Trong thập niên qua, ĐBSCL đang đứng trước những thách thức lớn từ bên ngoài của biến đổi khí hậu như hạn mặn, sạt lở, ngập lụt và ô nhiễm môi trường gia tăng,... đến các vấn đề bên trong như chất lượng tăng trưởng giảm sút và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp chưa cao, cấu trúc kinh tế chưa thực sự ổn định, chất lượng nguồn nhân lực hạn chế, năng suất lao động thấp, tình trạng di dân gia tăng... là những ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế xã hội mà ĐBSCL đang và sẽ phải đối mặt. Trong khi đó, quan điểm khi nhìn nhận về ĐBSCL luôn gắn liền với những cụm từ trù phú, lợi thế tài nguyên, thiên nhiên ưu đãi, nguồn lao động dồi dào,... nhưng thực tế quá trình phát triển trong hơn hai thập niên qua cho thấy không là như thế. Bên cạnh đó, hạ tầng cơ sở mặc dù được đầu tư nhưng còn quá nhiều điểm nghẽn, nhất là giao thông kết nối. Thiếu quy hoạch đồng bộ và logistics yếu kém dẫn đến sự gia tăng chi phí trong các khâu của chuỗi giá trị sản xuất, giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp và kinh tế toàn vùng.

Về mặt xã hội, chất lượng giáo dục không theo kịp các vùng miền khác, tỷ lệ bỏ học cao và trình độ học vấn của người dân khá thấp. Lợi thế của các tỉnh Tây Nam bộ là địa hình, thổ nhưỡng, điều kiện khí hậu ôn hòa,... nay đã không còn nữa do tác động từ thiên tai và con người. Những thế mạnh khác trước đây đã tạo được qua nỗ lực cải cách, cải thiện trong công tác điều hành kinh tế địa phương nay cũng đang mất dần so với các vùng kinh tế khác. Những thách thức và hạn chế trên đang đẩy vùng đồng bằng này vào tình thế hết sức nan giải và rất cần một nghiên cứu chuyên sâu và toàn diện.

Trước thực trạng nền kinh tế cùng với kỳ vọng hơn một giai đoạn phát triển mới, VCCI và FSPPM tiến hành hợp tác xây dựng Báo cáo Kinh tế ĐBSCL. Sau một năm hoạch định, Ban biên soạn được hình thành và chủ đề "Nâng cao năng lực cạnh tranh để phát triển bền vững" được lựa chọn để làm tâm điểm và động lực phát triển kinh tế vùng ĐBSCL trong thời gian tới. Không thể một vùng kinh tế với nhiều tiềm năng và đóng góp lớn như ĐBSCL cứ mãi manh mún và thiếu động lực phát triển như hiện nay, các chuyên gia kinh tế hàng đầu trong các lĩnh vực thể chế, chính sách, kinh tế, quy hoạch, môi trường, giao thông,... đã được mời cùng thực hiện báo cáo nghiên cứu đầy tâm huyết. Báo cáo đã đúc kết thành tựu trong một thập niên qua và nêu bật những hạn chế trong quá trình phát triển, đồng thời phác họa những cơ hội và thách thức đang và sẽ diễn ra đối với ĐBSCL.

Báo cáo được hoàn thành và ra mắt tại điểm vô cùng quan trọng của đất nước: Đại hội Đảng Toàn quốc lần thứ XIII, cả nước buớc vào giai đoạn phát triển quan trọng với nhiều hiệp định thương mại toàn cầu có hiệu lực và nền kinh tế đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức chưa bao giờ có trong quá trình phát triển. Vì vậy, báo cáo là nguồn thông tin quý báu cho các cơ quan quản lý địa phương sử dụng trong điều hành, là tư liệu quan trọng để tham vấn chính sách cho Đảng, Quốc hội và Chính phủ trong việc định hướng, quyết nghị chiến lược và thiết lập các chính sách phát triển bền vững cho vùng kinh tế đặc biệt này.

Trong tương lai, Báo cáo Kinh tế ĐBSCL sẽ được thực hiện thường niên để tiếp tục nghiên cứu, phân tích, đánh giá các cơ hội, thách thức lớn tác động đến kinh tế của vùng, giúp cho các cơ quan quản lý, các nhà nghiên cứu, cộng đồng doanh nghiệp tìm hiểu và xây dựng chương trình hành động để thích ứng, cùng thúc đẩy vùng đồng bằng này phát triển ổn định và bền vững.

Chúng tôi mong rằng Báo cáo Kinh tế Thường niên ĐBSCL này là tài liệu hữu ích cho những ai quan tâm đến vùng kinh tế Tây Nam bộ.