Trong suốt sự nghiệp của mình, thi nhân Nguyễn Khuyến đã có biết bao nhiêu tác phẩm gây ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả từ cổ chí kim tới nay. Những tác phẩm ấy có thể kể đến như “Bạn đến chơi nhà”, “Tiến sĩ giấy”,... Thế nhưng, cũng có một tác phẩm đặc biệt không kém đó là “ Hỏi thăm quan Tuần bị cướp”.

Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến là một trong những tác giả nổi bật của làng văn chương Việt Nam thời kì Trung đại. Ông là một người tài năng, yêu nước thương dân. Sinh ra và gắn liền cuộc đời với quê hương, có lẽ cũng bởi vậy những bài thơ của ông thường là viết về cảnh làng quê của Việt Nam. Thơ nôm của Nguyễn Khuyến luôn giàu cảm xúc với thiên nhiên, với con người cũng như là với quê hương. Ông và quan Tuần vốn là chỗ tri kỉ từ lâu. Mặc dù cho quan Tuần lớn hơn thi nhân Nguyễn Khuyến gần chục tuổi, nhưng không bởi vậy mà điều đó ảnh hưởng tới tình bạn của hai người. Bài thơ “Hỏi thăm quan Tuần mất cướp” được tác giả sáng tác lại dựa trên bức thư hỏi thăm của hai người sau khi nghe tin nhà của bạn mình bị mất cướp. Bài thơ không chỉ là những lời hỏi thăm, động viên người bạn mà còn cho thấy được vẻ đẹp đáng trân trọng và nể phục của hai người bạn.

Ngay từ những câu thơ đầu tiên, tác giả đã hỏi người bạn của mình về sự việc đáng sợ mà ngày hôm đó người bạn đã phải trải qua: “Tôi nghe kẻ cướp nó lèn ông,/ Nó lại lôi ông ra giữa đồng." Rồi ngay sau đó là một lời an ủi người bạn: "Lấy của đánh người quân tệ nhỉ!". Đó vừa là một câu cảm thán thốt ra từ suy nghĩ của tác giả về sự độc ác, táng tận lương tâm của lũ cướp vô nhân tính. Nhưng cũng là một lời an ủi với người bạn tri kỉ của mình giúp cho người bạn cảm thấy được giải tỏa được những nỗi sợ hãi và ấm ức trong lòng. Những câu hỏi thăm của ông cũng mang trong đó sự xót xa, thương cảm cho người bạn của mình. Quan Tuần tuổi tác vốn đã cao, người lại gầy yếu, những hành động mà đám cướp gây ra lại càng làm ảnh hưởng tới sức khỏe của vị quan già. Khi xưa, an toàn của ông được đặt lên hàng đầu, chẳng bao giờ bị mất tới một sợi lông mày, vậy mà giờ đây lại bị bọn cướp lôi ra tận ngoài đồng để đánh. Cũng chính bởi vậy mà tất cả mọi người đều lo lắng, quan tâm tới tình hình sức khỏe của ông. Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến cũng khuyên nhủ bạn mình rằng đừng nên nói lí với phường ngông cuồng. Cứ đưa vật chất cho lũ táng tận lương tâm ấy thì chí ít chúng cũng để yên cho ông.

Đáp lại lời hỏi thăm của Nguyễn Khuyến, quan Tuần cũng gửi lại một bức thư để cảm ơn tấm lòng của người bạn thân. Ông cảm ơn những lời hỏi thăm của người bạn từ nơi phương xa, ông cũng giãi bày những suy nghĩ, những cảm xúc của mình khi phải trải qua sự việc đáng sợ ấy. Ông dường cũng thở dài cho hiện thực xã hội đã dần mất đi những đạo đức vốn có của nó mà ngày càng trở nên loạn lạc, suy đồi. Độc giả dường như cũng vô cùng kính nể với tình bạn khăng khít giữa hai người bạn ấy. Tuy họ không thể cùng nhau trải qua những sự việc trong cuộc sống, thế nhưng họ luôn sẵn sàng giúp đỡ, chia sẻ với nhau từ những câu chuyện nhỏ nhặt tới những câu chuyện to lớn trong cuộc sống. Có lẽ, đó chính là điều đáng quý nhất cần có ở mỗi tình bạn.

Bài thơ “Hỏi thăm quan Tuần mất cướp” đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật quen thuộc cùng với giọng nói trìu mến, thân thiết như những lời tâm sự đã tạo ra cho độc giả ấn tượng sâu sắc về bài thơ. Nội dung của bài thơ cũng đã phần nào ca ngợi, tôn vinh sự chân thành, mộc mạc, cũng như gắn kết trong tình bạn đẹp của hai vị danh thần trong bài thơ.

Có thể nói Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến đã tạo nên những áng thơ bất hủ cho kho tàng thơ ca Việt Nam, đặc biệt là nền thơ ca Trung đại. Ông sẽ mãi tỏa sáng trên nền trời rộng lớn kia với những tác phẩm in dấu ấn trong lòng độc giả mọi thời đại.