- Thái độ của các quan cầm quyền thực dân Pháp đối với dẫn bản xứ trước trong và sau chiến tranh:

+ Trước chiến tranh: Coi người dân bản xứ chỉ là bọn người “bẩn thỉu”, làm những nghề mạt hạng và chỉ xứng đáng “ăn đòn”.

+ Chiến tranh bùng nổ: Ca ngợi dân bản xứ là “con yêu”, “bạn hiền”, “những chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do”, nhằm mục đích đẩy họ ra trận, đến làm bia đỡ đạn ở những vùng đất xa xôi của nước Pháp.

+ Chiến tranh kết thúc: Người dân bản xứ lại trở về là giống người “bẩn thỉu”; tính mạng và xương máu của họ bị coi rẻ, phớt lờ. Những “tuyên bố tình tứ” trước kia của nhà cầm quyền “... bỗng dưng im bặt như có phép lạ!”.

- Đó là cách miêu tả theo lối đối lập. Cách miêu tả này đã có tác dụng rõ rệt trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm:

+ Làm nổi bật luận điệu xảo trá, hành động lừa bịp, thái độ lật lọng, trơ tráo của thực dân Pháp đối với người bản xứ.

+ Tăng sức mạnh tố cáo “chế độ lính tình nguyện” cưỡng ép người dân bản xứ phải chịu đựng biết bao bi kịch.