Quê hương anh nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày nên sỏi đá.
Anh với tôi đôi người xa lạ
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau,
Súng bên súng, đầu sát bên đầu,
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ.
Đồng chí!
@DOREMON: Chép nhầm đoạn roy

C) tình đồng chí được nảy nở và trở thành bền chặt trong sự chan hoà chia sẻ mọi gian lao cũng như niềm vui nỗi buồn. Đó là mối tình tri kỉ của những người bạn chí cốt được biểu hiện bằng hình ảnh cụ thể giản dị mà hết sức gợi cảm. Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ nghĩa là chung cái khắc nghiệt gian khổ nhưng những người lính vẫn cùng chung nhau vượt qua và gắn bó thành thật với nhau. Câu thơ đầy ắp kỉ niệm và ấm áp tình đồng chí, đồng đội

e)
Người lính nông dân đã đi vào thơ ca bằng những hình ảnh chân thật và đẹp trong “Nhớ” của Hồng Nguyên, “Cá nước” của Tố Hữu... nhưng tiêu biểu hơn cả là bài “Đồng chí” của Chính Hữu. Bài thơ được sáng tác vào năm 1948 là năm cuộc kháng chiến hết sức gay go, quyết liệt. Trong bài thơ này, tác giả đã tập trung thể hiện mối tình keo sơn gắn bó, ngợi ca tình đồng chí giữa những người lính trong những năm kháng chiến chống Pháp.

Cảm nhận đầu tiên của chúng ta khi đọc bài thơ là hình ảnh người lính hiện lên rất thực, thực như trong cuộc sống còn nhiều vất vả lo toan của họ. Ngỡ như từ cuộc đời thực họ bước thẳng vào trang thơ, trong cái môi trường quen thuộc bình dị thường thấy ở làng quê ta còn đói nghèo lam lũ:

“Quê hương anh nước mặn đồng chua,

Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá”.

Quê hương xa cách nhau, mỗi người mỗi nơi. Người quê ở miền biển “nước mặn đồng chua”, người ở vùng đồi núi “đất cày lên sỏi đá”. Song dù xa cách nhau, dù khác nhau, nhưng đều là quê hương của lam lũ, vất vả, đói nghèo. Chữ nghĩa bình thường mà như đang cựa quậy khi cuộc sống thực đã ùa vào câu thơ đem đến những cảm nhận sâu sắc về quê hương người lính.

Tuy ở những phương trời khác nhau, “chẳng hẹn quen nhau”, nhưng cùng sống và chiến đấu với nhau trong một đội ngũ, những người lính đã tự nguyện gắn bó với nhau:

“Súng bên súng đầu sát bên đầu

Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ”

Cái rét ở rừng Việt Bắc đã nhiều lần vào trong thơ bộ đội chống Pháp vì đó là một thực tế ai cũng nếm trải trong những năm chinh chiến ấy. Có điều lạ là câu thơ nói đến cái rét gợi cho người đọc một cảm giác ấm cúng của tình đồng đội, nghĩa đồng bào. Câu thơ của Chính Hữu đã diễn tả tình đồng chí thật cụ thể và cô đọng, sự gắn bó giữa những người đồng chí cùng chung nhau chiến đấu “súng bên súng”, cùng chung một lí tưởng “đầu sát bên đầu”. Sự gắn bó mỗi lúc lại càng thêm sâu sắc: Là súng bên súng đến đầu bên đầu, rồi thân thiết hơn nữa là đắp chung chăn, thành tri kỉ.

Đoạn thơ đầu của bài thơ kết thúc bằng hai chữ “Đồng chí” làm sáng tỏ thêm nội dung, ý nghĩa của cả đoạn thơ. Nó giải thích vì sao người lính từ bốn phương trời xa lạ, không hẹn gặp nhau mà bỗng trở thành thân thiết hơn máu thịt. Đó là sự gắn bó giữa những người anh cùng chung một lí tưởng chiến đấu, là sự gắn bó kì diệu, thiêng liêng và mới mẻ của tình đồng chí.

Những người lính, những đồng chí ấy ra đi chiến đấu với tinh thần tự nguyện:

Ruộng nương anh gửi bạn thân cày

Gian nhà không mặc kệ gió lung lay

Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính.

Họ vốn gắn bó sâu nặng với ruộng nương, với căn nhà thân thiết, nhưng cũng sẵn sàng rời bỏ tất cả để ra đi. Nhà thơ đã dùng những hình anh quen thuộc và tiêu biểu của mọi làng quê Việt Nam như biểu tượng của quê hương những người lính nông dân. Giếng nước, gốc đa không chỉ là cảnh vật mà còn là làng quê, là dân làng. Cảnh vật ở đây được nhân cách hoá, như có tâm hồn hướng theo người lính.

Tác giả tả rất thực về cuộc sống của người lính. Nhà thơ không che giấu mà như còn muốn nhấn mạnh để rồi khắc hoạ rõ nét hơn cuộc sống gian lao thiếu thốn của họ. Và phải là người trong cuộc thì mới vẽ lên bức tranh hiện thực sống động về người lính với một sự đồng cảm sâu sắc như vậy:

Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh.

Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi.

Áo anh rách vai

Quần tôi có vài mảnh vá

Miệng cười buốt giá

Chân không giày

Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.

