Nhà thơ Huy Cận sinh ra tại một vùng quê nghèo Hà Tĩnh, trong cuộc đời của mình ông đã cống hiến trọn vẹn cho công cuộc chiến đấu của đất nước và dành tình yêu thiết tha cho thơ ca dân tộc. Bởi vậy mà Huy Cận được xem là một tác giả tiêu biểu của nền văn học Việt Nam. Nếu trước cách mạng, thơ ông mang nặng nỗi buồn da diết, nỗi sầu nhân thế của những kiếp người nhỏ bé lênh đênh thì sau cách mạng, thơ ông mang sức sống mới với những hy vọng, tin yêu, những cảm quan đẹp đẽ, tích cực hơn với đời sống, đặc biệt với những người dân trong cuộc sống lao động. Bài thơ ” Đoàn thuyền đánh cá” in trong tập ” Trời mỗi ngày lại sáng” là một tác phẩm và thể hiện rõ phong cách thơ ông sau cách mạng được nhiều người biết đến, bởi vậy từng có nhận định rằng “bài thơ Đoàn thuyền đánh cá là một bài thơ đầy ánh sáng”

Đoàn thuyền đánh cá được viết nhân một dịp Huy Cận có chuyến đi thực tế ở vùng đất mỏ Quảng Ninh, vào những ngày miền Bắc trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đây được xem là một bài thơ đầy ánh sáng, đó là ánh sáng của thiên nhiên của vũ trụ bao la, ánh sáng của sự trù phú, thịnh vượng của biển cả, là ánh sáng của niềm tin, của ý chí và nghị lực phi thường bền dẻo của những người lao động. Như một khúc ca khải hoàn về những người dân chài miệt mài lao động, dẫu khó khăn vẫn hăng say trong công việc của mình.

” Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi”

Khi màn đêm dần buông xuống, thiên nhiên cũng nghỉ ngơi sau ngày dài lao động, cũng là lúc những người dân chài ra khơi, công việc thường ngày quen thuộc. Lúc này đây, vũ trụ, biển cả là ngôi nhà thứ hai của họ, dang tay chào đón những con người lao động vượt sóng, vượt gió ra khơi. Cánh buồm căng cùng gió mang theo câu hát tâm tình, câu hát cho bao hy vọng, bao niềm thương của người với biển cả

” Hát rằng cá bạc biển đông lặng
Cá thu biển đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
Đến dệt lưới ta đoàn cá ơi”

Lời hát cất cao giữa trời biển mênh mông, tiếng hát hào sảng ngợi ca sự giàu có của mẹ biển cũng là khúc hát mời gọi từng đàn cá đến dệt lưới, cầu mong cho một chuyến đi bội thu với trời yên ,biển lặng. Trong câu hát gửi gắm tất cả bao nỗi niềm của người dân, sự phấn chấn, hứng khởi và cả những niềm vui lao động trong công cuộc chinh phục thiên nhiên của con người. Dường như trong những lời ca ấy chất chứa “muôn luồng sáng” tuyệt diệu nhất dệt những làn sóng biển thành muôn vàn điều đẹp đẽ. Một khí thế ra khơi đường hoàng, hăm hở, hứa hẹn một chuyến đi đầy bội thu với đầy ắp những cá tôm trở về.

“Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng”

Giữa biển cả mênh mông, cánh buồm thuyền tuy nhỏ bé nhưng không vì thế mà yếu ớt, bị gió biển làm lụng lay. Bằng sự điều khiển, bằng sức mạnh của người lao động, thuyền và người làm chủ trước thiên nhiên kỳ vĩ. Thuyền bây giờ đây không công nhỏ bé ,đơn độc mà trở nên lớn lao, hài hoà, sánh ngang với vũ trụ bao la. Thuyền lướt băng băng trên từng đợt sóng, lòng người phơi phới hăng say trong công cuộc kiếm tìm những luồng cá của mình. Những người dân chài ra khơi xa, bằng kinh nghiệm của mình, dàn đan những thế trận hiểm nguy lùa cá vào lưới, một công việc chứa đựng những vất vả và cần sự tỉ mỉ, vượt khó, tập trung cao độ. Họ làm việc không ngừng nghỉ và hăng say cho thấy cuộc chinh phục thiên nhiên của những người nghệ sĩ chốn biển cả thật đáng khâm phục.

“Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng.
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe,
Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.”

Biển cả quê hương giàu đẹp và trù phú với biết bao loài cá. Giữa ánh trăng sáng cùng mặt nước long lanh, những nàng cá thoả sức vẫy vùng, phô trọn nét đẹp uyển chuyển của cơ thể mình. Cá song lấp lánh như ánh đuốc hồng, cái đuôi quẫy tung tăng trong làn nước óng ánh, tiếng đêm như thở theo từng nhịp làm việc của người lao động, theo từng nhịp của thời gian. Trăng, nước, mây trời, và lòng người như hoà làm một, cùng nhau lao động, cùng nhau tâm tình, tất cả tạo nên một vẻ đẹp đầy sức sống, dù vất vả nhưng ta không hề thấy sự mệt mỏi hay tiếng thở than nào, điều đó thực, quá đỗi quý giá biết bao. Dường như, ta còn thấy được ở đây là những sự biết ơn, sự trân trọng của người lao động đối với mẹ thiên nhiên, biển cả cũng như lòng mẹ vậy, bao dung, chở che cho ta vượt những hiểm nguy, mang đến cho ta bao cá tôm, nuôi lớn bảo thế hệ dân chài lưới.

“Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng
Vảy bạc đuôi vàng lóe rạng đông
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.”

Lúc ánh sao mờ dần cũng là khi trời sắp sáng, những người dân vẫn bền bỉ dẻo dai với công việc của mình cho kịp chuyến trở về khi bình minh lên. Dù đã trải qua những mệt nhọc suốt một đêm dài song họ vẫn dồi dào sức lực, vẫn hăng say với “những mẻ cá nặng” , đó là thành quả sau bao sóng gió đã vượt qua. Ánh nắng sớm mai rọi vào từng mẻ cá tạo nên sự lấp lánh, hấp dẫn, như đang cùng người lao động chào đón ngày mới trong niềm rạng rỡ với thành quả của mình.

“Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi”

Đoàn thuyền trở về trong niềm hân hoan, vui sướng, ánh lên sự lạc quan, phấn khởi. Câu hát cùng cánh buồm lại tiếp tục cất lên như khúc khải hoàn mừng thắng lợi. Ta thấy được bao niềm vui của người dân chài trong công việc của mình, trong niềm vui xây dựng quê hương đất nước ngày càng giàu đẹp. Bài thơ với những vẻ đẹp dung dị và yên bình trong lao động trên quê hương đổi mới. Ánh sáng huy hoàng trong bài thơ luôn mãi vang vọng, là động lực của những người lao động mang niềm tin, mang hy vọng vào tương lai, vào công cuộc đổi mới của quê hương, đất nước mình.

Một bức tranh đoàn thuyền đánh cá của những người làm động làm chủ cuộc sống mới đầy ý vị và giàu chất suy tưởng. Giọng điệu bài thơ vừa khoẻ khoắn vừa lãng mạn, bay bổng, hào hứng mang đến cho người độc những dòng xúc cảm khó tả, thêm tin yêu cuộc sống, tin yêu những chân giá trị vững bền của đời sống lao động.