Về thăm lại đất An Giang, Núi sao nghiêng ngả trước làn gió đông - Là núi gì?

Núi Sập
Núi Sập, tên chữ: Thoại Sơn là một trái núi tại thị trấn Núi Sập thuộc huyện Thoại Sơn tỉnh An Giang.


Núi Sập tức Thoại Sơn.

Núi Sập là trái núi lớn nhất nằm trong cụm núi Sập bao gồm bốn núi: núi Sập, núi Nhỏ, núi Bà và núi Cậu. Tất cả đều nằm trên địa bàn huyện Thoại Sơn. Núi Sập có độ cao 85m với chu vi 3.800m, cách thành phố Long Xuyên 29 km theo đường tỉnh lộ 943.

Sách Gia Định thành thông chí của Trịnh Hoài Đức mô tả núi này như sau:

Thoại Sơn, tục gọi là núi Sập, ở huyện Vĩnh Định, bờ phía đông sông Thoại Sơn (tục gọi rạch Ba Rách), phía bắc cách cửa Thoại Hà hơn 69 dặm. Từ sông lớn quanh phía bắc sang đông, đến trấn thành 283 dặm. Núi cao 20 trượng, chu vi 11 dặm rưỡi, đỉnh núi nguy nga, cây cao bóng cả, đẹp đẽ trang nghiêm tợ như cái lọng đẹp ở biên giới phía tây. Có Hương Tuyền (suối Thơm) chảy về tây 50 tầm đến đường sông mà bề sâu thuyền có thể đi được. Phía tây nam chân núi có Bửu Sơn (tục gọi là núi Cậu), xanh tốt cao 7 trượng, chu vi 1 dặm rưỡi, suối ngọt, đất tốt, cỏ cây tươi mượt, sơn dân ở vây quanh. Vì vùng gần Cao Miên, hoang vu mút mắt, nếu dùng đường thủy thì phải do đường Kiên Giang; mà con sông này đầy cỏ lác, bùn lầy ứ đọng, chỉ lúc mưa lụt ghe thuyền mới qua lại được.
Tháng 4 năm Mậu Dần, niên hiệu Gia Long thứ 17 (1818), vua sai Trấn thủ Vĩnh Thanh là Thống chế Thoại Ngọc hầu Nguyễn Văn Thoại kinh lý đường sông, việc hoàn thành, vua ban cho tên núi là Thoại Sơn để nêu danh tốt thần núi và cũng để ghi thành tích công lao của bậc nhân thần. Lại lệnh cấm dân chợ, dân Thổ đốn chặt cây cối để giữ lấy sinh khí, nhìn thấy non xanh mây phủ, suối đá ngọc ôm, thần sông nhượng đức, mẹ đất chứa linh, trấn giữ miền hiểm yếu, nêu sức mạnh để củng cố cõi Nam ta mà dâng thọ. Ôi! Hùng tráng lắm thay!

Hồ Ông Thoại
Suốt một thời gian dài, núi Sập bị khai thác đá triệt để. Chỉ đến khi thấy nguy cơ ngọn núi gắn liền công lao của Thoại Ngọc Hầu sẽ không còn tồn tại, chính quyền tỉnh An Giang mới cho ngưng việc khai thác đá, nhưng hậu quả để lại là dưới chân và bao quanh núi là những vực sâu hàng chục mét, rộng thênh thang...Ý tưởng làm du lịch liền nảy ra từ những vực sâu rộng này. Sau đó, nước được dẫn vào lòng những vực sâu, và được đặt tên là Hồ Ông Thoại. Du khách đến đây có thể chèo thuyền thưởng ngoạn cảnh đẹp của núi, của hang sâu, của hồ nước xanh thẳm với những đàn cá bơi lượn.


Hồ Ông Thoại

Đình thờ Thoại Ngọc Hầu
Để đánh dấu công trình đào kênh Thoại Hà vào năm 1818, Thoại Ngọc Hầu cho soạn một bài văn khắc vào bia đá. Năm Minh Mạng thứ ba (1822), ông long trọng làm lễ dựng bia và khánh thành miếu thờ Sơn thần, nay là ngôi đình thần thờ Thoại Ngọc Hầu tại thị trấn núi Sập. Hằng năm, lễ hội Kỳ yên đình Thoại Ngọc Hầu được tổ chức long trọng trong 3 ngày 10,11,12 tháng 3 âm lịch. Đây là một lễ hội lớn nhất của người dân Thoại Sơn.


Đình thờ Thoại Ngọc Hầu, bên triền núi Sập.

Tài nguyên
Bên cạnh nguồn lợi từ du lịch, từ cây trái, núi Sập còn có nhiều nguồn lợi khác từ tài nguyên như đá xây dựng thuộc nhóm sáng màu mịn hạt, đá aplit và những mạch pecmatic chứa tràn kali và natri rất quý cho công nghiệp gốm sứ, sành sứ. Tuy nhiên, việc khai thác đá đã bị cấm trong nhiều năm nay.