A. HƯỚNG DẪN TÌM HlỂU BÀI

I. Thế nào là văn tự sự?

Văn tự sự là loại văn trong đó tác giả giới thiệu, thuyết minh, miêu tả nhân vật, hành động và tâm tư tình cảm của nhân vật, kể lại diễn biến câu chuyện… sao cho người đọc, ngưòi nghe hình dung được diễn biến và ý nghĩa của câu chuyện ấy.

II. Dàn ý của bài văn tự sự

1. Tìm hiểu dàn ý của bài văn tự sự

Đọc bài văn Món quà sinh nhật và trả lời các câu hỏi:

a) Bài văn trên có thể chia làm ba phần:

– Phần Mở đầu: Nhân kỉ niệm… bày la liệt trên bàn: Kể và khái quát về ngày sinh nhật.

– Phần Thân bài: Vui thì vui thật… chỉ gật đầu không nói: Kể về lí do đến muộn và món quà sinh nhật độc đáo của bạn.

– Phần Kết bài: Cảm ơn Trinh quá… quả vàng tươi thơm mát này: Nêu lên cảm nghĩ của người viết về món quà sinh nhật.

b) Truyện kể về ngày sinh nhật của Trang, về món quà sinh nhật độc đáo của Trinh. Người kể chuyện là Trang và được kể ở ngôi thứ nhất, xưng tôi.

– Câu chuyện xảy ra ở nhà Trang, vào buổi sinh nhật, trong hoàn cảnh mọi người đến mừng sinh nhật đông vui. Chỉ thiêu Trinh là người bạn thân của Trang.

– Trong truyện có các nhân vật: Trang, Trinh, Thanh, các bạn Trang, anh Toán. Trong đó, Trang là nhân vật chính. Trang quý bạn, lo lắng cho bạn. Còn Trinh rất quý bạn. Trinh đi bộ đến dự sinh nhật Trang và Trinh dành món quà đặc biệt từ trước cho bạn.

– Câu chuyện bắt đầu từ buổi sinh nhật. Trang đã chò đợi và có ý trách người bạn thân là Trinh chậm trễ, rồi lo lắng cho bạn có thể gặp tai nạn. Trinh đến và giải thích lí do đến muộn. Hoá ra cô bạn đã đi bộ. Và Trinh còn tặng Trang một món quà đặc biệt. Đỉnh điểm của câu chuyện là khi Trang nhận ra cái âm mưu của Trinh. Kết thúc câu chuyện là tấm lòng chân thành của Trinh, người đã ấp ủ, nâng niu, hằng nghĩ suốt bao ngày về món quà sinh nhật độc đáo tặng bạn.

– Các yếu tố miêu tả, biểu cảm được kết hợp với kể chuyện, thể hiện ở chỗ:

+ Yếu tố miêu tả được thể hiện ở việc tả người .ra vào trong buổi sinh nhật tấp nập, tả hai chiếc bình hoa đầy những hoa, tả cằnh ổi với chùm hoa vàng tươi thơm mát.

+ Yếu tố biểu cảm được biểu hiện trong tiếng reo của Thanh, trong câu trách của Trang, trong cảm giác mi mắt nong nóng và sống mũi cay xộc của Trang, trong việc đánh giá về món quà ở phần Kết bài.

– Những yếu tố miêu tả và biểu cảm trên có tác dụng:

+ Nhờ miêu tả mà có thể tái hiện cảnh vật và con ngưòi một cách cụ thể trong không gian và thòi gian. Miêu tả không chỉ làm nổi bật ngoại hình mà còn có thể khắc hoạ nội tâm nhân vật, làm cho câu chuyện trở nên đậm đà, lí thú.

+ Nhờ yếu tố biểu cảm mà cảm xúc được bày tỏ, được biểu hiện qua các nhân vật, nhất là qua ngôi kể thứ nhất.

c) Nội dung trên được tác giả kể theo trình tự thời gian của buổi sinh nhật. Khi các bạn đã lác đác ra về thì Trinh mới đến. Trinh cho biết lí do đến muộn và tặng món quà sinh nhật cho Trang. Từ chuyện cành ổi, Trang nhớ lại những ngày ổi mối ra hoa và âm mưu của Trinh.

Như vậy, truyện được kể theo trình tự thòi gian, có sử dụng hồi ức.

2. Dàn ý của bài văn tự sự

Dàn ý của bài văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm chủ yếu vẫn là dàn ý của bài văn tự sự có bô” cục ba phần (Mở bài, Thân bài và Kết bài). Tuy vậy, trong từng phần, cần đưa vào các nội dùng miêu tả và biểu cảm để dàn ý được hoàn chỉnh hơn.

a) Mở bài

Thường giới thiệu sự việc, nhân vật và tình huông xảy ra câu chuyện (cũng có khi nêu kết quả của sự việc, số phận nhân vật trước).

b) Thân bài

Kể lại diễn biến câu chuyện theo một trình tự nhất định. (Trả lòi các câu hỏi: Câu chuyện diễn ra ở đâu? Khi nào? Với ai? Như thế nào?…)

Trong khi kể, người viết thưòng kết hợp miêu tả sự việc, con ngưòi và thể hiện tình cảm, thái độ của mình trước sự việc và con người được miêu tả.

c) Kết bài

Thường nêu kết cục và cảm nghĩ của người trong cuộc (ngưòi kể chuyện hay một nhân vật nào đó).