Truyện ngắn Sống chết mặc bay của nhà văn Phạm Duy Tốn là một tác phẩm văn chương mang trong mình giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo sâu sắc.

Giá trị hiện thực của tác phẩm được thể hiện rõ nét qua khung cảnh những người dân nghèo đang gồng mình chống chọi với thiên nhiên khắc nghiệt. Nhà văn đã tái hiện lại vô cùng chân thực khung cảnh khốc liệt của những người dân nhỏ bé trước cơn giận giữ của đất nước. Người cuốc đất, người đội đất, kẻ vác tre để đắp lũy chặn dòng lũ dưới cơn mưa ào ào không ngơi nghỉ. Ai cũng mệt, cũng xơ xác, cũng ướt sũng và thấm dần sự tuyệt vọng khi cơn mưa ngày càng nặng hạt hơn. Sự vất vả, bất lực và khốn cùng của những người dân khi đối chọi với bão lũ ấy được truyền tải rõ nét qua từng câu văn. Và đối lập với đó chính là viên quan phụ mẫu và các nha lại ở trong đình. Chúng ngồi ở chỗ khô ráo, ấm cúng, chơi bài tổ tôm trong sung sướng, rồi cả ăn chè yến hấp đường phèn, hít thuốc phiện. Khung cảnh trụy lạc của sự hưởng thụ ấy hoàn toàn đối lập với khung cảnh tuyệt vọng của người dân ngoài kia. Sự lạnh lùng, vô tâm và độc ác của những kẻ cầm quyền ấy chính là một hiện thực chua xót của xã hội bây giờ. Mà tác giả đã lột tả một cách châm biếm về gương mặt giả dối, lòng dạ thối nát của chúng.

Từ hiện thực xã hội phũ phàng ấy, tác giả đã thể hiện sự thương xót, cảm thông cho số phận bất hạnh của những người nông dân bé nhỏ. Khi họ vừa phải chịu sự chà đạp, bóc lột của những kẻ cầm quyền độc ác, lại vừa phải chống chọi lại cơn mưa bão vô tình của tự nhiên. Tất cả đè nặng lên đôi vai gầy của những số phận hèn mọn, không một lối thoát. Cùng với đó, là sự căm phẫn, oán giận và lên án mạnh mẽ đối với những kẻ cầm quyền, những kẻ mang danh là quan cha quan mẹ nhưng lại hành xử lạnh lùng, độc ác. Chúng chỉ quan tâm đến bản thân, chỉ chăm chăm hưởng thụ mà không lo lắng cho người dân của mình. Đó chính là giá trị nhân đạo sâu sắc mà tác phẩm truyền đạt.

Có thể nói Sống chết mặc bay là một truyện ngắn vô cùng ý nghĩa và giá trị. Nó không chỉ giúp chúng ta thấu hiểu được tình cảnh bất lực, khốn khổ của người dân lúc bấy giờ. Mà còn gợi lên trong chúng ta những cảm xúc yêu thương cho những số phận ấy, cùng sự căm phẫn cho thế lực xấu xa, tàn bạo.