Nhà văn Kim Lân là người gắn liền với đời sống của người nông dân Việt Nam. Những tác phẩm của ông đều gắn liền với những người nông dân xưa trong gian lao khó khăn.

Truyện ngắn “Làng” thể hiện nỗi niềm của một người nông dân chất phác, yêu nước. Ông Hai cũng như bao người nông dân xưa cũ gắn bó với làng quê, nơi chôn rau cắt rốn của mình. Làng của ông Hai là một làng nổi tiếng là yêu nước, giàu có trù phú.

Tình yêu làng của ông Hai được bộc lộ vô cùng tha thiết, sâu sắc, khiến người đọc cảm động. Tác giả Kim Lân đã đặt nhân vật vào tình huống vô cùng éo le, bộc lộ tình cảm sâu sắc của nhà văn với nhân vật của mình. Đó là khi ông Hai nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc, làm tay sai cho Tây.

Ông Hai là người rất yêu làng, dù phải đi tản cư, nhưng ông Hai vẫn thường xuyên tìm hiểu thông tin về làng của mình. Ông thường hay khoe, làng ông có loa thông tin cao nhất vùng, trong làng lát gạch đá hoa xanh…Ông Hai rất tự hào về làng của mình.

Nhưng khi nghe tin làng Chợ Dầu theo Tây cổ họng ông như nghẹn ứ lại, không thể nào tin được, toàn thân bủn rủn chân tay, hai tai ù đặc, ông Hai như người thất thần, không biết mơ hay thực.

Thông tin bất ngờ đó đã khiến cho ông Hai vô cùng bàng hoàng đau đớn, không thở được, mãi một lúc sau ông mới dám nuốt nước bọt, với hy vọng những điều mình nghe không phải là sự thật.

Giọng ông lạc hẳn đi, dù chỉ là hy vọng mong manh thôi, trước những thông tin vừa nghe cũng khiến ông ôm ấp hy vọng rằng nó chỉ là nói láo, bịa đặt. Nhưng trước lời khẳng định của những người mới lên tản cư, khiến ông không dám tin vào tai mình nữa. Ông Hai trở về nhà nằm vật lên giường như xác chết.

Ông vẫn nghe đâu đây tiếng người đàn bà chửi khiến ông vô cùng đau đớn” Cha tiên sư nhà chúng nó, đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương, chứ cái giống Việt gian bán nước thì cứ mỗi đứa một nhát”. Những tiếng chửi của người đàn bà ấy nhưng xát muối vào trái tim ông, khiến cho hai hàng nước mắt của ông tràn ra.

Trong tư tưởng của ông Hai trong đầu óc ông, hình ảnh làng luôn là cái gì đó vô cùng thiêng liêng, là nơi gắn bó với những kỷ niệm tuổi thơ, một thời tuổi trẻ, với những kỷ niệm ấm áp không thể nào quên, nhưng giờ đây làng lại làm ông cảm thấy vô cùng nhục nhã, xấu hổ như thế này.

Tình hình của ông Hai càng lúc càng trở nên cùng quẫn tuyệt vọng, khi mà gia đình chủ nhà nơi mà ông tản cư có ý định đuổi ông đi, không cho ông ở nữa. Trong lòng ông Hai day dứt bởi hai luồng suy nghĩ, giờ mà không ở đây thì sẽ đi đâu, về lại làng thì phải làm Việt gian, phải theo Tây, còn nếu không về làng thì biết đi đâu. Có nơi nào cho gia đình ông tá túc bây giờ.

Trong bước đường cùng ông có nghĩ tới về làng, nhưng nghĩ lại những người trong làng giờ theo Tây cả rồi thì lòng ông lại quặn thắt. Ông không thể nào làm hán gian, làm tay sai cho giặc được. Chính vì vậy, không sẽ không về làng. Trong bước đường cùng nhưng ông Hai vẫn thể hiện tình cảm của mình dành cho cách mạng lớn hơn tình yêu quê hương, yêu làng của mình.

“Làng thì yêu thật, nhưng làng mà theo Tây thì phải thù”. Đó là những lời nói từ gan ruột của một người nông dân chất phác, thật thà ngay thẳng.

Nhưng may thay, tin đồn về làng Chợ Dầu theo Tây được cải chính, khiến cho ông Hai vô cùng hạnh phúc, ông như được hồi sinh, được sống lại. Ông mặc một bộ quần áo chỉnh tề đi khắp mọi nhà trong vùng ông tản cư để đính chính lại bản tin làng của ông theo Tây, làm Việt gian. Ông cao giọng, hóa ra là láo toét hết, là lừa đảo hết.

Ông Hai con vui mừng khoe nhà mình ở Chợ Dầu giờ đã bị giặc đốt sạch sẽ, đốt cháy thành tro bụi như mình chứng việc không theo Tây, làng ông làm Việt gian là không có thật. Ông không hề tiếc ngôi nhà sản nghiệp xây dựng bao năm, mà việc nó bị đốt cháy còn khiến ông vô cùng hạnh phúc.

Bởi ngôi nhà cháy đi nhưng tâm hồn và cuộc sống của ông sẽ được hồi sinh, thì có đáng tiếc gì đâu. Ông Hai tự hào khoe về làng của mình vừa lập chiến công đánh thắng giặc, tự hào lắm chứ, làng ông là một làng anh hùng.

Trong chiến công của làng Chợ Dầu mang lại cho ông niềm vui vô cùng thần kỳ, thể hiện sự tự hào của ông về làng của mình, thể hiện tình yêu nước, sự trung thành tuyệt đối của người nông dân với con đường cách mạng của bác Hồ.

Nhà văn Kim Lân đã viết truyện ngắn “Làng” với những ngôn ngữ mộc mạc giản dị, phác họa thành công nhân vật ông Hai một người nông dân hiền hậu, chất phác nhưng có lòng yêu quê hương, yêu cách mạng vô cùng vĩ đại. Trong tình cảm yêu quê hương của mình ông Hai vẫn phân biệt được việc lớn việc nhỏ, với ông cụ Hồ là điều quan trọng nhất ông trung thành với cách mạng, muốn giải phóng dân tộc. Tình yêu làng của ông Hai vẫn đặt dưới tình yêu tổ quốc.

Thông qua nhân vật ông Hai trong truyện ngắn Làng của nhà văn Kim Lân ta thêm hiểu về đức tính chân thành, hiền hậu, yêu nước của những người nông dân Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp.