NIKULIN (Nga) từng nhận xét “Niềm tin vào tính bất khả chiến thắng của cái đẹp tinh thần, cái thiện đã được khúc xạ ở chỗ anh đã tắm rửa sạch sẽ các nhân vật của mình, họ giống như được bao bọc trong bầu không khí vô trùng.” Quả đúng khi nói về những nhân vật trong tác phẩm của Nguyễn Minh Châu trong chiến tranh. Sau năm 1975 như có làn gió mới thổi vào tâm hồn, ông cố gắng "tìm cái hạt ngọc ẩn dấu trong bề sâu tâm hồn con người". Đáp lại cho cố gắng ấy là truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa được viết năm 1983.