Cao Bằng không chỉ nổi tiếng là cái nôi của cách mạng, với bề dày lịch sử văn hóa lâu đời, truyền thống gắn bó nghĩa tình trong suốt những năm tháng kháng chiến chống Pháp đầy gian khổ. Mà thêm vào đó với sự đa dạng trong cộng đồng các dân tộc thiểu số nơi đây cũng nổi tiếng với hàng loạt các lễ hội truyền thống của nhiều dân tộc khác nhau như lễ hội Lồng tổng, Lễ hội Nàng Hai, lễ hội Pháo Hoa,... Đặc biệt vào mùa xuân "Thanh minh trong tiết tháng ba/Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh" thì có lễ hội Thanh Minh một ngày hội lớn và quan trọng bậc nhất của người Nùng, được tổ chức linh đình có thể sánh ngang với Tết Nguyên Đán của người Kinh.

Tiết Thanh Minh có lẽ không phải là một ngày lễ tết riêng biệt của người dân tộc Nùng An tại Phúc Sen, Cao Bằng, thế nhưng chỉ có người dân ở nơi đây mới có tục lệ tổ chức ngày này thành một lễ hội lớn mang tên là lễ hội Thanh Minh, với nhiều nghi thức nghi lễ, các hoạt động vui chơi linh đình chẳng khác gì ngày Tết dưới miền xuôi, tạo nên một dấu ấn đặc trưng trong phong tục truyền thống của người Nùng. Không ai biết được rằng lễ hội Thanh Minh đã có từ bao giờ, chỉ biết rằng đây là một phong tục đã có từ rất lâu đời và được người dân bản xứ xem là một nét đẹp truyền thống không thể thiếu của cộng đồng, được tổ chức đều đặn vào ngày 8/3 âm lịch hàng năm, náo nhiệt nhất là tại Phúc Sen, Quảng Uyên, Cao Bằng. Tương truyền lễ hội Thanh Minh của người Nùng bắt nguồn từ một câu chuyện tình yêu cảm động khi xưa của chàng trai tên Sinh (Thanh) và cô gái tên Mình (Minh), vốn nổi tiếng xinh đẹp và nết na. Hai người yêu nhau tha thiết và tự nguyện về chung sống với nhau như vợ chồng, dù chưa được cưới hỏi, cùng lúc đó trong vùng có một tên quan tham vì ham muốn sắc đẹp của nàng Mình mà dùng mọi thủ đoạn khiến cặp đôi trẻ tuổi gặp nhiều khó khăn, trắc trở. Cuối cùng vì đau đớn và tủi nhục quá nên hai người đã quyết định cùng quyên sinh để nối tiếp tình duyên dưới suối vàng. Chỗ hai người trầm mình là một khe sâu có nước chảy ra trong vắt, kể từ đó bỗng tuôn trào thành một dòng suối dồi dào, nước đi đến đâu cây cối, muôn vật xanh tươi đến đấy, đời sống nhân dân trong bản làng trở nên sung túc, tốt đẹp hơn bao giờ hết. Chính vì vậy người ta tin rằng cái chết để giữ trọn tình yêu chung thủy của nàng Mình, chàng Sình đã cảm động trời đất, để cho họ được vĩnh viễn bên nhau cùng phù hộ, độ trì, quanh quẩn bên mảnh đất quê hương. Người dân vì cảm động trước tình cảm sắt son của đôi lứa cũng như biết ơn hai người họ nên đã tổ chức lễ hội Sinh Mình (Thanh Minh) để tưởng nhớ, mong cho cặp đôi được đoàn tụ, không chia lìa đồng thời phù hộ, độ trì cho bản làng được ấm no, yên vui. Cho đến ngày hôm nay lễ hội Thanh Minh không chỉ là để ca ngợi tình yêu chung thủy, trong sáng đôi trai gái Sinh Mình, mà còn có ý nghĩa cầu chúc cho mùa màng bội thu, đời sống được sung túc, vui vầy, đồng thời tỏ lòng biết ơn tổ tiên, cha ông, những người đã khuất đã phù hộ cho gia đình trong năm vừa qua. Những đôi trai gái yêu nhau thì cầu chúc được một tình yêu bền chặt, một cuộc sống bình dị, giản đơn mà hạnh phúc.

Cũng như nhiều lễ hội truyền thống khác, lễ hội Thanh Minh cũng được chia làm hai phần là phần lễ và phần hội. Trong đó phần lễ được tổ chức một cách cẩn thận, chu đáo, thể hiện tấm lòng thành kính thiêng liêng với các vị thần linh, tổ tiên và tấm lòng tiếc thương với những người đã khuất. Mâm cỗ cúng được chuẩn bị chu đáo với các món ăn truyền thống của người Nùng An bao gồm heo quay nguyên con, xôi ba màu (hoặc xôi 5 màu, bảy màu), bánh trôi, gà luộc, trứng luộc, cá chiên, hoa quả, rượu ngon, giấy tiền vàng mã,... Lễ cúng được tổ chức tại miếu Thổ Công của xã Phúc Sen do một người có vai vế và tiếng tăm bậc nhất trong làng đứng ra làm lễ. Những gia đình tham gia nghi lễ đều phải mang theo một mâm cỗ nhỏ để tỏ lòng thành kính với bề trên, cầu chúc cho gia đình mình năm mới làm ăn được may mắn, ấm no, hạnh phúc. Bên cạnh việc làm lễ cúng tưởng niệm đôi trai gái Sinh Mình, thì người ta còn làm lễ tạ ơn các vị thần Thổ Công, Thần Nông, để cầu mong cho một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Sau khi kết thúc phần lễ trong miếu, người ta lại tiếp tục làm lễ ở khe nước nơi đôi trai gái Sinh Mình đã quyên sinh, không chỉ cầu chúc cho họ mãi mãi bên nhau mà các cặp đôi trẻ còn cầu mong được họ phù hộ cho có một tình yêu trong sáng, thủy chung, một cuộc đời hạnh phúc, gắn bó bên nhau. Hết phần lễ trang trọng, thiêng liêng là đến phần hội sôi nổi, rộn rã với đủ các hoạt động vui chơi ăn uống linh đình. Một số các trò chơi dân gian có thể kể đến như là lẩy cỏ, tung còn, cà kheo, đi gậy,... Bên cạnh đó còn có những tiết mục văn nghệ đặc sắc, những câu hát giao duyên của các đôi trai gái "Hoa guột nở bên đường xanh biếc/ Ta đây định vài lời chào trước/ Chẳng biết bạn có đáp lời hay không/ Hay bạn muốn để ta phải chào suông...", rồi cũng từ đó biết bao cặp nam thanh nữ tú được người đi trước phù hộ mà phải lòng nhau rồi nên duyên vợ chồng.

Lễ hội Thanh Minh là một trong những nét đẹp trong phong tục văn hóa truyền thống của người Nùng An tại Cao Bằng, góp phần tô thêm một mảng màu rực rỡ vào bức tranh văn hóa đa đa dạng và phong phú của cộng đồng các dân tộc miền núi cũng như trong nền văn hóa truyền thống Việt Nam. Ngày hôm nay chúng ta cần phải có ý thức giữ gìn và trân trọng những vẻ đẹp này, những vẻ đẹp làm nên một đất nước không chỉ giàu có về tài nguyên thiên nhiên mà còn giàu có cả về nền văn hóa dân tộc đa sắc, đa màu.