Quyền trẻ em là một vấn đề gây nhức nhối trong xã hội hiện nay, bởi các em đều là những đứa trẻ mong manh, dễ tổn thương, cần sự bao bọc và che chở của gia đình. Nhưng hiện nay một thực tế đau lòng là cha mẹ chia xa, gia đình tan vỡ, cuộc đời các em sang trang mới. Truyện ngắn “Cuộc chia tay của những con búp bê” của Khánh Hoài đã khiến người đọc không kìm được xúc động về hai nhân vật có trong truyện.

Không phải vô cớ tác giả đặt tên truyện là “Cuộc chia tay của những con búp bê”, hẳn là có nguyên do. Bởi rằng búp bê là những thứ vô tri vô giác nhưng lại gắn bó với tuổi thơ của những đứa trẻ. Khi “búp bê” chia tay cũng là lúc những đứa trẻ đó rơi vào nỗi đau đớn không thể thấu. Và cuộc chia tay của Thành và Thủy trong truyện ngắn “Cuộc chia tay của những con búp bê”. Cách chọn ngôi kể của tác giả cũng tạo nên ấn tượng và xúc động mạnh của truyện ngắn, cứa vào lòng người đọc nhiều nhức nhối về vấn đề quyền trẻ em.

Thành và Thủy là hai anh em rất mực yêu thương, đùm bọc, chở che cho nhau từ tấm bé. Tình cảm đó được biểu hiện qua nhiều chi tiết như hồi lớp Năm, có lần Thành đi đá bóng bị rách áo, chính Thủy đã đem kim chỉ ra sân để vá cho anh. Một biểu hiện thật bình dị, giản đơn nhưng đượm tình nghĩa. Hai anh em đi học cũng luôn đi cùng nhau “vừa đi vừa trò chuyện”.

Khi bố mẹ bỏ nhau, hai anh em phải mỗi người một nơi, nỗi đau hiện lên từng khuôn mặt đến ngạt thở. Thủy “khóc nức nở, tức tưởi” trong khi Thành thì “cắn chặt môi để khỏi bật lên tiếng khóc to, nhưng nước mắt cứ tuôn ra như suối, ướt đẫm cả gối”. Những giọt nước mắt đó chứa đầy sự đau đớn và tủi nhục khi gia đình tan vỡ. Tác giả đã khiến người đọc không kìm được xúc động khi đọc những câu nói thẫm đẫm nước mắt này.

Khi mẹ bảo hai anh em chia đồ chơi thì ai cũng nhường cho người kia, vì dường như những con búp bê và cả hai anh em đều không muốn chia xa. Khi Thành chia đôi hai con búp bê Vệ Sĩ và Em nhỏ cho hai anh em thì Thủy đã có những hành động mâu thuẫn, trái ngược nhau. Một mặt Thủy nghĩ rằng “anh ác”, nhưng mặt khác lại lo lắng vì sợ không có người “gác đêm cho anh”. Một cô bé giàu tình cảm, yêu thương anh tha thiết và chân thành.

Điều bất ngờ là ở cách giải quyết của Thủy, để hai con búp bê lại cho anh. Hai con búp bê sẽ mãi mãi không xa nhau, anh trai cũng không sợ thấy ma mỗi đêm. Người đọc xúc động trước cử chỉ và suy nghĩ đầy tình yêu này của Thủy. Có thể nói đây là chi tiết đắt mà tác giả đã xây dựng. Một tình cảm vị tha thật đáng ngưỡng mộ.

Không chỉ dừng lại ở đó, tác giả còn kể về khoảnh khắc Thủy chia tay lớp, thực sự người đọc không kìm được cảm xúc của mình nữa. Khi cô giáo tặng Thủy quyển sổ và cây bút thì Thủy không dám nhận vì em sẽ không được đi học nữa, vì “mẹ em sẽ sắm cho em một thúng hoa quả để ra chợ ngồi bán”. Chi tiết này khiến cô giáo “tái mặt và nước mắt giàn giụa”. Cũng chi tiết này phản ánh thực tế đau lòng của những đứa trẻ khi bố mẹ chia tay nhau, cuộc sống của những đứa trẻ rơi vào bế tắc, không lối thoát. Trách nhiệm của bố mẹ đã không hoàn thành khi để những đứa con của mình không được đến trường nữa. Khung cảnh chia tay lớp học của Thủy là khung cảnh ám ảnh người đọc, một đứa trẻ đang tuổi ăn tuổi học lại phải lăn lội kiếm sống.

Tác giả đã tái hiện lại quang cảnh sau khi hai anh em rời khỏi trường “Thành kinh ngạc khi thấy mọi người đi lại bình thường và nắng vẫn vàng ươm trùm lên cảnh vật”. Mọi thứ vẫn như vậy nhưng gia đình của hai anh em đã không còn vẹn nguyên, mỗi người một nơi. Cuộc sống càng ngày càng khắc nghiệt với những đứa trẻ đáng ra được hưởng hạnh phúc.

Với giọng văn nhẹ nhàng, da diết và đầy day dứt, nhà văn đã khiến cho người đọc cảm nhận được nỗi đau, sự mất mát bao trùm lên tác phẩm. Số phận của những đứa trẻ trong một câu chuyện hôn nhân tan vỡ được thể hiện chân thực qua hình ảnh Thành và Thủy.

Văn bản “Cuộc chia tay của những con búp bê” là một câu chuyện buồn xoay quanh hai nhân vật Thành và Thủy. Vì bố mẹ ly hôn, gia đình tan vỡ mà các em phải chia lìa mỗi người một ngả, tác phẩm mang đến cho người đọc sự xót xa, ngậm ngùi về hoàn cảnh éo le của hai anh em, chính sự gắn bó, yêu thương của hai anh em càng làm cho tác phẩm thấm đẫm tinh thần nhân văn sâu sắc.

