I. Kiến thức cơ bản

a. Tác giả

- Nhà văn Tạ Duy Anh sinh ngày 09 tháng 09 năm 1959

- Tên khai sinh:Tạ Viết Đãng. Các bút danh khác: Lão Tạ, Chu Quý, Bình Tâm.

- Quê quán: Hoàng Diệu, Chương Mĩ, Hà Tây

- Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Hiện công tác tại Nhà xuất bản Hội Nhà văn.

- Ông là cây bút trẻ trong thời kỳ đổi mới.

b. Tác phẩm

- Xuất xứ: In trong tập truyện “Con dế ma” (1999)

- Văn bản đạt giải nhì cuộc thi viết “Tương lai vẫy gọi” của báo Thiếu niên Tiền phong.

- Thể loại: Truyện ngắn

- Phương thức biểu đạt: Tự sự và miêu tả

- Ngôi kể: Ngôi thứ nhất, người anh.

c. Giá trị nội dung

- Tình cảm trong sáng hồn nhiên và tấm lòng nhân hậu của người em gái đã giúp cho người anh nhận ra hạn chế ở chính mình.

d. Giá trị nghệ thuật

- Kể theo ngôi thứ nhất tạo độ tin cậy nơi ng đọc, lối kể hồn nhiên chân thực.

- Miêu tả tinh tế diễn biến tâm lí nhân vật.

e. Ý nghĩa 

- Trước thành công hay tài năng của người khác, mỗi người cần vượt qua lòng mặc cảm, tự ti để có được sự trân trọng và niềm vui thực sự chân thành.

- Lòng nhân hậu và sự độ lượng có thể giúp con người tự vượt lên bản thân mình.

II. Nội dung

* Nhân vật chính: Kiều Phương và người anh

* Người anh: Nhân vật trung tâm

a. Nhân vật người anh

+/ Thoạt đầu

- Thấy em gái thích vẽ, coi đấy là trò nghịch ngợm của trẻ con (Nhìn bằng cái nhìn kẻ cả, không cần để ý xem em vẽ gì).

- Em hay lục lọi đồ vật, hơi khó chịu

→ Đặt tên cho em là Mèo.

- Em gái chế thuốc vẽ: "Trời ạ! Thì ra nó chế thuốc vẽ"

→ Ngạc nhiên, xem thường và vui vẻ.

+/ Khi mọi người phát hiện tài năng của em gái

- Chú Tiến Lê nói đó là một tài năng hội hoạ

- Bố mẹ vui sướng

- Người anh thấy buồn, cậu ta thất vọng về mình vì:

·         Không có tài năng gì

·         Cảm thấy bị mọi người quên lãng.

- Chỉ muốn gục xuống khóc.

- Chỉ cần 1 lỗi nhỏ của em → Gắt um lên

- Xem trộm tranh, lén lút thở dài.

→ Tự ti, mặc cảm, ghen tị, nhỏ nhen, bất công với cô em gái.

+/ Khi đứng trước bức chân dung của mình do em gái vẽ

“Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh.Mặt chú bé toả ra một thứ ánh sáng
rất lạ.Toát lên từ cặp mắt, tư thế ngồi của chú không chỉ sự suy tư mà còn rất mơ mộng nữa” - Một bức tranh hoàn hảo đẹp đẽ.

- Thái độ người anh

*/ Giật sững người, ngỡ ngàng → Hãnh diện → Xấu hổ → Nhìn như thôi miên.

. Đầu tiên: Ngỡ ngàng: Vì bức tranh ấy hoàn toàn bất ngờ đối với cậu (Không nghĩ rằng em gái sẽ vẽ về mình).

. Sau đó: Hãnh diện

·         Thấy mình hoàn hảo trong tranh của em gái

·         Vì bức tranh quá đẹp.

. Cuối cùng: Xấu hổ

·         Vì tự nhận ra những yếu kém của mình

·         Thấy mình không xứng đáng được hoàn hảo như trong tranh: “Dưới mắt em, tôi hoàn hảo đến thế kia ư?”

⇒ Rất nhạy cảm, trung thực, nhận ra hạn chế bản thân, những hạn chế đó chỉ là nhất thời, người anh đã nhận ra, biết sửa mình, biết hối hận để vươn lên.

⇒ Điều đó đã tạo tình huống bất ngờ cho người đọc

b. Nhân vật người em

- Người em gái được quan sát và miêu tả qua nhiều phương diện

*  Ngoại hình

·         Nét mặt bôi bẩn lem nhem

·         Bị anh quát xịu xuống, miệng dẩu ra.

* Cử chỉ, hành động

·         Tò mò, hiếu động

·         Hay lục lọi đồ vật

·         Tự chế màu vẽ

·         Say mê vẽ tranh.

* Tài năng

·         Vẽ sự vật có hồn

·         Vẽ những gì mình yêu quý nhất như con mèo, người anh trai.

- Thái độ với anh

+ Yêu quý anh

+ Dành cho anh những tình cảm tốt đẹp

·         Chấp nhận cái tên

·         Ôm cổ, thầm thì muốn anh đi nhận giải

→ Cả tài năng và tấm lòng của Kiều Phương đã cảm hoá được anh trai. Đặc biệt là tấm lòng nhân hậu, tình cảm trong sáng hồn nhiên, độ lượng dành cho anh.

⇒ Tình cảm trong sáng, đẹp đẽ dành cho người thân và nghệ thuật.

III. Luyện tập:

1/ Nếu được khuyên người anh đôi điều, em sẽ nói với người anh những gì?

2/ Viết một đoạn văn, trình bày cảm nhận của em về cô bé Kiều Phương

3/ Tưởng tượng sau khi từ cuộc triển lãm tranh trở về, người anh đã viết cho em gái một bức thư để bày tỏ suy nghĩ và sự ân hận của mình. Em hãy đóng vai người anh và viết bức thư đó.