Địa hình cácxtơ ở Việt Nam (địa hình karst) nói riêng và trên thế giới nói chung là dạng địa hình liên quan tới sự lưu thông của nước trong các đá dễ hoà tan. Thuật ngữ Karst bắt nguồn từ tên một miền thuộc Nam Tư, nơi mà địa hình này được nghiên cứu lần đầu.

Trên thế giới, địa hình cácxtơ ở đâu? Địa hình cácxtơ xuất hiện ở những khu vực như Kentucky, Florida, Slovenia, bán đảo Yucatan, Puerto Rico… và tất nhiên không thể thiếu địa hình karst ở Việt Nam.

Địa hình cácxtơ ở Việt Nam phụ thuộc vào ba quá trình chính là ăn mòn, xâm thực và phong hoá sinh hoá học, trong đó, ăn mòn là quá trình quan trọng nhất.

• Ăn mòn là sự hoà tan gây ra do nước và các dioxit cácbon có trong nước.
• Xâm thực là phá huỷ bằng con đường cơ giới của nước.
• Phong hoá sinh hoá học là sự phá huỷ đá bằng những axit hữu cơ liên quan tới các hoạt động sinh sống của sinh vật.

Các quá trình này đều được đề cập chi tiết trong các bài giảng địa hình karst ở Việt Nam. Bởi lẽ, đây là dạng địa hình rất đặc trưng ở Việt Nam.

>>> Xem thêm: Hiện tượng đêm trắng là gì? Nguyên nhân xảy ra hiện tượng đêm trắng

Địa hình cácxtơ ở Việt Nam cũng như địa hình cácxtơ trên thế giới trải qua 4 giai đoạn phát triển như sau;

• Giai đoạn đầu: khối đá vôi phát triển lộ ra ngoài mặt, các rãnh đá vôi (caren) phát triển.
• Giai đoạn hai: phát triển mạnh mẽ các dạng cácxtơ ngầm, xuất hiện lũng cácxtơ ngoài mặt.
• Giai đoạn ba: các trần hang bị sập, xuất hiện các lũng hình máng, cánh đồng cácxtơ và các cầu tự nhiên.
• Giai đoạn bốn: các cánh đồng cácxtơ chiếm ưu thế, rải rác các núi sót và các dòng chảy trên mặt.

Địa hình cácxtơ ở Việt Nam gồm các dạng cơ bản sau:

• Các dạng địa hình cácxtơ trên mặt: là những dạng địa hình quan sát thấy được từ bên ngoài. Cụ thể như caren, lũng karst, máng karst, cánh đồng karst, giếng karst, hàm ếch, vòm karst…
• Các dạng địa hình karst ngầm: hang động, trong hang động có thạch nhũ, măng đá, xoáy nước, chậu nhỏ…

Vậy, địa hình cácxtơ có đặc điểm gì? Đó là những khu vực có điều kiện nham thạch và cấu trúc địa chất là các đá dễ hoà tan, hay các đá có xi măng là vôi, độ tinh khiết, chiều dày và số lượng khe nứt trong đá, cấu trúc, sự có mặt hay vắng mặt của một số tầng đá không hoà tan phủ trên đá vôi.

Hai khu vực núi có dạng địa hình cácxtơ phổ biến nhất ở nước ta là khu vực Đông Bắc và Bắc Trung Bộ. Các tỉnh có dạng địa hình cácxtơ độc đáo nhất là Hà Giang, Quảng Ninh, Quảng Bình. Dạng địa hình cácxtơ ở Việt Nam có giá trị to lớn về nhiều mặt:

• Đây là nguồn tài nguyên nước ngầm quan trọng: nước ngầm trong vùng cácxtơ là nguồn nước uống an toàn nhất.
• Tài nguyên khoáng sản: đá vôi, dolomit, cẩm thạch, chì, kẽm, nhôm…
• Giá trị về khảo cổ và văn hoá lịch sử
• Đa dạng sinh học
• Du lịch, giải trí