đặt quá nhiều kì vọng và áp lực.

Học sinh cung cần nâng cao ý thức về vai trò và tầm quan trọng của việc học tập đối với bản thân và tương lai. Học tập để lấp đầy tri thức, để hoàn thiện phẩm chất con người chứ không phải vì tấm bằng. Hãy học một cách tự giác, học đi đôi với hành, học đến đâu chắc đến đó. Chỉ có như vậy chúng ta mới tránh được cách học tủ, học vẹt.

“Học tủ, học vẹt” là cách học rất nguy hại, cần phải bài trừ và loại bỏ. Nếu nền giáo dục và toàn xã hội không mau chóng chấn chỉnh, loại trừ cách học nguy hại này khỏi đối tượng học sinh thì sẽ có rất nhiều người có bằng cấp nhưng lại không thể làm việc hay kiếm cơ hội sinh tồn trong cuộc sống này.

Mỗi người học sinh cần tránh xa lối học tủ, học vẹt. Học tập là suốt đời, vì thế chúng ta không nên để mình phụ thuộc vào chúng. Học vấn do người siêng năng đạt được. Cây học vấn có những chùm rễ cay đắng nhưng lại cho ta hoa trái ngọt ngào. Bởi thế, hãy cần mẫn học tập mỗi ngày, đừng học tủ, học vẹt, học đối phó nữa. Lối học ấy chỉ mang lại thất bại và sự khổ đau cho con người mà thôi.