Một trong những lời khuyên quý giá của ông cha ta đã để lại cho con cháu là: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng”. Đây là lời khuyên quý giá của ông cha ta về cách sống của con người.

      Mượn hình ảnh “mực” và “đèn” để qua đó nói về điều xấu xa và tốt đẹp trong xã hội. Khi con người sống trong môi trường xấu cũng dễ trở thành người xấu và ngược lại, sống trong môi trường tốt sẽ trở thành người tốt. Câu tục ngữ đã cho thấy môi trường có ảnh hưởng đến việc hình thành và phát triển nhân cách của một con người. Nếu như trong gia đình, cha mẹ chính là tấm gương để con cái nói theo. Thì ở trường học, thầy cô lại chính là người có ảnh hưởng đến mỗi học sinh. Đặc biệt là bạn bè sẽ có ảnh hưởng sâu sắc đến mỗi người. Có ai đó đã từng nói rằng: “Hãy cho tôi biết bạn của anh là ai, tôi sẽ chỉ cho anh biết, anh là người như thế nào”.

      Chúng ta có thể bắt gặp những dẫn chứng tiêu biểu trong các tác phẩm văn học Việt Nam. Chí Phèo trong truyện ngắn cùng tên là một nhân vật như vậy. Vốn là một anh nông dân hiền lành chất phát chỉ vì lòng ghen của bá Kiến mà bị đẩy vào tù. Sau bao nhiêu năm trở về quê cũ Chí Phèo đã thay đổi hoàn toàn cả về nhân hình lẫn nhân tính: “Cái đầu thì trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất cơng cơng, hai mắt gườm gườm trông gớm chết..”. Hắn đã trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Chính nhà tù của thực dân Pháp đen tối khắc nghiệt đã làm thay đổi con người của Chí Phèo.

      Còn truyện “Mẹ hiền dạy con” đã chứng minh rõ nét nhất cho “gần đèn thì rạng”. Mạnh Tử khi còn bé sống gần trường học nên lễ phép chăm chỉ học hành, giả sử người mẹ của Mạnh Tử cho cậu sống gần chợ hay ở nghĩa địa thì chưa chắc sau này Mạnh tử đã trở thành bậc hiền tài của Trung Quốc. Còn trong thực tế cuộc sống, chúng ta có thế thấy được rằng học sinh sống trong tập thể lớp, trường có nhiều bạn tốt được giáo dục chu đáo sẽ trở thành người tốt. Gia đình sống hòa thuận con cái sẽ chăm ngoan, xã hội tốt đẹp sẽ có công dân tốt. Nếu sống trong môi trường gia đình bạn bè không tốt con người sẽ bị ảnh hưởng, thay đổi theo chiều hướng xấu.

      Tuy nhiên, không phải ai cũng chịu ảnh hưởng của môi trường. Có những người vẫn giữ gìn được nhân cách tốt đẹp, giống như đóa hoa sen vậy:

“Trong đầm gì đẹp bằng sen

Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng

Nhị vàng bông trắng lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”

      Chủ tịch Hồ Chí Minh chính là một tấm gương sáng của dân tộc. Dù sống trong hoàn cảnh khó khăn, gian khổ nhưng người vẫn giữ được tinh thần yêu nước, ý thức cách mạng và nhân cách cao đẹp. Hoặc chúng ta có thể kể đến cái tên Nguyễn Văn Trỗi - người thợ điện ở thành phố Sài Gòn hoa lệ, vẫn không chút mảy may xao động bởi cuộc sống hào nhoáng, những thủ đoạn lọc lừa xảo trá. Anh chọn cho mình con đường Cách mạng, chấp nhận chiến đấu và hy sinh cho lý tưởng mà mình theo đuổi… Tấm gương của anh và biết bao gương sáng khác đã trở thành bài học cho bao thế hệ cháu con học tập.

      Còn đối với một học sinh như tôi, câu tục ngữ đã giúp tôi có được sự lựa chọn đúng đắn trong việc lựa chọn bạn bè. Đồng thời xác định cho mình một thế đứng vững vàng trước những tác động tiêu cực của môi trường xung quanh để luôn luôn “gần mực” mà vẫn không “ đen” và “ gần đèn” để luôn tỏa sáng.

      Như vậy, câu tục ngữ “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng” hoàn toàn đúng đắn. Đó chính là lời khuyên ý nghĩa dành cho con người trong cuộc sống.