Để thể hiện sự tôn trọng và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, tác giả đã chú thích nguồn các phương tiện phi ngôn ngữ như thế nào trong các trường hợp sau?

a. Ví con sông như một ngân hàng cát, chuyên gia lí giải nguồn thu đầu vào là lượng cát lắng đọng hàng nghìn năm dưới đáy sông (trầm tích) và phù sa đổ về từ thượng nguồn (khoảng 15% là cát). Đây gọi là trữ lượng hiện có.

Khoản chi thường xuyên của ngân hàng này, thường rất nhỏ, là lượng cát bị dòng chảy đẩy ra cửa biển, lắng đọng thành các đụn cát dọc bờ, tạo nên “bức tường” chắn sóng ngầm bảo vệ bờ biển và rừng ngập mặn. Phần lớn lượng cát còn lại được con người khai thác để đầu tư phát triển, bởi đây là nguồn nguyên liệu tốt nhất cho xây dựng.

Khi tài khoản nhà băng này dương hoặc bằng 0, tức thu lớn hơn hoặc bằng chi, ngân hàng đạt trạng thái cân bằng, cho thấy việc khai thác cát bền vững. Ngược lại, lòng sông “rỗng bụng”, tức ngân hàng thiếu sẽ tạo ra nhiều hố sâu gây sạt lở. [...]

Theo chuyên gia, việc đo cát di chuyển dưới lòng sông (gồm bùn cát đáy, cát lợ lửng và phù sa) là “cực kì khổ”, đòi hỏi kĩ thuật rất cao và nguồn lực tài chính lớn, “quá tầm” địa phương. Thế giới có hàng trăm công thức, kinh nghiệm tính toán khác nhau và không có mẫu số chung cho tất cả. Mỗi con sông có cách tính riêng.

Công cụ ngân hàng cát WWF – Việt Nam đang xây dựng nhằm

quản lí tài nguyên bền vững

(Đồ hoạ: WWF, Đăng Hiếu)

Để giải quyết bài toán trên, Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên tại Việt Nam (WWF – Việt Nam) đang phát triển một công cụ quản lí cát tại Đồng bằng sông Cửu Long từ ý tưởng “ngân hàng cát”, lần đầu tiên thử nghiệm trên thế giới.

(Ngọc Tài, Hoàng Nam, Thu Hằng, Trả nợ dòng Mê Kông, https://vnexpress.net/ tra-no-dong-mekong-4641735.html, truy cập ngày 17/8/2023)

b. Trong số này, có hai mang khuôn khắc minh văn (chữ Hán), có một mặt ngoài được mài nhẵn, rìa cạnh khắc chữ. Do mang khuôn không còn nguyên vẹn nên chỉ còn hai chữ, trong đó có một chữ còn rõ là “Thần”, viết là 臣, tạm dịch là “Quan”. Chữ còn lại không rõ nghĩa, có mặt ngoài được mài nhẵn, trên có chữ “Nhân”, viết là “人”, tạm dịch là “Người”.