• Giới thiệu tác giả:Y Phương là nhà thơ người dân tộc Tày, sinh ra và lớn lên ở Trùng Khánh – Cao Bằng, ông một nhà thơ chiến sĩ. Thơ ông cuốn hút người đọc bằng vẻ đẹp vừa chất phác, mộc mạc, vừa mạnh mẽ, trong sáng. Ngôn ngữ và hình ảnh thơ của ông in đậm dấu ấn tư duy hồn nhiên và lối nói rất giàu hình ảnh của người miền núi.
• Giới thiệu bài thơ: "Nói với con"ra đời vào năm 1980, in trong tập “Thơ Việt Nam 1945 – 1975"khi đời sống tinh thần và vật chất của nhân dân cả nước nói chung và đồng bào các dân tộc thiểu số nói riêng còn vô cùng khó khăn, thiếu thốn. Từ hiện thực ấy, Y Phương viết bài thơ này để bày tỏ tình yêu quê hương và niềm tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của dân tộc mình; để tâm sự với chính mình và nhắc nhở con cái sau này.
• Giới thiệu đoạn trích: Đoạn trích là khổ một của bài, là lời tâm sự, dặn dò của cha với con con về cội nguồn sinh thành và nuôi dưỡng con.

2. Thân bài

a) Lời người cha dặn con

- Cội nguồn sinh thành, nuôi dưỡng con trước hết là gia đình:

Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
ai bước tới tiếng cười.

• Những hình ảnh thơ giàu giá trị tạo hình: “chân phải/chân trái/một bước/hai bước" đã khắc họa những bước chân trẻ thơ chập chững, non nớt. Đó là hình ảnh của con với những bước đi đầu tiên trong cuộc đời.
• Thủ pháp liệt kê "tiếng nói/cười", "tới cha/mẹ"gợi hình ảnh em bé đang tuổi tập nói, tập đi và không khí gia đình ấm áp, yêu thương. Qua đó, ta cũng cảm nhận được ánh mắt dõi theo, khích lệ và vòng tay đón đợi, sẵn sàng nâng đỡ con của người cha, người mẹ.

• Bằng những lời lẽ giản dị, người cha nói với con: gia đình chính là cội nguồn tinh thần, nuôi dưỡng con, là cái nôi cho con những yêu thương, ấm áp đầu đời.

  Đoạn thơ còn mang ý nghĩa khái quát: Con phải học nói, học đi, để khôn lớn trưởng thành. Trên hành trình ấy, sự vững vàng "một bước/hai bước", sự hiểu biết "tiếng nói/tiếng cười" đều có được do công sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ. Vì thế, con không được phép quên công lao của mẹ cha.

  - Cội nguồn sinh thành, nuôi dưỡng con còn là quê hương:

  Người đồng mình yêu lắm con ơi
  …Con đường cho những tấm lòng

• "Người đồng mình"với cuộc sống lao động, nếp sinh hoạt hàng ngày và không gian sống (cánh rừng, con đường về nhà, về bản) đã mang đến tình yêu quê hương xứ sở.
• Hình ảnh giàu sức gợi "đan lờ cài nan hoa" vừa tả thực công cụ lao động được trang trí đẹp đẽ, vừa gợi đôi bàn tay cần cù, khéo léo, tài hoa và óc sáng tạo của con người. "Vách nhà ken câu hát" tả thực sinh hoạt văn hóa của người đồng mình, tả cảnh hát cho nhau nghe tràn đêm, suốt sáng khiến vách nhà như được ken dày những câu hát say sưa, tinh tế; gợi tâm hồn tinh tế, phong phú, tràn đầy lạc quan của người đồng mình.
• Thủ pháp nhân hóa: "rừng cho hoa" là vẻ đẹp của thiên nhiên, cũng là niềm vui, hạnh phúc mà quê hương ban tặng, qua đó ngợi ca sự giàu có và hào phóng của thiên nhiên quê hương. "Con đường cho những tấm lòng" gợi được tình cảm gắn bó, keo sơn thắm thiết của người đồng mình với căn nhà, với làng bản; gợi những bàn chân, những tấm lòng trở về với quê hương, xứ sở.