xưa,ở một ngôi làng nọ có hai vợ chồng nghèo. Họ tuy tuổi đã cao nhưng mãi vẫn chưa có được một mụn con. Một hôm, người vợ đi ra đồng, nhìn thấy một bàn chân to liền đặt chân mình vào ướm thử. Nào ngờ, về nhà bà đã thụ thai. Đến tháng thứ mười hai, bà sinh ra một cậu con trai mặt mũi khôi ngô, tuấn tú. Hai vợ chồng mừng rỡ đặt tên đứa trẻ là Gióng. Thế nhưng niềm vui lại nhanh chóng biến thành nỗi lo khi hai vợ chồng thấy Gióng lên ba tuổi mà vẫn chưa biết nói, biết cười, đặt đâu nằm đó.

Bấy giờ, có giặc đến xâm lược bờ cõi nước ta. Nhà vua vô cùng lo lắng mới lệnh cho sứ giả đi khắp nơi rao tìm người hiền tài ra giúp nước. Vừa nghe thấy tiếng sứ giả loa truyền, cậu bé đã bỗng cất tiếng nói đòi mẹ cho gọi sứ giả vào gặp. Mẹ Gióng thấy con mình cất tiếng nói bèn vô cùng mừng rỡ, chạy đi mời sứ giả. Khi gặp sứ giả, Gióng liền bảo sứ giả về tâu với vua, làm cho mình một áo giáp sắt, một con ngựa sắt và một cái roi sắt để đi đánh giặc. Sứ giả nghe vậy liền về bẩm báo với nhà vua, nhà vua mừng rỡ truyền cho thợ làm gấp ngày đêm.

Kỳ lạ hơn, từ sau hôm gặp sứ giả, cậu bé lớn nhanh như thổi, ăn bao nhiêu cũng không thấy no. Cả làng cùng góp gạo nuôi Gióng, ai cũng mong cậu lớn nhanh, khoẻ mạnh để giúp vua đánh giặc, cứu nước. Chẳng bao lâu sau, Gióng đã hoá thành một chàng trai cao to, khoẻ mạnh, nhận được những thứ mà mình yêu cầu từ nhà vua, Gióng lập tức lên đường đi đánh giặc. Ngựa hí dài mấy tiếng vang dội, phun lửa, lao thẳng vào đám giặc. Tráng sĩ phi ngựa đến đâu, dẹp tan quân giặc đến đó. Roi sắt gãy, Gióng nhổ cả bụi tre để làm vũ khí. Lũ giặc sợ hãi, giẫm đạp lên nhau mà chạy. Tráng sĩ đuổi theo đến chân núi Sóc. Đến đây, một mình một ngựa, Gióng bay lên đỉnh núi, cởi bỏ áo giáp, cả người và ngựa bay về trời.

Từ đó, vua nhớ công ơn, phong Gióng làm Phù Đổng Thiên Vương và lập đền thờ tại quê nhà. Những nơi ngựa sắt phi qua để lại ao hồ, rặng tre bị ngựa phun lửa cháy trở nên vàng óng ả, hàng năm, nhân dân vẫn tổ chức lễ hội để tưởng nhớ công ơn của Thánh Gióng