Xuân qua, thu tới, đông lại về, cơn gió se se lạnh trên mảnh đất Tây Nguyên đầy nắng và gió này đang cuốn bay vài chiếc lá vàng trong sân trường. Trường tôi không lớn lắm, nhưng tuyệt nhất là có một khoảng sân rất rộng, trên ấy trồng đủ loại cây, có bằng lăng mỗi mùa lại khoe hoa tím, có anh phượng vĩ hè lại rực rỡ trổ bông, rồi có cả hai hàng cau cảnh thẳng tắp trồng hai bên sân như hàng vệ binh canh giữ. Nhưng tôi lại chú ý đến cây bàng già ở góc sân trường hơn cả. Cây đang bước vào mùa thay lá.

Chẳng biết cây bàng ấy đã có từ bao giờ, bởi ngày tôi học lớp một nó đã to lớn chẳng khác bây giờ là bao, tôi thầm nghĩ có lẽ tuổi nó cũng ngang ngửa với tuổi của ngôi trường. Bây giờ đã là tháng 9, gió mùa thổi rít bên tai, tuy không lạnh lẽo như ngoài Bắc, thế nhưng chúng tôi ai cũng âm thầm mặc thêm một lớp áo dày. Chỉ riêng cây bàng ấy, vẫn sừng sững và to lớn như vậy, nhưng có vẻ tiêu điều, xơ xác và hơi cô đơn. Cây bàng ấy cao tầm 6-7 m, tán xòe rộng ra khắp phía, phủ rợp cả một góc sân, vì thế dưới gốc cây được đặt tới 3 chiếc ghế đá để học sinh chúng tôi ngồi hóng mát. Thân cây to cỡ một vòng tay người ôm, vỏ cây đen sạm lại, xù xì thô ráp, đôi chỗ còn thấy cả vết cành cây đã bị chặt bỏ đi từ lâu.

Vào mùa xuân, mùa hè cây còn xum xuê lá, ấy vậy mà mới chỉ vài tháng qua đi, mùa thu buồn man mác tới, cũng là lúc cây lục tục thay đi bộ quần áo cũ, đổi một bộ mới đẹp hơn, mỗi năm một lần. Cứ mỗi lần như vậy, ngồi dưới gốc cây ngước nhìn lên trên tôi lại thấy rõ cả những cành to, cành nhỏ trơ trọi vươn ra, khẳng khiu như hằn giữa nền trời thu thăm thẳm. Lá cây độ mới bắt đầu thu thì chỉ hơi ngả vàng, nhưng vẫn chưa rụng, vậy mà đến tầm giữa thu thì cả cây bàng ngả hẳn sang màu lá đỏ, lá cứ thi nhau rơi rụng lả tả, đôi lúc tôi nghĩ chắc chúng nó đang thi xem đứa nào tiếp đất nhanh hơn. Cả một vùng sân mà cây bàng già ấy ngự trị toàn lá, lá vàng lá đỏ chồng chéo lên nhau, nhiều đến mức cô lao công cũng không muốn dọn, bởi dọn được một lúc chúng lại như cũ, thôi cứ để vậy cho đẹp mắt cũng được. Nhìn xuống gốc rồi lại nhìn lên cây, ôi cây bàng xưa rậm rạp xanh um chẳng còn nữa, bộ cánh ấy giờ tơi tả như bị cơn lốc nào quét qua vậy, trên cây chỉ còn lác đác vài cái lá, mà vài ba hôm nữa thôi chắc chúng cũng rủ nhau rụng xuống bầu bạn với đồng loại đang nằm dưới gốc. Trên mấy chạc cây to thi thoảng tôi còn thấy cả mấy cái tổ chim to tướng đang lắc lư theo chiều gió, thế nhưng lũ chim non đã đủ lông đủ cánh, bay đến tận phương trời nào rồi, chỉ để lại cái tổ với mấy mảnh vỏ trứng. Cây bàng già đang phải đối mặt với viễn cảnh không mảnh giáp che thân, thế nhưng tôi vẫn cảm nhận được sự mạnh mẽ từ cái vẻ bề ngoài xơ xác tiêu điều ấy. Qua bao nhiêu năm, bao mùa thay lá, bàng ta có lẽ đã trở nên bình thản hơn hẳn, cây im lìm, đợi cho những chiếc lá cuối cùng rụng hết, để chào đón một khởi đầu mới. Chớm đông, nhìn những cành khẳng khiu không một chiếc lá của bàng, đôi khi người ta tưởng có khi nào cây đã chết, nhưng không, trên những cành cây xù xì kia đã trồi lên biết bao nhiêu những chiếc mầm non xanh nõn nà. Chỉ đôi ngày nữa thôi chúng sẽ lại bung ra những chiếc lá xanh non mơn mởn, mượt mà, cây bàng già lại được mặc áo mới. Chiếc áo nào mỗi năm lại một đẹp hơn xưa và chúng tôi mỗi một giờ ra chơi lại tụ tập dưới gốc cây để hóng mát, đợi đến mùa bàng ra hoa kết quả.