Thơ ca kháng chiến khi nói tới gian khổ của người lính thường nói rất nhiều tới cái lạnh, cái rét. Đoạn thơ thứ hai này kết thúc bằng câu “Thương nhau tay nắm lấy bàn tay”. Một sự cảm thông, chia sẻ vừa chân thành, vừa tha thiết làm sao. Người ta bảo bàn tay biết nói là thế. Hình ảnh kết thúc đoạn thứ hai này cắt nghĩa vì sao người lính có thế vượt qua mọi thiếu thốn, gian khổ, xa quê hương, quần áo rách vá, chân không giày, mùa đông lạnh giá với những cơn sốt rét “run người”... Hơi ấm của tình đồng chí truyền cho nhau đã giúp người lính thắng được tất cả. Hình ảnh kết thúc bài thơ chỉ có ba dòng:

Đêm nay rừng hoang sương muối

Đứng cạnh bên nhau chở giặc tới

Đầu súng trăng treo

Sau những câu thơ tự do đang trải dài “Đêm nay rừng hoang sương muối”... câu kết thúc thu vào trong bốn chữ làm nhịp thơ đột ngột thay đổi, dồn nén, chắc gọn, gây sự chú ý cho người đọc. Hình ảnh kết thúc bài thơ đầy thơ mộng, cái thơ mộng của gian khố, hiểm nguy: một cánh rừng, một màn sương, một vầng trăng với hai ngọn súng, hai con người chờ giặc. “Đầu súng trăng treo” cùng là một câu thơ dồn nén và có sức tạo hình, nó đẹp như một biểu tượng chiến đấu của những người lính giàu phẩm chất tâm hồn. Đó cũng là vẻ đẹp trữ tình mới của thơ ca kháng chiến, kết hợp được súng và trăng mà không khiên cưỡng.

Toàn bài “Đồng chí” từ chi tiết cuộc sống đến cảm giác của tác giả đều rất thật, không một chút tô vẽ đắp điểm, không bình luận, thuyết minh. Bài thơ thiên về khai thác đời sống nội tâm, tình cảm người lính, vẻ đẹp của “Đồng chí” là vẻ đẹp của đời sống tâm hồn người lính mà nơi phát ra vầng ánh sáng lung linh nhất là mối tình đồng đội, đồng chí hoà quyện vào tình giai cấp. Hình ảnh “đầu súng trăng treo” ở cuối bài nâng vẻ đẹp người lính lên đến đỉnh cao khái quát trong đó có sự hài hoà giữa hiện thực và lãng mạn đồng thời mang ý nghĩa tượng trưng sâu sắc.

d) Trước hết, tình Đồng chí giữa những người lính cao đẹp là bởi nó xuất phát từ những cơ sở cao đẹp, hàm chứa ý nghĩa sâu sắc. Những cơ sở ấy được nêu ra trong những đoạn thơ đầu:

Quê hương anh nước mặn, đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.
Anh với tôi đôi người xa lạ
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau,
Súng bên súng, đầu sát bên đầu,
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ.
Đồng chí!

Người lính gắn bó với nhau là do cùng chung hoàn cảnh. Tuy mỗi người từ một vùng miền khác nhau, người ở vùng biển “nước mặn, đồng chua”, kẻ ở đồi núi “đất cày lên sỏi đá”, nhưng họ có chung hoàn cảnh là đều ra đi từ những vùng quê nghèo đói. Đó là lí do khiến họ dễ cảm thông với nhau, thân thiết và gắn bó hơn. Từ “xa lạ” chỉ sự không quen biết, nhưng lại viết bên cạnh cụm từ “anh với tôi” và “đôi người”, sự sóng đôi của các cặp từ này chứng tỏ tuy hai người ở hai miền quê khác nhau, trước đây không hề quen biết nhau, nhưng có những điểm chung khiến họ trở nên rất gần gũi, gắn bó. Sự gắn kết ấy chính là lí tưởng chiến đấu: “súng bên súng, đầu sát bên đầu”. “Súng” và “đầu” là hai hình ảnh hoán dụ đặc sắc. Đầu sát bên đầu chứng tỏ họ có chung ý chí, chung lí tưởng, còn “súng” tượng trưng cho lí tưởng quyết chiến bảo vệ quê hương, đất nước. Họ từng là những người nông dân nghèo được cách mạng giải phóng, bây giờ mặc áo lính, khoác súng ra đi để bảo vệ thành quả cách mạng, bảo vệ gia đình, quê hương, đất nước mình. Nhưng tình cảm của họ sẽ chỉ dừng ở mức lí trí nếu không cùng nhau vượt qua gian khổ, cùng nhau chia sẻ những đêm rét cùng nhau chung tấm chăn mỏng đã khiến họ trở thành “đôi tri kỉ”, họ hiểu nhau như hiểu chính mình. Sự gắn kết chặt chẽ cả lí trí và tình cảm đó đã được tác giả thể hiện bằng một câu thơ đặc biệt, chỉ gồm một từ Đồng chí. Câu thơ như kết tinh tình cảm, cảm xúc toàn đoạn, vang lên như một nốt nhấn trong một khúc ca hùng tráng về tình cảm yêu quê hương, đất nước sâu nặng, tình cảm đồng chí thiêng liêng, cao đẹp. Nó khẳng định mạnh mẽ phát hiện kì diệu về một tình cảm cộng đồng đẹp nhất – tình Đồng chí, đồng bào. Nó cao đẹp bởi ngoài mỗi quan hệ bình thường giữa người với người, còn có một quan hệ thiêng liêng, đó là lí tưởng cách mạng, và vì lí tưởng này người ta có thể quyên đi chính bản thân mình. Câu thơ chỉ gồm một từ (hai tiếng): Đồng chí, như khép lại tình ý trong bảy câu thơ đầu của bài thơ. Những người nông dân nghèo vốn xa lạ, nhưng khi cùng chung lí tưởng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, cùng chia sẻ ngọt bùi trong khó khăn, gian khổ của cuộc sống và chiến đấu thì họ tất yếu trở thành Đồng chí, đồng đội của nhau.