Mẹ luôn là chủ đề muôn thuở trong thơ ca và kho tàng văn học Việt Nam. Viết về mẹ, có biết bao nhiêu điều không kể hết, bao nhiêu công ơn không trả kịp. Trong số các bài thơ về mẹ, Nhớ mẹ năm lụt của Huy Cận là bài thơ đã để lại trong lòng người đọc nhiều ấn tượng và cảm xúc nhất. Tiêu đề đã bao trùm  toàn bộ nội dung bài thơ, là những thước phim quá khứ về những ngày tháng lũ lụt khổ sở cùng mẹ của tác giả.

Bài thơ lấy cảm hứng từ những năm lụt. Đó là những ký ức khó phai trong tâm hồn nhà thơ. Theo dòng hồi tưởng, nhà thơ kể về những năm tháng chạy lụt không thể nào quên. Trên căn nhà nhỏ chênh vênh, rách bươm vì đói nghèo, hai mẹ con đã chống đỡ với lũ lụt, vượt qua cái chết trong gang tấc. Lúc ấy mới thấy tình mẹ cao cả và thiêng liêng đến thế nào. Mẹ đã kiên cường giữ nhà, giữ tính mạng cho con, mẹ sẵn sàng hy sinh để con được sống. Người mẹ hiện lên trong ký ức giống như một điểm sáng, đầy tự hào và kiêu hãnh trong tâm hồn của tác giả.

Năm ấy lụt to tận mái nhà

Mẹ con lên chạn – Bố đi xa

Bốn bề nước réo, nghe ghê lạnh

Tay mẹ trùm con, tựa mẹ gà.

Bốn câu thơ đầu tiên đã mở ra hoàn cảnh éo le của hai mẹ con. Bố đi công tác xa không có nhà, lại đúng năm nước lũ dâng cao đến tận mái nhà. Chỉ có hai mẹ con trong tình thế hiểm nghèo ấy. Hai mẹ con tạm lánh trên chạn cao, để phòng nước lũ ngập. Mà ôi thôi bốn bề là nước, nước réo điên cuồng nghe ghê lạnh cả người. Mẹ ôm trùm lấy con để sưởi ấm khiến tác giả cảm nhận giống như gà mái đang bao bọc lấy đàn gà con. Dẫu tay ôm lấy con nhưng bốn bề là nước lũ, hơi lạnh toả ra đến ghê người lòng mẹ như lửa đốt. Mẹ hoảng sợ nghĩ đến cảnh:

Mẹ cắn bầm môi cho khỏi khóc

Thương con lúc ấy biết gì hơn ?

Nước mà cao nữa không bè thúng

Nếu chết trời ơi! Ôm lấy con.

Lũ lụt dâng nhanh, làm sao có thể biết trước được có điều gì bất trắc xảy đến hay không? Nước mắt mẹ trào ra nhưng không dám khóc thành tiếng, chỉ sợ con nghe được sẽ thêm hoảng loạn. Những lúc này mẹ tự thấy phải kiên cường hơn nữa để làm chỗ dựa cho con. Mẹ thương con nhưng không biết làm thế nào, đời mẹ đã cơ cực, đến đời con vẫn chưa hết khổ. Nhìn bốn bề là nước lũ ngày càng dâng cao mẹ lo sợ đến tột độ “Nếu chết trời ơi! Ôm lấy con”. Những câu thơ giống như tiếng kêu thảm thiết của mẹ vì thương con, vì lo cho con. Nhà thơ như đang sống lại với những ký ức đau thương ấy, người đọc cũng đồng cảm, xót xa với hoàn cảnh của hai mẹ con.

Ký ức về người mẹ năm lụt đã hiện lên thật xúc động khiến bao người rưng rưng nước mắt. Bằng cách sử dụng thể thơ 7 chữ, hình ảnh chân thật, phép đối, bài thơ đã tái hiện những năm tháng vất vả chạy lụt của nhà thơ. Qua đó giúp chúng ta cảm nhận được tình yêu thương vô hạn của mẹ dành cho các con. Mẹ có thể hy sinh tất cả, tình mẹ thật bao la, vì thế chúng ta hãy luôn trân trọng, biết ơn mẹ.