Địa danh nào của Hà Giang ghi dấu trận chiến lịch sử của dân tộc giai đoạn 1984-1989?

Tháng 2/1979, hơn 600.000 quân Trung Quốc tràn sang xâm lược 6 tỉnh biên giới Việt Nam, có nơi vào sâu đất liền tới 50 km, phá hoại và san bằng thị xã Lào Cai, Cao Bằng, một phần thị xã Lạng Sơn cùng nhiều làng mạc. Từ tháng 4/1984 đến 5/1989, Trung Quốc lần lượt đưa hơn 500.000 quân của 8 trong 10 đại quân khu tiến công toàn diện biên giới Hà Giang, tập trung là huyện Vị Xuyên với âm mưu vẽ lại đường biên giới tới phía bắc suối Thanh Thủy (Hà Giang).

"Đây là cuộc chiến tranh xâm lược quy mô lớn nhất kể từ sau khi Việt Nam đánh thắng đế quốc Mỹ năm 1975. Ác liệt nhất, có đợt chỉ trong 3 ngày Trung Quốc bắn hơn 100.000 quả đạn đại bác vào khu vực Vị Xuyên. Cuộc chiến kéo dài hơn 5 năm (1984-1989), nếu tính từ năm 1979 thì kéo dài tới 10 năm", thiếu tướng Nguyễn Đức Huy, nguyên Tham mưu trưởng mặt trận Vị Xuyên thời kỳ 1985-1989 cho biết.

Để giữ vững biên cương, 9 sư đoàn chủ lực cùng nhiều trung đoàn, tiểu đoàn trực tiếp tham chiến tại mặt trận Vị Xuyên. Những trận đánh giữ đất của bộ đội Việt Nam diễn ra quyết liệt trên các cao điểm 1509, 1100, 772, 685, Đồi Đài, Cô Ích, Bốn Hầm… Chiến tranh kết thúc, có cao điểm bị bạt đi hơn 3 m vì đạn pháo, ác liệt đến mức được gọi là "lò vôi thế kỷ". Quân dân Việt Nam đã tiêu diệt và làm bị thương hàng chục nghìn quân Trung Quốc, buộc họ phải rút quân. 

Phía Việt Nam hơn 4.000 cán bộ chiến sĩ, phần lớn ở tuổi 20, đã hy sinh. Đến nay còn hơn 2.000 liệt sĩ nằm rải rác khắp chiến trường Vị Xuyên chưa quy tập được hài cốt. Hàng năm, những người lính Vị Xuyên năm xưa vẫn tụ họp về đây và hát trong dòng nước mắt gọi Về đây đồng đội ơi.