- Hai câu thực trong bài thơ “Cảm hoài” của Đặng Dung miêu tả những hiện tượng thiên nhiên và xã hội, cụ thể là:

+ Hiện tượng thiên nhiên: Hình ảnh “mây trôi” và “nước chảy” tượng trưng cho sự trôi chảy của thời gian và sự biến đổi không ngừng của cuộc sống. Đây là những hiện tượng tự nhiên, nhưng lại mang ý nghĩa sâu sắc về sự vô thường và không thể kiểm soát được của thời gian.

+ Hiện tượng xã hội: Hình ảnh “người anh hùng lỡ vận” phản ánh tình cảnh của những người tài giỏi nhưng không gặp thời, không thể thực hiện được chí lớn. Đây là hiện tượng xã hội phổ biến trong thời kỳ loạn lạc, khi mà những người có tài năng và lòng yêu nước không thể phát huy được khả năng của mình do hoàn cảnh lịch sử.

- Mối liên hệ với nỗi cảm hoài của nhân vật trữ tình

Những hiện tượng này có mối liên hệ chặt chẽ với nỗi cảm hoài của nhân vật trữ tình:

+ Sự trôi chảy của thời gian: Hình ảnh “mây trôi” và “nước chảy” gợi lên cảm giác buồn bã, tiếc nuối về thời gian đã qua, những cơ hội đã mất. Nhân vật trữ tình cảm thấy bất lực trước sự trôi chảy không ngừng của thời gian, không thể níu giữ hay thay đổi được gì.

+ Người anh hùng lỡ vận: Hình ảnh này thể hiện nỗi uất hận và tiếc nuối của nhân vật trữ tình khi không thể thực hiện được chí lớn, không thể đóng góp cho đất nước. Đây là nỗi đau của những người có tài năng nhưng không gặp thời, phải sống trong cảnh bất lực và cô đơn.

Qua hai câu thực, ta thấy rõ nỗi cảm hoài sâu sắc của nhân vật trữ tình về sự vô thường của thời gian và sự bất lực trước hoàn cảnh xã hội. Điều này giúp chúng ta hiểu thêm về tâm trạng và cảm xúc của những người anh hùng lỡ vận trong lịch sử.