Tên gọi " Người anh hùng áo vải " là nói về ai?

    Bài viết này đề cập tới “nhân vật Nguyễn Huệ” trong tác phẩm Hoàng Lê Nhất Thống Chí hay còn gọi là An Nam Nhất Thống Chí của nhóm tác giả Ngô Gia Văn Phái, mọi sự kiện đều được trích dẫn từ tác phẩm này.

Mà nay áo vải cờ đào

Giúp dân xây dựng xiết bao công trình

Nguyễn Huệ hay còn được gọi là Quang Trung hoàng đế, là em trai của Vua Tây Sơn Nguyễn Nhạc. Nhắc tới Nguyễn Huệ đa số chúng ta đều nghĩ tới hình ảnh một người anh hùng áo vải có công dẹp loạn Bắc Hà, đánh đuổi hai mươi vạn quân Thanh…, tài năng của Nguyễn Huệ chắc hẳn không cần phải băn khoăn nhưng phàm đã là người ai ít nhiều cũng có tính gian hay có lúc nào đó gian, vậy người được cho là anh hùng như Nguyễn Huệ có khi nào thể hiện tính gian đó không ?

Năm 1786 Nguyễn Huệ kéo quân ra Bắc với danh nghĩa “Phò Lê diệt Trịnh”, chiến dịch thành công và được vua Lê Hiển Tông gả con gái là Ngọc Hân công chúa, Nguyễn Huệ tuy là rể nhưng thực quyền ở Bắc Hà khi đó còn át cả vua.Tháng 7 năm 1786 Vua Lê Hiển Tông băng hà, Lê Chiêu Thống nối ngôi và chuẩn bị tang ma, lúc đầu định không mời Nguyễn Huệ đứng ra lo việc tang, Nguyễn Huệ giận và định phế bỏ Chiêu Thống, lập người khác lên nối ngôi vua. Huệ giữ quyền sinh quyền sát cả Bắc Hà mà không được mời đứng ra làm lễ nên Huệ cho rằng như thế là không được tôn trọng.

Hơn nữa, tuy tiếng “Phò Lê diệt Trịnh” nhưng dân Bắc Hà nhiều người vẫn nghi ngại và cho rằng Huệ là kẻ từ xa đến cướp nước, nay con rể lại không được thông báo tới tham gia lo việc ma chay cho bố vợ hẳn người thiên hạ sẽ cho rằng triều đình nhà Lê không ưa hay có điều nghi ngại với Nguyễn Huệ nên mới làm vậy. Vì thế tính chính nghĩa “Phò Lê diệt Trịnh” ban đầu sẽ bị mất đi. Đó chính là lý do mà Nguyễn Huệ nằng nặc đòi phải đứng ra tổ chức tang ma cho bố vợ là vua Lê Hiển Tông, thể hiện lòng trung với vua và chứng tỏ mình không phải là quân cướp nước. Thêm một điểm, khi đứng viếng vua Lê Hiển Tông, Huệ hết sức cung kính, nhìn thấy một viên quan đứng tế có biểu hiện hơi cười đùa, Huệ sai người lôi ra chém luôn. Đây thực chất là “Phao chuyên dẫn ngọc”, ném đi một hòn ngói ( viên quan ) mà thu lại được viên ngọc ( lòng thiên hạ ).

