Hai thầy trò Đôn Ki-hô-tê và Xan-chô đang trên đường đi tìm những chiến công thì chợt phát hiện thấy ba bốn chục chiếc cối xay gió giữa đồng. Đôn Ki-hô-tê liền chỉ cho người giám mã của mình thấy rằng đó là những tên khổng lồ và bày tỏ ý định giao chiến. Xan-chô biết ông chủ của mình nhầm đã hết sức can ngăn nhưng không thành. Đôn Ki-hô-tê hăng hái cầm giáo, thúc con ngựa gầy gò lao vào. Bỗng lúc đó gió nổi lên, cối xay gió bắt đầu chuyển động và Đôn Ki-hô-tê ngã lăn kềnh. Giáo gãy, ngựa và người văng ra, Đôn Ki-hô-tê bị đau như trời giáng. Nhưng dẫu bị thương rất nặng như thế, anh chàng hiệp sĩ mộng mơ vẫn quyết không kêu đau vì nghĩ rằng: "các hiệp sĩ giang hồ có bị thương thế nào cũng không được rên rỉ". Đã vậy, chàng còn kiên quyết không ăn uống, chỉ nghĩ đến tình nương đã đủ no rồi! Xan - chô thấy vậy bèn bỏ rượu thịt ra đánh chén no nê một mình. Bác giám mã cảm thấy cái nghề đi tìm kiếm chuyện phiêu lưu này kể ra cũng chẳng vất vả gì. Đôn Ki-hô-tê suốt đêm không ngủ và chỉ tiếp tục miên man nghĩ đến tình nương. Hôm sau, hai thầy trò đi về phía cảng La-pi-xê, vì Đôn Ki-hô-tê nghĩ: "con đường này có lắm người qua lại chẳng thể nào không gặp nhiều chuyện phiêu lưu khác nhau".
 

Tóm tắt văn bản:
-Trên đường đi tìm những chiến công mới, hai người gặp những chiếc cối xay gió, Đôn Ki-hô-tê tưởng rằng chúng là những tên khổng lồ một mắt nên xông vào đánh, Xan-chô Pan-xa chỉ dám đứng ngoài can ngăn. Kết quả Đôn Ki-hô-tê bị thương nhưng ko kêu la gì cả. Suốt đường đi, Xan-chô Pan-xa ăn uống no say, Đôn Ki-hô-tê không ăn gì cả. Tối hôm đó, Xan-chô Pan-xa ngủ say còn Đôn Ki-hô-tê không ngủ để nghĩ đến tình nương của mình. Sáng hôm sau, hai người tiếp tục cuộc hành trình.

Ý nghĩa:
- Qua văn bản tác giả chế giễu tàn dư của lí tưởng hiệp sĩ phong kiến lỗi thời, qua tính cách của hai nhân vật bộc lộ khi đối mặt với cối xay gió. Sự tương phản giữa Đôn Ki-hô-tê và Xan-chô Pan- xa đã tạo nên một cặp nhân vật bất hủ.Qua đó tác giả còn muốn báo trước sự xuất hiện của thời đại phục hưng với những con người mới, những tính cách mới nghị lực mới và sáng ngời chủ nghĩa nhân văn.

Đôn Ki-hô-tê và Xan-chô-pan-xa là hai thầy trò cùng nhau phiêu du khắp nơi để tìm những kẻ ác trừ gian diệt bạo. Bỗng 2 người gặp rất nhiều những chiếc cối xay gió đang hoạt động, Đôn Ki-hô-tê mừng rỡ vì đã có cơ hội thực hiện lý tưởng trừ gian diệt bạo, không khờ khạo như thầy của mình Xan-chô-pan-xa hiểu bản chất đó là những chiếc cối xay gió. Xan-chô-pan-xa ra sức can ngăn và khuyên rằng chẳng có những tên khổng lồ nào cả nhưng Đôn Ki-hô-tê một mực khẳng định đó là những tên khổng lồ cần phải tiêu diệt Đôn Ki-hô-tê còn cho rằng học trò của mình nhát gan và sợ sệt. Bỏ ngoài tai những lời học trò can ngăn Đôn Ki-hô-tê một mình một giáo lao vào những chiếc cối xay gió, khi quạt chuyển động lão ngã lăn trông rất buồn cười và bị một đòn đau điếng. Mặc cho đau đớn nhưng lão quyết không than thở và cho rằng là hiệp sĩ những chuyện như thế này là thường tình. Xan-chô-pan-xa mặc kệ ăn một bữa no say và ngủ ngon lành. Hôm sau 2 thầy trò lại lên đường tìm kiếm giấc mộng trở thành hiệp sĩ của Đôn Ki-hô-tê