Hoạt động trải nghiệm trong nhà trường trung học được hiểu là hoạt động có động cơ, có đối tượng để chiếm lĩnh, được tổ chức bằng các việc làm cụ thể của học sinh (HS), được thực hiện trong thực tế, được sự định hướng, hướng dẫn của nhà trường.
Đối tượng để trải nghiệm nằm trong thực tiễn. Qua trải nghiệm thực tiễn, người học có được kiến thức, kĩ năng, tình cảm và ý chí nhất định. Sự sáng tạo sẽ có được khi phải giải quyết các nhiệm vụ thực tiễn phải vận dụng kiến thức, kĩ năng đã có để giải quyết vấn đề, ứng dụng trong tình huống mới, không theo chuẩn đã có.
Để giúp các thầy cô giáo vận dụng xây dựng chủ đề bài học gắn với các hoạt động trải nghiệm cho HS, chúng tôi xin chia sẻ một số lưu ý sau đây:
1. Tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học chủ đề
Dựa trên các bước tổ chức hoạt động trải nghiệm đã đưa ra, dựa vào đặc điểm dạy học môn Vật lí theo chủ đề ở trường phổ thông, các bước tổ chức để HS có những trải nghiệm được trình bày dưới đây.
a) Tham gia và suy ngẫm sự kiện mở đầu, phát hiện vấn đề
HS tham gia vào các tình huống học tập do GV xây dựng: Giải bài tập mở đầu, mô tả các sự kiện trong đời sống có liên quan, tham gia trò chơi, làm thí nghiệm, quan sát và đánh giá về một sự kiện vật lí…Để từ đó phát hiện được vấn đề nghiên cứu và diễn đạt được vấn đề bằng câu hỏi hay một bài toán có đủ thông tin.
b) Xử lí thông tin
Thu thập thông tin: Từ vấn đề đã xác định, HS thảo luận để đi đến xác định các từ khóa để tìm kiếm thông tin. Phân công các thành viên tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn khác nhau: Sách, báo, Internet, người lớn hơn…
Sắp xếp thông tin: HS trình bày và thảo luận để lựa chọn được các thông tin có ý nghĩa với chủ đề và sắp xếp chúng thành một hệ thống sử dụng được.
Thực hiện các nghiên cứu: Đề xuất, thảo luận các ý tưởng, để thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu tiếp theo như:
- Đề ra một dự đoán (một giả thuyết) cho sự kiện, hiện tượng trong chủ đề
- Lựa chọn một giải pháp hoặc cách lí giải hợp lí để thực hiện nhiệm vụ bằng con đường khảo sát thực nghiệm, suy luận lí thuyết, tìm kiếm lời giải thích trên Internet
- Thống nhất một mô hình hợp lí cho việc thực hiện nhiệm vụ
- …