Truyện Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu là tác phẩm có sức sống mạnh mẽ lâu bền trong lòng nhân dân Nam Bộ và nhân dân cả nước. Tác phẩm là bài ca về đạo đức chính nghĩa và tấm lòng nhân nghĩa của con người. Lục Vân Tiên là hình tượng cao đẹp về người anh hùng lý tưởng mang khí phách hào hiệp trọng nghĩa khinh tài. Đoạn trích “ Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga” kể lại hành động đánh cướp cứu người giàu lòng quả cảm vị nghĩa của Lục Vân Tiên.

Trên đường về kinh đô dự thi Lục Vân Tiên bất ngờ gặp nhân dân khốn khổ chạy trốn bọn cướp Phong Lai. Chàng ân cần hỏi thăm và quyết ra tay đánh cướp để cứu dân lành thoát khỏi cảnh đau thương. Hình ảnh Lục Vân Tiên được khắc họa với mô tuýp quen thuộc ở truyện Nôm truyền thống.Chàng là nhân vật lý tưởng, mới 16 tuổi dời trường học bước vào đời lòng đầy hăm hở muốn lập công danh,mong thi thố tài năng để giúp đời. Gặp một tình huống “ bất bằng” đây là một thử thách đầu tiên nhưng cũng là một cơ hội cho chàng hành động.

Giữa đám cướp đông đảo gươm giáo sáng ngờ, tướng Phong Lai thì đằm đằm sát khí:

“Phong Lai mặt đỏ phừng phừng :
"Thằng nào dám tới lẫy lừng vào đây”

Còn Lục Vân Tiên thì một mình tay không. Chàng bình tĩnh bẻ cây làm gậy:

“ Vân Tiên ghé lại bên đàng,
Bẻ cây làm gậy tìm đàng chạy vô”

Dùng cây làm gậy,Vân Tiên “ tả đột hữu xông”, tung hoành giữa bọn cướp khiến chúng tan rã tơi bời:

“ Vân Tiên tả đột hữu xông,
Khác nào Triệu Tử phá vòng đương đang
Lâu la bốn phía vỡ tan,
Đều quăng gươm giáo tìm đàng chạy ngay .
Phong Lai trở chẳng lập tay,
Bị Tiên một gậy thác rày thân vong”

Hình ảnh Vân Tiên được nhà thơ so sánh với Triệu Tử Long là một hổ tướng ở Trung Quốc. Đó là vẻ đẹp của một dũng tướng có tài của bậc anh hùng, có tâm của người vị nghĩa sẵn sàng bênh vực kẻ yếu chiến thắng cái ác. Giọng thơ hùng tráng vang lên diễn tả một trận đánh cướp đầy kịch tính.

Đánh tan lũ cướp sơn đà chàng đã giải thoát cho Kiều Nguyệt Nga và Kim Liên. Cuộc kì ngộ giữa người đẹp và anh hùng diễn ra thấm đẫm tình người,chàng là con người chính trực hào hiệp nhưng cũng rất từ tâm nhân hậu. Thấy hai cô gái chưa hết hãi hùng,chàng tìm cách an ủi ân cần hỏi thăm:

“ Hỏi : ai than khóc ở trong xe này”
(…)Vân Tiên nghe nói động lòng,
Đáp rằng :"Ta đã trừ dòng lâu la .
Khoan khoan ngồi đó chớ ra,
Nàng là phận gái, ta là phận trai .
Tiểu thơ con gái nhà ai .
Đi đâu đến nổi mang tai bất kỳ.
Chẳng hay tên họ là chi ?
Khuê môn phận gái việc gì đến đây ?
Trước sau chưa hãn dạ này,
Hai nàng ai tớ ai thầy nói ra ?"

Khi Kiều Nguyệt Nga muốn lạy tạ, chàng đã khước từ. Vân Tiên chỉ cùng Nguyệt Nga sướng họa một bài thơ rồi thanh thản ra đi. Dường như với Vân Tiên đó là một bổn phận một lẽ tự nhiên của con người, trọng nghĩa khinh tài chứ không coi đó là công trạng:

Xem thêm:  Truyện ngắn Làng của Kim Lân gợi cho em những suy nghĩ gì về những chuyển biến mới trong tình cảm của người nông dân Việt Nam thời kháng chiến chống thực dân Pháp?
“ Nhớ câu kiến nghĩa bất vi
Làm người thế ấy cũng phi anh hùng”

Quan điểm về người anh hùng của Nguyễn Đình Chiểu trong cái xã hội phong kiến loạn lạc thật giản dị: đó là những con người mang tinh thần hiệp nghĩa, anh hùng hảo hán mang dáng dấp trượng phu.


Từ cử chỉ hành động ngôn ngữ cách ứng xử của Vân Tiên mang phong thái của một tráng sĩ ngày xưa. Chàng là một hình ảnh đẹp lí tưởng mà Nguyễn Đình Chiểu gửi gắm niềm tin và ước vọng của mình.

Tóm lại, bằng bút pháp kể và tả thực mang phong cách Nam Bộ, nhưng hơn thế nữa là bằng tấm lòng nhân đạo cao cả Nguyễn Đình Chiểu đã dựng lại một trận đánh cướp oai hùng của tráng sĩ Lục Vân Tiên. Chàng là người tiêu biểu cho cái thiện mang vẻ đẹp hào hiệp trong cái xã hội đầy bất công tàn ác. Nhân vật Vân Tiên mãi là hình ảnh đẹp mà Nguyễn Đình Chiểu gửi gắm niềm tin khát vọng về truyền thống đạo đức tốt đẹp của nhân dân ta.