Điều kiện tự nhiên của Đông Nam Á đã mang lại cho khu vực này những thuận lợi sau:

– Sự đặc trưng về vị trí địa lý khu vực (có nhiều quốc gia có các cửa ngõ thông ra biển, nằm trên đường ngã tư giao thông trọng điểm, nằm trong vùng kinh tế năng động nhất – Châu Á Thái Bình Dương) đã giúp Đông Nam Á có điều kiện để giao lưu, hợp tác phát triển kinh tế với các nước trong và ngoài khu vực; Mặt khác, cũng tạo điều kiện để phát triển các ngành nông nghiệp, công nghiệp, các hoạt động dịch vụ, du lịch.

– Địa hình gồm phần đất liền và hải đảo, được phân ra làm các dạng địa hình đa dạng và phong phú, tạo điều kiện để người dân canh tác, phát triển kinh tế một cách đa dạng dựa theo đặc điểm của từng ngành kinh tế và từng khu vực địa hình. Mặt khác, dựa trên đặc điểm của vùng đất liền và thềm lục địa, nên nơi đây cũng chứa nhiều tài nguyên khoáng sản quan trọng như quặng thiếc, kẽm, đồng, than đá, khí đốt, dầu mỏ, … thuận lợi phát triển các ngành công nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản.

– Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa cùng hệ thống sông ngòi, kênh rạch chằng chịt tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển nền nông nghiệp lúa nước. Việt Nam và Thái Lan hiện đang là hai quốc gia có trữ lượng và chất lượng sản xuất gạo lớn và tốt nhất trên thế giới, hiện đang xuất siêu trên toàn cầu.
 

Điều kiện tự nhiên của Đông Nam Á đã mang lại cho khu vực này những khó khăn sau:

– Sự “đắc địa” của vị trí địa lý làm cho nền kinh tế khu vực luôn bị cạnh tranh, luôn bị nhòm ngó bởi các thế lực thù địch ngoài khu vực. Vì vậy, các nước trong khu vực phải có một sự nhạy bén nhất định với chính trị trong và ngoài nước. Thực hiện các chính sách ngoại giao mềm deo, tránh xung đột trực tiếp ảnh hưởng với chính trị, ngoại giao và kinh tế, … của quốc gia.

– Phần hải đảo ở khu vực này thường xuyên bị xảy ra động đất, núi lửa do nằm trong khu vực không ổn định của vỏ Trái Đất.

– Do tính chất nhiệt đới của gió mùa, khu vực này cũng chịu ảnh hưởng sâu sắc của các cơn bão nhiệt đới hình thành từ các áp thấp trên biển, thường gây nhiều thiệt hại về người và của.