Nguyễn Hữu Chỉnh là một nhân tài Bắc Hà, ông tự nhận rằng “ Nhân tài Bắc Hà chỉ có mình tôi” , quả thật là Chỉnh có tài. Khi kinh thành Thăng Long có biến, Chỉnh chạy vào Nam đầu quân cho Nguyễn Nhạc và được Nhạc trọng dụng, sau đó Nhạc lại giao Chỉnh cho Huệ sử dụng. Nguyễn Huệ cho rằng Chỉnh là kẻ xảo quyệt nên đã quyết tâm trừ bằng được Chỉnh. Chỉnh bày cho Huệ kế “Phò Lê diệt Trịnh” để Huệ mang quân ra Bắc, từ đó Chỉnh cũng mang tiếng với người Bắc là rước voi về giày mả tổ. Huệ biết người Bắc ghét Chỉnh vì lẽ đó nên đang đêm đột ngột rút quân bí mật từ Thăng Long về Nam, bỏ rơi một mình Nguyễn Hữu Chỉnh ở lại. Huệ không muốn tự tay giết Chỉnh khi đó vì Chỉnh là người tài, giết Chỉnh sợ sau này nhân tài không dám đến với Huệ nữa và cũng sợ cái tiếng vắt chanh bỏ vỏ. Huệ đã dùng kế “Tá đao sát nhân”, mượn tay người Bắc để giết Chỉnh. Tuy nhiên Chỉnh không phải hạng người ngồi trói tay chờ chết, Chỉnh trốn thoát được, dong buồm đuổi theo anh em Tây Sơn và đến Nghệ An thì gặp được và xin Huệ thu nhận lại, Huệ đã phải thốt lên rằng “ Thằng chết tiệt này khéo tìm đường sống” . Liền đó, Huệ liền cho Chỉnh một ít vũ khí và 100 lính đi theo để hộ vệ cùng một ít tiền. Chỉnh chỉ lấy tiền và trả lại những thứ kia. Ở chi tiết nàythấy được một điều như sau, chắc chắn Nguyễn Hữu Chỉnh biết Huệ đã có ý không dung, 100 lính đi theo kia chẳng phải là bảo vệ Chỉnh mà thực ra là canh giữ và giám sát mà thôi, lính này không thể tùy ý sai khiến được, nhận vào chỉ mang thêm rắc rối. Đó là một cái thâm sâu của Nguyễn Huệ với âm mưu Tiếu lý tàng đao. Biết Chỉnh tài, Huệ còn sai Chỉnh ở lại giữ đất Nghệ An, phải thấy rằng nếu giữ được Nghệ An thì đất đó sẽ là của Huệ, còn như Chỉnh mà chẳng may chết thì Huệ coi như đã được giải thoát khỏi mối lo Nguyễn Hữu Chỉnh. Đúng là trai cò đánh nhau ngư ông đắc lợi.

Khi Nguyễn Hữu Chỉnh đã lập được thế lực riêng, làm chủ Bắc Hà, Chỉnh bèn cho Trần Công Xán đi sứ vào Nam gặp Nguyễn Huệ với mục đích xin lại đất Nghệ An. Tất nhiênNguyễn Huệ không bao giờ trả đất, Huệ cho Trần Công Xán 100 nén bạc nói của công chúa Ngọc Hân tặng rồi tiễn lên thuyền về nước, nhưng ngầm sai người đi theo đánh đắm thuyền cho đoàn sứ giả chết ngoài biển và về nói bị bão đắm. Trong thời gian đi sứ Trần Công Xán có nghe được tin về việc anh em Tây Sơn bất hòa, vua em Nguyễn Huệ đem quân đánh vua anh là Nguyễn Nhạc. Huệ sợ Xán biết được nội tình anh em Tây Sơn bất hòa mang về báo cáo lại cho Nguyễn Hữu Chỉnh sẽ làm mất uy và sợ người Bắc Hà lợi dụng cơ hội này đế đánh bất ngờ nên đã lập mưu giết đoàn sứ giả Trần Công Xán. Lần này Nguyễn Huệ lại sử ra chiêu tiếu lý tàng đao và ném đá giấu tay để tránh cái tiếng giết sứ giả.

Năm 1787, Võ Văn Nhậm một dũng tướng của Tây Sơn tiến quân ra Bắc diệt Nguyễn Hữu Chỉnh theo lệnh của Nguyễn Huệ, sau khi Nhậm đã đánh thắng, Huệ ra Thăng Long vào tận chỗ Nhậm ngủ, Nhậm vẫn ngủ say không biết, Huệ sai võ sĩ đâm chết Nhậm vì Huệ cho rằng Nhậm có ý đồ làm phản. Chuyện Võ Văn Nhậm có ý đồ làm phản hay không là do hai tướng Phan Văn Lân và Ngô Văn Sở báo về cho Huệ, hai tướng này vốn được Huệ cho đi theo Nhậm để đề phòng Nhậm.