“Cuộc chia tay của những con búp bê” được nhà văn Khánh Hoài lựa chọn điểm nhìn là từ nhân vật Thành, tức theo ngôi kể thứ nhất, cách lựa chọn này khiến cho tác phẩm có cái nhìn chân thực, từng sự kiện, cảm xúc trong tác phẩm cũng gần gũi, sống động hơn trong cảm nhận của người đọc. Mặt khác, lời kể là của nhân vật Thành còn thể hiện được sâu sắc tình cảm yêu thương, gắn bó giữa hai anh em, Thành và Thủy. Có thể nói, hai nhân vật Thành và Thủy được đặt trong hoàn cảnh vô cùng éo le, đó là hạnh phúc gia đình tan vỡ, bố mẹ ly hôn, tình cảm anh em bị chia lìa. Cao trào của cảm xúc chính là khoảnh khắc chia tay đầy nghẹn ngào của Thành và Thủy.

Vì những bất đồng trong cuộc sống, bố mẹ của Thành và Thủy đã đi đến quyết định ly hôn, mái ấm gia đình tan vỡ là điều không ai mong muốn nhưng người đáng thương, bàng hoàng nhất không phải bố hay mẹ của Thành mà là hai anh em Thành và Thủy. Hai em còn quá nhỏ để chịu đựng nỗi đau đớn, mất mát này. Sự chia lìa này khiến cho các em mất đi một mái ấm gia đình trọn vẹn, tình cảm bị tổn thương sâu sắc, không chỉ không được sống với cả bố và mẹ, mà ngay cả tình cảm anh em thiêng liêng là vậy cũng bị hoàn cảnh nhẫn tâm chia lìa, ngăn cản.

Hai anh em Thành và Thủy vốn có tình cảm vô cùng sâu đậm, luôn yêu thương, nhường nhịn và quan tâm nhau, những cử chỉ của sự quan tâm trong tác phẩm khiến cho chúng ta, những độc giả, người đứng ngoài câu chuyện phải mỉm cười trong hạnh phúc, nhưng sau nụ cười ấy lại là những giọt nước mắt xót xa, thương cho hoàn cảnh chia lìa của hai anh em. Thành là một người anh mẫu mực, luôn yêu thương chăm sóc em gái bằng những hành động tự nhiên, chân thành nhất. Thành giúp em gái học, hay đến trường đón em vào mỗi chiều tan học. Khi trở về nhà thì hai anh em vừa nắm tay nhau vừa trò chuyện vui vẻ.

Còn Thủy là một cô em gái vô cùng dễ thương, dễ mến, hồn nhiên ngây thơ như chính lứa tuổi của em. Nhưng cô bé ấy cũng rất đảm đang, nữ tính, để ý đến những thứ nhỏ nhặt và giúp đỡ anh trai mỗi khi cần. Thành vì mải mê đá bóng mà làm rách áo, Thủy đã mang kim chỉ ra tận sân vận động để vá áo cho anh. Những cử chỉ quan tâm của hai anh em Thành và Thủy tuy dung dị nhưng sao thật ấm áp, đó là tình cảm anh em thiêng liêng, cao quý hơn bất cứ thứ tình cảm nào khác. Càng ngưỡng mộ tình cảm của hai anh em thì ta lại càng xót xa khi những khuôn mặt ngây thơ, non nớt ấy thấm đượm nỗi buồn của sự chia ly, mất mát.

Hai anh em đã quen với sự hiện diện của nhau trong cuộc sống của mình, nên khi biết tin bố mẹ ly hôn, mỗi người một nơi, không còn được gặp nhau như mọi khi thì đó chính là khoảnh khắc khủng hoảng đau đớn nhất đối với cả Thành và Thủy. Hai em còn quá nhỏ để đón nhận nỗi đau không tưởng này. Hai anh em chia đồ chơi, Thành đã nhường hết đồ chơi cho em gái, ngay trong phút chia li, sự nhường nhịn của người anh đối với cô em gái nhỏ cũng khiến ta cảm động.

Thủy vì sợ anh trai không có người canh gác lúc đêm khuya nên đã đưa cho anh con búp bê Vệ Sĩ, người em gái nhỏ ấy luôn nghĩ về người anh, vì muốn anh được yên tâm ngủ mà đã nhường còn búp bê Vệ Sĩ để nó ở bên bảo vệ anh mình. Giây phút chia tay đã đến, hai anh em đều bật khóc, đó là những giọt nước mắt của đau đớn, bất lực, dù không muốn nhưng hai anh em vẫn phải chia tay, Thành ở lại với bố, còn Thủy về quê với mẹ.

Điều đau đớn hơn nữa, đó là Thủy sẽ không được tiếp tục học nữa vì nhà bà ngoại cách xa trường học, từ nay em sẽ theo mẹ ra chợ để bán hoa. Hình ảnh một cô bé còn nhỏ tuổi bị tước đoạt đi hạnh phúc, tước đoạt đi nụ cười của trẻ thơ mà phải sống, bươn chải cuộc sống của những người lớn khiến cho ta vừa đồng cảm, vừa xót xa.

Cuộc chia tay của những con búp bê thực chất là cuộc chia tay của hai anh em Thành và Thủy, cuộc chia tay ấy thấm nước mắt của sự bi thương, mất mát. Văn bản thể hiện được một triết lý nhân sinh vô cùng sâu sắc: hạnh phúc gia đình tan vỡ, nạn nhân đáng thương nhất chính là những đứa trẻ vô tội, chứng kiến nỗi đau chia ly khiến cho tâm hồn non nớt của chúng bị tổn thương, tiếng cười tuổi thơ cũng vì thế mà mang một màu sắc u buồn, thê lương.