Truyện ngắn Sống chết mặc bay của nhà văn Phạm Duy Tốn là một tác phẩm mang đậm giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo sâu sắc.

Trong tác phẩm, hình ảnh người dân nghèo oằn mình trong bão lũ, để chống lại thiên tai đã được khắc họa vô cùng sống động. Đó chính là cách mà suốt bao năm tháng qua người dân ta phải đối mặt với bão lũ. Năm nào cũng thế, mưa bão kéo nhau ồ ạt tiến vào đất liền gây mưa lớn, ngập lụt, sạt lở. Người dân phải dầm mưa lội nước củng cố đê điều, di tản người và tài sản đến nơi cao hơn. Và tất nhiên, nếu con đê mà vỡ thì đó sẽ là một điều vô cùng kinh khủng. Cảnh người dân ướt lướt thướt, kiệt quệ sức lực cố gắng chống chọi đến sức cùng lực kiệt thật đáng thương biết bao.

Nhưng càng đáng thương hơn nữa, chính là việc những người dân nhỏ bé ấy, phải chịu sự lãnh đạo, đàn áp của những bậc quan phụ mẫu vô lương tâm, độc ác, chỉ biết ăn chơi và hưởng lạc. Điều đó thể hiện rõ nét qua hình ảnh viên quan phụ mẫu. Trong khi người dân vật lộn khổ sở với mưa bão, thì hắn ta cùng binh lính, hầu cận, quan nhỏ ngồi trên đình cao khô ráo và ấm áp. Bọn chúng đánh tổ tôm, hút thuốc phiện rồi tâng bốc nhau, ca tụng nhau một cách vô liêm sỉ. Chúng căng thẳng, tập trung nhưng không phải để nghĩ cách cứu giúp người dân mà là để làm sao chiến thắng ván bài. Viên quan lớn cười to sung sướng khi người dân kêu gào tuyệt vọng vì đê vỡ lại vì đã ù một ván tổ tôm. Thật độc ác, táng tận lương tâm. Nhưng đó cũng chính là cái hiện thực tàn khốc mà nhân dân ta phải đối diện lúc bấy giờ. Họ phải gồng mình chống lại thiên tai và chịu đựng cả những quan lại xấu xa, tham lam.

Nhà văn Phạm Duy Tốn với bút pháp miêu tả chân thực, sắc nét đã tái hiện lại một hiện thực đáng buồn của nước ta. Từ đó, ông thể hiện tình yêu thương, thương cảm của mình với những người dân nghèo tội nghiệp. Ông ca ngợi sự kiên cường, dũng cảm của những người dân nhỏ bé đã bất chấp tất cả để củng cố con đê, kiên trì đến giờ phút cuối cùng. Ông thương xót cho những người dân làm lụng chắt bóp vất vả cả năm trời nay bị lũ cuốn trôi hết. Ông đau đớn thay cho những người nông dân thấp cổ bé họng, nay mất hết tài sản, nhà cửa đến cả tính mạng còn khó giữ được nhưng vẫn có nguy cơ bị bỏ tù bởi quan cha quan mẹ. Cũng từ đó, nhà văn thể hiện sự căm ghét, phê phán, lên án nặng nề tới những kẻ làm quan nhưng chẳng làm gì được cho đất nước, chẳng giúp đỡ được gì cho nhân dân, chỉ biết ăn chơi hưởng lạc. Từ tác phẩm ấy, Phạm Duy Tốn là lan tỏa và đồng điệu với triệu triệu trái tim người đọc những cảm xúc ấy của mình.

Đó chính là giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo của truyện ngắn Sống chết mặc bay. Hai yếu tố này lồng ghép vào nhau, giúp nhau bộc lộ giá trị và nội dung của mình thêm sắc nét hơn.