Suốt 5 năm học tập tại ngôi trường thân yêu, chứng kiến 5 mùa thay lá, tôi lại càng thêm yêu cây bàng già. Tôi nghĩ rằng con người cũng như cây bàng ấy vậy, phải trải qua gian khó rồi mới có thể trưởng thành, trở nên tốt hơn, mãi rồi cái gian khó ấy bỗng trở thành thành điều hiển nhiên, là kỷ niệm, là thói quen mà chúng ta không còn cảm thấy quá vất vả khi trải qua nữa. Bàng mạnh mẽ và tôi cũng hy vọng mình đủ mạnh mẽ và kiên cường giống như nó trên chặng đường đời sau này.

Ở giữa sân trường Trần Hưng Đạo, phía trước mặt phòng giáo viên, gần cột cờ cao chót vót là chỗ đứng của cây bàng.

Ngày em chuyển sang trường khác, cây mới trồng được vài năm nên trồng còn "ốm" lắm. Thế mà bữa nay khi về thăm trường cũ, chúng em vô cùng ngạc nhiên thấy cây bàng cao lớn, khỏe mạnh hẳn lên, cành lá tỏa ra nhiều tầng trông như những bậc thang, rất đẹp mắt. Trên đỉnh cao kia là trời mày trôi lãng đãng cùng với những tiếng chim sẻ ríu rít trò chuyện với nhau.

Chúng em tha thẩn bên gốc bàng, vừa rù rì nói chuyện vừa tò mò nhìn thân cây có vỏ màu xám, nham nhảm. Gốc cây nâu xỉn mà lá cây lại vô cùng xanh tươi.

Mùa thu trong Nam không đậm nét như ngoài Bắc nhưng cũng đủ làm cho những chiếc lá bàng to màu xanh thẫm từ từ chuyển sang màu vàng pha đỏ, có những chấm đen rồi dần dần pha màu nâu. Gặp cơn gió nhẹ thoảng qua, đôi ba chiếc lá vàng lìa cành, chao qua chao lại rồi rớt xuống sân trường. Bây giờ mới chỉ là đôi ba chiếc lá vàng rơi nhưng rồi một hai tháng nữa, lá bàng sẽ dần dần rụng hết, thân cành của nó sẽ trờ nên khẳng khiu, gầy guộc, lỏng chỏng in trên nền trời. Mùa ấy, bàng không đẹp, nhưng biết làm sao được?

Rồi từ những thân cành khẳng khiu ấy, những lộc non sẽ nhú lên, cây bàng sẽ trở lại xanh tươi, một màu xanh nõn nà, óng ả. Bàng thay áo mới và bàng ra hoa, kết trái. Những bông hoa trăng trắng, những quá bé tí ti ẩn mình giữa màu xanh của lá. Vào mùa ấy, có dịp đi ngang qua trường, bạn sẽ nếm món xôi đậu gói gọn trong lá bàng, ngon tuyệt. Em chưa được thấy trái bàng chín nhưng một bạn ở cạnh trường kể cho em nghe: khi chín, quả bàng màu vàng sẫm, cùi ăn ngòn ngọt, thơm thơm và nếu đập lần xơ trắng vừa cứng vừa dai của hạt bàng, ta sẽ thấy lớp nhân trắng, ăn bùi bùi như nhân đậu phộng.

Hồi còn học ở trường, mỗi phiên trực nhật, chúng em đến tưới nước cho cây bàng này. Chúng em còn lấy cọc làm hàng rào cho bàng, cốt nhắc các bạn đừng ngắt lá, bẻ cành để bàng mau lớn. Cây bàng khẳng khiu ngày nào, ngoảnh đi ngoảnh lại đã lớn nhanh quá, tỏa rộng bóng mát che nắng cho chúng em chơi đùa trong sân.

Tuy không còn học ở trường nữa nhưng cây bàng vẫn là hình ảnh thân thương, như một người bạn tốt luôn luôn chờ đợi em ở sân trường mỗi lần em về thăm như hôm nay.