Chúng ta thường hay nói: “Cần cù bù thông minh”. Sự thật, đức tính chuyên cần quan trọng hơn cả sự thông minh. Nó được hình thành từ sự đào luyện, vượt qua chính bản thân mình, nên nó là thứ bảo bối giúp ta san bằng mọi trở lực và gây dựng nên sự nghiệp vững vàng. Nhân vật kiến đại diện cho đức tính ấy, khi bị mối chế giễu, kiến đã đáp lại lời của mối một cách nhẹ nhàng:

“Trên địa cầu nhân loại

  Hễ có làm thì mới có ăn

    Sinh tồn là cuộc khó khăn

    đàn vì tổ nên thân gầy gò”

Lời đối đáp khéo léo lí giải nguyên nhân đàn kiến chăm chỉ lao động, kiến hiểu ra giá trị của lao động và sinh tồn. Ngoài ra, ta thấy kiến còn giàu đức hi sinh. Kiến cố gắng vì tập thể chung. Nếu chỉ có hưởn thụ mà không cống hiến con người ta sẽ dễ rơi vào trạng thái giống như mối kia, sống dựa dẫm, không tạo ra giá trị cho cuộc đời mình. Kiến đang sống vui vẻ và hạnh phúc bằng thực lực của chính mình không phải dựa vào kể khác.

Trong lời nói của mối cũng nói ra nguyên lí ở đời, nếu ta cứ dựa mãi vào kẻ khác thì vô tình ta đã dập tắt năng lực phấn đấu, làm chai cứn sức học hỏi và sáng tạo của mình, nhà kia khi bị mối đục khoét dần dần sẽ phá vỡ cấu trúc ngôi nhà khiến cho chính mối bị nguy hiểm:

     “Các anh chẳng vun thu xứ sở

Cứ đục vào chỗ ở mà xơi

Đục cho hết khắp mọi nơi

            Nhà kia đổ xuống đi đời các anh”

Khi chỗ dựa duy nhất của mối bị mất đi thì chắc chắn mối cũng đi đời. Lời của kiến là lời cảnh tỉnh cho những kẻ hay ăn lười làm trong cuộc sống. Con người sống mà không thể vươn tới, không thể phát huy, không có gì mới mẻ thì đó là kiếp sống mòn, vô nghĩa. Mỗi người đừng như mối kia, phải sống chăm chỉ cống hiến hết mình. Và để sửa tính lười biếng, ta cần nghiêm khắc kỉ luật, tự động viên nhắc nhở bản thân thường xuyên nhìn vào tấm gương vượt khó trong cuộc sống để học tập. Nỗ lực vượt qua được tật lười biếng để lúc nào cũng hăng hái đi tới là ta đã chính thức bước vào vương quốc của sự thành công.
Xem thêm tại: https://loigiaihay.com/hay-phan-tich-nhan-vat-kien-trong-bai-tho-ngu-ngon-con-moi-va-con-kien-a123490.html